Της Δήμητρας – Αδελαΐδας Αργυρίου,
Αδιαμφισβήτητα, η μνήμη αποτελεί βασική δεξιότητα, καθώς χωρίς αυτή δεν θα μπορούσαμε να είχαμε επιβιώσει. Χάρη στη μνήμη μπορούμε να μάθουμε, να αντιλαμβανόμαστε τη ροή του χρόνου, να οργανώσουμε την καθημερινότητα μας και να κάνουμε πλάνα για το μέλλον. Ωστόσο, όταν μιλάμε για τη μνήμη, δεν αναφερόμαστε σε μία λειτουργία. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν τρία βασικά είδη μνήμης, το καθένα με δικό του ρόλο, σκοπό και σημασία ως προς τη λειτουργικότητά μας ως ανθρώπινα όντα.
Όπως θα διαβάσατε στον τίτλο, τα τρία αυτά είδη μνήμης, στα οποία θα αναφερθούμε στο παρόν άρθρο, είναι: Η Μακροπρόθεσμη Μνήμη (Long – term memory), η Βραχυπρόθεσμη Μνήμη (Short – term memory) και, η λιγότερο γνωστή στο κοινό, Εργαζόμενη Μνήμη ή Μνήμη Εργασίας (Working Memory). Στη συνέχεια, θα επιχειρήσουμε να ορίσουμε τον κάθε τύπο μνήμης, δίνοντας και μερικά απλά παραδείγματα ως προς τη λειτουργία, αλλά και σε ποιους τομείς της ζωής μάς εξυπηρετεί ο καθένας.
Σχετικά με τη Μακροπρόθεσμη Μνήμη (Long – term memory), σύμφωνα με την Αμερικανική Κοινότητα Ψυχολογίας (American Psychological Society), πρόκειται για μία λειτουργία αποθήκευσης πληροφοριών, με σχετικά μόνιμη διάρκεια, η οποία επιτρέπει στα άτομα να τις ανασύρουν και να τις αξιοποιούν γνωστικά, όποτε αυτό απαιτείται, ακόμα και μετά το πέρας ωρών, ημερών, μηνών κ.λπ. Κάποια παραδείγματα μακροπρόθεσμης μνήμης είναι να θυμόμαστε το δρόμο για την εργασία μας, στιγμές από τα παιδικά μας χρόνια, πληροφορίες και γνώσεις που κατακτήσαμε κατά τη φοίτησή μας στο σχολείο κ.ο.κ. Επιπλέον, χάρη στη Μακροπρόθεσμη Μνήμη αποθηκεύουμε πληροφορίες και από βιωμένες εμπειρίες, προς προφύλαξή μας και διατήρηση της ασφάλειάς μας, όπως για παράδειγμα να μην πιούμε από την κούπα του τσαγιού χωρίς πρώτα να περιμένουμε λίγο να κρυώσει, γιατί διαφορετικά θα καούμε.
Η Βραχυπρόθεσμη Μνήμη, όπως και το όνομά της ορίζει, είναι η λειτουργία αποθήκευσης πληροφοριών για μικρό και εύκολα «προσβάσιμο» χρονικό διάστημα, πιο συγκεκριμένα για μερικά δευτερόλεπτα. Ο όγκος των πληροφοριών που μπορούν να αποθηκευτούν, αναλογικά με τη Μακροπρόθεσμη Μνήμη, είναι σημαντικά μικρότερος, εντούτοις εξαιρετικά σημαντικός. Το είδος των πληροφοριών που αποθηκεύονται είναι σχετικό με τα συστήματα που εμπλέκονται στη λειτουργία της Βραχυπρόθεσμης Μνήμης. Αυτά είναι το Χωρικό Σύστημα, το Φωνολογικό Σύστημα και το Οπτικό Σύστημα, που προσλαμβάνουν, υποδέχονται και καταγράφουν πληροφορίες σχετικές με τον χώρο που κινούμαστε, το σώμα, τη φωνή (τη δική μας ή κάποιου άλλου) ακόμα και την ίδια την κίνηση.
Για να γίνει πιο κατανοητό, δίνεται το παρακάτω παράδειγμα: Έστω ότι περπατάμε στο πεζοδρόμιο με έναν φίλο και ετοιμαζόμαστε να διασχίσουμε τον δρόμο. Στον δρόμο κινείται αυτοκίνητο με μεγάλη ταχύτητα, το οποίο δεν έχουμε παρατηρήσει. Ο φίλος θα μας πει: «Πρόσεξε, αυτοκίνητο», και με τη βοήθεια της Βραχυπρόθεσμης Μνήμης, αποθηκεύουμε τη λεκτική πληροφορία και αντιδρούμε, ελέγχοντας τον δρόμο, ενώ, παράλληλα, ακινητοποιούμαστε στο πεζοδρόμιο. Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα μέσα σε μόλις μερικά δευτερόλεπτα.
Η τελευταία κατηγορία μνήμης είναι αυτή της Εργαζόμενης Μνήμης ή Μνήμης Εργασίας. Συχνά, υπάρχει μία σύγχυση μεταξύ αυτής και της Βραχυπρόθεσμης Μνήμης, ωστόσο ο ρόλος τους είναι διαφορετικός. Στην πραγματικότητα, η Βραχυπρόθεσμη Μνήμη υπάγεται στην Εργαζόμενη Μνήμη. Όμως, τι είναι Εργαζόμενη Μνήμη και πού εξυπηρετεί;
Ο όρος χρησιμοποιείται για την περιγραφή της προσωρινής αποθήκευσης πληροφοριών, υπό το πρίσμα της λειτουργικότητας. Η Εργαζόμενη Μνήμη είναι αυτή που συγκρατεί όλες τις πληροφορίες που μας είναι απαραίτητες, ώστε να εκτελέσουμε κάτι. Ωστόσο, η χρονική διάρκεια που κρατάμε αυτές τις πληροφορίες «αποθηκευμένες» είναι μεγαλύτερη αυτής της Βραχυπρόθεσμης Μνήμης. Συνήθως, οι πληροφορίες διατηρούνται έως το πέρας της εκτέλεσης αυτού που θέλουμε ή απαιτείται να κάνουμε, αναλόγως του ατόμου, για κάποιο χρονικό διάστημα μετά την εκτέλεση. Την Εργαζόμενη Μνήμη τη χρησιμοποιούμε κατά την εκτέλεση εντολών π.χ. «Βγάλε τα γυαλιά μου από την θήκη, η οποία είναι μέσα στην τσάντα», ή κατά τη μαγειρική, διαβάζοντας και ακολουθώντας τα βήματα μίας συνταγής, ή κατά την εκτέλεση πιο σύνθετων εντολών όπως το «Θέλω να πάω στο σούπερ μάρκετ να αγοράσω μακαρόνια και χυμό», το οποίο θυμόμαστε μέχρις ότου να μπούμε στο κατάστημα και να επιλέξουμε αυτά που θέλουμε. Η Εργαζόμενη Μνήμη, δηλαδή, κρατά πληροφορίες σχετικά με τη δράση μας και τον τρόπο εκτέλεσης, ενώ μας βοηθάει να οργανώσουμε τη δραστηριότητα που πρέπει να εκτελέσουμε.
Στην καθημερινότητα, χρησιμοποιούμε όλα τα είδη μνήμης, τα οποία συνεργάζονται μεταξύ τους, ώστε να μπορούμε να επιβιώσουμε, να είμαστε λειτουργικοί και να μαθαίνουμε. Κάθε τύπος μνήμης αποτελεί βασικό στοιχείο της εξέλιξής μας ως είδος, αλλά και της ύπαρξης στον πλανήτη για χιλιάδες χρόνια. Για αυτό, λοιπόν, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε να την εξασκούμε και να κρατάμε το μυαλό μας ενεργό και δραστήριο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Chapter 20 What are the differences between long-term, short-term, and working memory?, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
- Long-term Memory, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
- Short-term Memory, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
- Working Memory, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
