Της Καρολίνας Σόμπτσυκ,
Μια από τις πιο χαρακτηριστικές ιστορίες της ελληνικής μυθολογίας, που προκαλεί μέχρι και σήμερα δέος, αλλά και περιέργεια στους μελετητές της αρχαιότητας της παγκόσμιας κοινότητας, είναι εκείνη του χρυσόμαλλου δέρατος. Σύμφωνα με το μύθο, τα βασιλόπουλα Φρίξος και Έλλη, ως αναβάτες ενός χρυσού κριαριού, ταξίδεψαν προς τη Μικρά Ασία, για να σωθούν από τη μητριά τους, την Ινώ. Δυστυχώς, η Έλλη έπεσε από το κριάρι και πνίγηκε στη θάλασσα, που μετονομάστηκε, για χάρη της, Ελλήσποντος. Το τραγικό, όμως, πρόσωπο της οικογένειας δεν είναι άλλο από τον ίδιο τον πατέρα των παιδιών, τον Βασιλιά Αθάμαντα, που εκτός από την Έλλη η μοίρα του επιφύλασσε να χάσει με ποικίλους τρόπους και άλλα από τα παιδιά του.
Ο Αθάμας ήταν Βασιλιάς του Ορχομενού Βοιωτίας και γιος του γενάρχη Αιόλου και της Εναρέτης. Πρώτη του σύζυγος ήταν η Ωκεανίδα Νεφέλη, θεά της φιλοξενίας, με την οποία απέκτησε τα ως άνω παιδιά. Αφού χώρισαν ή αφού πέθανε η Νεφέλη ή αφού ο ίδιος την έδιωξε, ο Αθάμας παντρεύτηκε την Ινώ, κόρη του Κάδμου και της Αρμονίας, εγγονή του Δία από τη μητέρα της, και ανιψιά της Ευρώπης. Η Ινώ ήταν μια όμορφη νέα, που όμως μισούσε τα παιδιά της Νεφέλης. Αυτή χάρισε στον Αθάμαντα δυο γιους, τον Λέαρχο και τον Μελικέρτη.
Η ειρηνική ζωή των κατοίκων του Ορχομενού σύντομα διαταράχτηκε, όταν η περιοχή επλήγη από μια μακρά περίοδο πρωτοφανούς ξηρασίας ή ακαρπίας. Για την κακοτυχία αυτήν υπεύθυνη ήταν είτε η Νεφέλη, που οργισμένη μετά το χωρισμό και την επιστροφή της στον ουρανό έστειλε τη λειψυδρία, είτε η Ινώ, που μηχανευόμενη την καταστροφή των θετών της παιδιών έπεισε τις συντοπίτισσές της, κρυφά να ψήνουν τους καρπούς που προορίζονταν για σπορά, ώστε να μη μπορούν να αποδώσουν.
Στο «στόχαστρο» βρέθηκε φυσικά ο Βασιλιάς και κατηγορήθηκε ότι οι συζυγικές του επιλογές οδήγησαν τους υπηκόους του να υποφέρουν. Έτσι, αυτός έσπευσε να ζητήσει επί του ζητήματος χρησμό από το Μαντείο των Δελφών. Τότε η πανούργα Ινώ δωροδόκησε τον «θεωρό», δηλαδή το βασιλικό απεσταλμένο για το χρησμό, ώστε αυτός να μεταφέρει στον Αθάμαντα ως απάντηση ότι θα πρέπει για τη σωτηρία των κατοίκων να θυσιαστεί στο βωμό του Δία ο πρώτος του γιος, ο Φρίξος. Ο Βασιλιάς δίστασε. Όμως, ο γενναίος και ανιδιοτελής νέος αποφάσισε μόνος να προχωρήσει με τη θυσία του, για το καλό των συντοπιτών του. Την τελευταία, όμως, στιγμή πριν ανέβει στο βωμό ο γιος της, η Νεφέλη στέλνει το χρυσό κριάρι και οδηγεί μακριά τα δυο της παιδιά. Ως γνωστόν, μόνο ο Φρίξος κατάφερε να φτάσει στην Κολχίδα, όπου θυσίασε το κριάρι στο Δία και χάρισε το δέρμα στο Βασιλιά της περιοχής Αιήτη.
Στο μεταξύ, η Ινώ είχε αναλάβει την ανατροφή του μικρού θεού Διόνυσου. Αυτός ήταν καρπός του έρωτα του Δία και της αδερφής της, Σεμέλης. Μητέρα και γιο έκλεισε ο Κάδμος οργισμένος, όταν έμαθε για την ερωτοτροπία της κόρης του, σε ένα σεντούκι και τους πέταξε στη θάλασσα. Το σεντούκι έφτασε στη Λακωνία. Δυστυχώς όμως, σε αντίθεση με τον παρόμοιο μύθο της Δανάης και του νεογέννητου Περσέα, στο σεντούκι η Σεμέλη ήταν ήδη νεκρή. Οπότε, αφού ο Διόνυσος πέρασε πρώτα λίγο καιρό εκεί, ανατράφηκε αργότερα από τη θεία του Ινώ. Εμπνευσμένη από αυτό το στιγμιότυπο της ζωής της Ινώς, παραδίδεται και η εξής μικρή παραλλαγή του μύθου: πριν τη θυσία του Φρίξου, ο θεωρός λυπήθηκε το νεαρό και ομολόγησε όλες τις μηχανορραφίες της Βασίλισσας. Έτσι, ο Αθάμας αντικαθιστά στο βωμό την Ινώ και το γιο της Μελικέρτη, αυτή καλεί σε βοήθεια τον ανιψιό της Διόνυσο, εκείνος στρέφεται εναντίον του Φρίξου και της Έλλης και τότε στέλνεται σε αυτούς το χρυσό κριάρι.
Επιστρέφοντας στο βασικό μύθο, με κίνητρο τη διπλή εκδίκηση από την Ινώ, για τη μεν φροντίδα του εξώγαμου τέκνου του άντρα της και για τον δε χωρισμό του Αθάμαντα από την προστατευόμενή της Νεφέλη και την κακομεταχείριση των δυο παιδιών της, η Ήρα τρελαίνει τον Αθάμαντα και αυτός σκοτώνει τον άλλον του γιο, τον Λέαρχο, καταδιώκει δε την Ινώ και το Μελικέρτη, οι οποίοι τελικά πέφτουν στη θάλασσα. Για το λόγο αυτόν, αργότερα, θα λατρευτούν ως οι θαλάσσιες θεότητες Λευκοθέα και Παλαίμων.
Όταν συνήλθε μετά το φόνο του γιου του, ο δύστυχος Βασιλιάς εξορίζεται από τη Βοιωτία και ζητεί ξανά χρησμό από τον Απόλλωνα, για το ποια κατεύθυνση θα πρέπει να ακολουθήσει. Ο θεός δίνει την εξής χαριτωμένη πλην αλλόκοτη απάντηση: «Θα καθίσεις, εκεί που θα δεις να σου κάνουν τραπέζι τα άγρια θηρία». Φτάνοντας στην Πίνδο, ο Αθάμας συναντά άγρια θηρία που έτρωγαν, όμως βλέποντάς τον αυτά ξαφνικά έφυγαν και άφησαν πίσω τους τις σάρκες και τα κόκκαλα. Τότε κατάλαβε ότι ο χρησμός εκπληρώθηκε, εγκαταστάθηκε στις ρίζες της οροσειράς, που έφταναν στα δυτικά της Φθιώτιδας, και η περιοχή ονομάστηκε Αθαμανία ή Αθαμανική πεδιάδα.
Στην Αθαμανία, παντρεύτηκε για τρίτη φορά τη Θεμιστώ, κόρη του Υψέα, και απέκτησε τους Λεύκωνα, Ερύθριο, Σχοινέα και Πτώο. Παράλληλα, μαθαίνοντας ότι η Ινώ ζούσε στα βουνά, την πήρε κοντά του επίσημα ως σκλάβα της νέας συζύγου του. Στην πραγματικότητα όμως, συνεχίζοντας κρυφά το συζυγικό τους βίο. Οι πηγές που σώζονται δεν εξακριβώνουν, εάν ο Αθάμας απέκτησε και άλλα παιδιά με την Ινώ. Πάντως, μεταφέροντας τις παραδόσεις, μαθαίνουμε ότι η Θεμιστώ αποφάσισε να σκοτώσει τα παιδιά της Ινώς (πλην ασφαλώς των Λέαρχου και Μελικέρτη) και συνεργάζεται με τη νέα της σκλάβα, αγνοώντας την πραγματική της ταυτότητα. Της αναθέτει να σκεπάσει με λευκά σεντόνια τα τέσσερα δικά της παιδιά και της Ινώς με μαύρα. Η Ινώ, όμως, η πονηρότερη παρουσία της ιστορίας μας, κάνει ακριβώς το αντίθετο. Οπότε η Θεμιστώ τη νύχτα πλανάται και σκοτώνει τα δικά της παιδιά. Το άλλο πρωί, μόλις αντιλαμβάνεται την πλάνη της, δίνει τέλος στη ζωή της.
Η πολυτάραχη και γεμάτη θανάτους ζωή του Αθάμαντα αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους μεγαλύτερους Έλληνες τραγικούς ποιητές, Αισχύλο, Ευρυπίδη, Σοφοκλή, Φερεκύδη, Ξενοκλή και Αστυδάμαντα στις τραγωδίες Αθάμας, Φρίξος, Ινώ και άλλες, που δυστυχώς δε σώζονται μέχρι σήμερα. Επιπλέον, ο Ηρόδοτος αναφέρεται στο μύθο, καταγράφοντας ορισμένα έθιμα των σχετικών περιοχών της ιστορίας αυτής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αθάμας, hellenicaworld.com, Διαθέσιμο εδώ
- Ποιος ήταν ο Αθάμας στην αρχαία Ελληνική Μυθολογία; elhalflashbacks.blogspot.com, Διαθέσιμο εδώ
