Της Μαρίλιας Μπλέτσα,
Ο ζωγράφος και γλύπτης Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας είναι γεννημένος στις 26 Φεβρουαρίου του 1906, στην Αθήνα. Δημιούργησε μία ελληνική σχολή ζωγραφικής, στηριγμένη στη ντόπια παράδοση και την αισθητική του ευρωπαϊκού μοντερνισμού, ενώ πήρε τα πρώτα του μαθήματα ζωγραφικής στην Αθήνα, κοντά στον Κωνσταντίνο Παρθένη. Ξεκίνησε τις σπουδές του στη γαλλική και ελληνική φιλολογία στη Σορβόννη, ενώ παράλληλα φοιτούσε στην Ακαδημία Ranson και στο εργαστήριο χαρακτικής του Δημήτρη Γαλάνη. Σε ηλικία 17 χρόνων παρουσίασε την πρώτη έκθεσή του στο Σαλόνι των Ανεξαρτήτων (Salon des Indépendants) στο Παρίσι και ακολούθησαν συμμετοχές στο ίδιο Σαλόνι (1924-1926), στο Σαλόνι του Κεραμεικού (Salon des Tuileries, 1928) και στο Σαλόνι των Υπερανεξαρτήτων (Salon des Surindepedants, 1930, 1931, 1933, 1934).
Η πρώτη του ατομική έκθεση οργανώθηκε το 1927 στην Γκαλερί Περσιέ στο Παρίσι και η πρώτη του έκθεση στην Αθήνα στην Αίθουσα Στρατηγοπούλου, το 1928. Μετά, ακολούθησε μια σειρά από καλλιτεχνικές εκθέσεις. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, συμμετέχει στην έκδοση του περιοδικού Το τρίτο Μάτι, το 1935, και φτιάχνει την οικία της οικογένειάς του, στην Ύδρα. Εκεί δημιουργεί τον ελληνικό φωτοτροπικό κυβισμό. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιεί στις συνθέσεις του το ελληνικό φως με αποτέλεσμα να ξεφεύγει από τον αναλυτικό ή τον συνθετικό κυβισμό και να χαρακτηρίζεται ως «φωτοτροπικός μετακυβιστής». Παράλληλα, είχε ασχοληθεί με τη σκηνογραφία, τη γλυπτική, την ενδυματολογία παραστάσεων, αλλά και με την εικονογράφηση και τη συγγραφή βιβλίων. Το 1941 εξελέγη καθηγητής του ελεύθερου σχεδίου στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, τίτλο που διατήρησε έως το 1952.
Ας γνωρίσουμε, λοιπόν, το εικαστικό σύμπαν του σπουδαίου καλλιτέχνη. Εφάρμοσε στη ζωγραφική του κυβιστικές και κονστρουκτιβιστικές διατυπώσεις σε συνδυασμό με τύπους της ελληνικής τέχνης. Σε πολλά, μάλιστα, έργα πηγή έμπνευσής του ήταν η Ύδρα. Στα έργα του παρουσιάζεται μια δημιουργική αλληλουχία χρωμάτων σε συνδυασμό με τα γεωμετρικά οργανωμένα σχέδια. Η σύνθεση είναι γεμάτη ελληνική παράδοση, ποίηση, αρμονία και γεωμετρία. Στα έργα του τα χρώματα είναι φωτεινά, πολλαπλασιάζονται και πυκνώνουν. Η προσέγγιση των επιρροών του πηγάζει από τη χρωματική ευαισθησία του φοβισμού (κίνημα ομάδας καλλιτεχνών που απελευθέρωσαν την απόδοση του χρώματος από την πραγματικότητα), τη ρυθμική μουσικότητα του ορφισμού (καλλιτεχνικό ρεύμα, που τα χρώματα διαχωρίζονται από τα σχήματα που αναπτύχθηκε στο Παρίσι) και τον αναλυτικό κυβισμό του Πικάσο.
Η θεματολογία των έργων του χαρακτηρίζεται από την αποτύπωση του οργανικού και ανόργανου κόσμου της φύσης. Ο καλλιτέχνης προσπαθεί να αποδώσει την «κίνηση της φύσης», δηλαδή τη ροή του νερού, την κίνηση των φύλλων του τοπίου κ.ά. Γνώριμα θέματα είναι η αποτύπωση των νησιών του Αιγαίου, τόποι της Αττικής, κήποι και τοπία με φυσική βλάστηση, σιδερένιες σκάλες, παλιά κτίσματα, μπαλκόνια και αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες σπιτιών, καθώς και απόψεις των εργαστηρίων του και νεκρές φύσεις.
Το Μουσείο Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα εγκαινιάστηκε το 1991, στην οικία του στην οδό Κριεζώτου 3 στο κέντρο της Αθήνας, ένα καλλιτεχνικό ίδρυμα που δημιούργησε ο ίδιος και παραχώρησε στο Μουσείο Μπενάκη. Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, στο Θεατρικό Μουσείο Αθηνών, στην Πινακοθήκη Τέιτ του Λονδίνου, στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού, στα Μουσεία του Σινσινάτι, της Μελβούρνης και της Καρκασόν, στη Δημοτική Πινακοθήκη της Αμμοχώστου, στη Δημοτική Πινακοθήκη Ρόδου και σε πολλές ακόμα δημόσιες, αλλά και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τις Η.Π.Α.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χατζηκυριάκος-Γκίκας Νίκος, nationalgallery.gr, διαθέσιμο εδώ
- Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
