Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Στις 2 Αυγούστου 1926, ένα γαλλικό πλοίο με το όνομα “Lotus” πήγαινε στην Κωνσταντινούπολη, υπό τις διαταγές του Υποπλοιάρχου Deman. Την ίδια μέρα, ένα τουρκικό πλοίο με το όνομα «Μποζ-Κουρτ» περνούσε από την ανοιχτή θάλασσα. Στις 2 Αυγούστου 1926, έλαβε χώρα μια τεράστια σύγκρουση μεταξύ του S. S. Lotus, του γαλλικού σκάφους και του Boz-Kourt, του τουρκικού σκάφους. Αυτό το ατύχημα συνέβη στη Μυτιλήνη. Το Boz-Kourt ήταν το σκάφος που ναυάγησε και, τελικά, βυθίστηκε λόγω σύγκρουσης. Το S. S. Lotus κατέβαλε προσπάθεια για να διασώσει το τουρκικό πλοίο και τους επιβάτες που βρίσκονταν εκεί στο πλοίο, αλλά μπόρεσε να σώσει μόνο 10 επιβάτες που βρίσκονταν στο πλοίο, ενώ 8 άτομα έχασαν τη ζωή τους.
Φθάνοντας στην Κωνσταντινούπολη, ο Γάλλος υποπλοίαρχος ανακρίθηκε, στις 3 Αυγούστου 1926, και προσκόμισε στοιχεία για τη σύγκρουση, ενώ, στις 5 Αυγούστου 1926, τόσο ο Γάλλος όσο και ο Τούρκος υποπλοίαρχος, που ήταν επικεφαλής των πληρωμάτων, συνελήφθησαν από τους Τούρκους αξιωματούχους χωρίς προηγούμενη ενημέρωση και κατηγορήθηκαν για αμέλεια που στοίχισε ανθρώπινες ζωές. Στις 28 Αυγούστου, η υπόθεση εκδικάστηκε από δικαστήριο στην Τουρκία, στο οποίο ο Γάλλος υποπλοίαρχος υποστήριξε ότι η τουρκική κυβέρνηση δεν είχε καμία δικαιοδοσία να κινήσει υπόθεση εναντίον του. Η άποψή του ήταν ότι από τη στιγμή που το ατύχημα συνέβη στην ανοιχτή θάλασσα, απόλυτη εξουσία είχε η χώρα της οποίας η σημαία βρισκόταν στο σκάφος και αυτή ήταν η Γαλλία, αλλά το τουρκικό δικαστήριο απέρριψε αυτό τον ισχυρισμό και καταδίκασε τον υποπλοίαρχο.
Η Γαλλία θεώρησε ότι αυτό ήταν αδικαιολόγητο και προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο. Στη συνέχεια, με κοινή συναίνεση, τόσο η Τουρκία όσο και η Γαλλία, συμφώνησαν, στις 12 Οκτωβρίου του 1926, να παραπέμψουν την υπόθεση στο Μόνιμο Διεθνές Δικαστήριο. Η Γαλλία υποστήριζε ότι ο υποπλοίαρχος έπρεπε να αφεθεί ελεύθερος και να μην ισχύσει η ποινή του, ενώ η Τουρκία θεωρούσε ότι έπρεπε να φυλακιστεί και να πληρώσει το πρόστιμο που είχε επιδικαστεί.
Το βασικό νομικό ζήτημα στην υπόθεση αυτή ήταν αν η Τουρκία βρισκόταν σε παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου, επειδή άσκησε δικαιοδοσία για έγκλημα που διεπράχθη από Γάλλο υπήκοο στην ανοιχτή θάλασσα. Εάν το Δικαστήριο έκρινε ότι η απάντηση θα ήταν θετική, τότε ένα δευτερεύον ζήτημα ήταν η αποζημίωση που θα έπρεπε να πάρει ο υποπλοίαρχος για τις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας εις βάρος του. Η απόφαση για την υπόθεση αυτή ελήφθη κατά τη διάρκεια της 12ης συνόδου του Μόνιμου Διεθνούς Δικαστηρίου (PCIJ). Στην περίπτωση αυτή, η Γαλλία εκπροσωπήθηκε από τον Basdevant, Καθηγητή της Νομικής Σχολής του Παρισιού, και η Τουρκία εκπροσωπήθηκε από τον Mahmout Essat Bey, Υπουργό Δικαιοσύνης. Πρόεδρος ήταν ο Huber, αντιπρόεδρος ο κ. Weiss, πρώην πρόεδρος Loder. Οι δικαστές που διορίστηκαν για αυτή την υπόθεση ήταν ο Λόρδος Finlay, ο Nyholm, ο Moore, ο De Bustamante, ο Altamira, ο Oda, ο Anzilotti και ο Pessoa.
Στις 7 Σεπτεμβρίου 1927, εκδόθηκε η απόφαση του Δικαστηρίου. Πρώτον, το Δικαστήριο έκρινε ότι η Τουρκία δεν είχε κανένα δικαίωμα να δικάσει τον Γάλλο υποπλοίαρχο, καθώς και οι δύο χώρες είχαν ταυτόχρονη δικαιοδοσία για τη σύγκρουση που σημειώθηκε στην ανοιχτή θάλασσα. Παρόλα αυτά, αργότερα, διαπιστώθηκε ότι, παρόλο που το πλοίο έφερε τη γαλλική σημαία, το Διεθνές Δίκαιο δεν απέδιδε στη Γαλλία πλήρη δικαιοδοσία και εξουσία. Στην προκειμένη περίπτωση, κρίθηκε ότι η Τουρκία ασκούσε τα νόμιμα δικαιώματά της, όταν και δεν ενήργησε ενάντια στο Διεθνές Δίκαιο. Το Διεθνές Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι δεν υπάρχει νόμος στο Διεθνές Δίκαιο, βάσει του οποίου ένα κράτος, του οποίου το πλοίο επηρεάζεται από σύγκρουση πλοίων, δεν μπορεί να διώξει το δράστη. Κρίθηκε, έτσι, ότι το Τουρκικό Δικαστήριο έχει το δικαίωμα να δικάσει το αδίκημα και, ως εκ τούτου, δεν είχε παραβιάσει το Διεθνές Δίκαιο. Το επιχείρημα της Γαλλίας, σχετικά με τη σημαία της στο σκάφος στην ανοιχτή θάλασσα, δεν έγινε δεκτό, καθώς δεν υπήρχε διεθνής νομοθεσία, που θα μπορούσε να υποχρεώσει την Τουρκία σε διαπραγματεύσεις.
Η υπόθεση SS Lotus μεταξύ Τουρκίας και Γαλλίας έδωσε μια νέα διάσταση στο Διεθνές Δίκαιο, σχετικά με τις συγκρούσεις στην ανοικτή θάλασσα και τα εδαφικά ζητήματα. Στην προκειμένη περίπτωση, διαπιστώθηκε ότι, παρόλο που η σύγκρουση έγινε εκτός της επικράτειας των δύο μερών, καθώς το τουρκικό πλοίο υπέστη ζημιές από το SS Lotus, η Τουρκία είχε το δικαίωμα να ασκήσει οποιαδήποτε αξίωση εναντίον του Γάλλου δράστη. Αυτή η υπόθεση, όπως και πολλές άλλες, επηρέασε σε μεγάλο βαθμό και τις μετέπειτα Συνθήκες για το Δίκαιο της Θάλασσας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ritu, Rabeya & Mahin, Mashrur (2021). Case Law Analysis on Lotus Case. ResearchGate, διαθέσιμο εδώ.
