Της Δανάης Χιόνου,
Η ιρλανδική παράδοση, πλούσια σε μύθους και υπερφυσικά όντα, εξακολουθούσε να υπάρχει στην ιρλανδική ύπαιθρο μέχρι και τον 19ο αιώνα, προκαλώντας σε πολλές περιπτώσεις το ενδιαφέρον του Τύπου και του κόσμου. Ο 19ος αιώνας για τη Βόρεια Ευρώπη είναι μια περίοδος στην οποία συνυπάρχουν η τάση για πρόοδο και λογική με τη διατήρηση της παράδοσης. Η ύπαιθρος σε σχέση με τις πόλεις, οι οποίες λειτουργούσαν ως πολιτιστικά κέντρα, είχε διατηρήσει την πίστη στις παραδοσιακές πρακτικές και δοξασίες, κάτι που σήμαινε θάνατο για αρκετούς ανθρώπους. Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε την υπόθεση της δολοφονίας του Michael Leahy και της Bridget Cleary, στο πλαίσιο της ιρλανδικής λαογραφίας και κουλτούρας της υπαίθρου του 19ου αιώνα.
Σύμφωνα με τις ιρλανδικές δοξασίες οι νεράιδες ήταν κάτι πολύ αληθινό. Ζούσαν στον δικό τους κόσμο, όμως, προκαλούσαν προβλήματα στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Είσοδοι για τον κόσμο τους θεωρούνταν ότι ήταν τα Fairyforts, τα οποία ήταν τα απομεινάρια από κύκλους από πέτρες και οχυρώσεων της εποχής του Χαλκού. Λειτουργούσαν ως είσοδοι για τον κόσμο των νεράιδων και εκεί έκαναν τις τελετές τους οι Δρυίδες. Υπήρχε μια σύγχυση μεταξύ πραγματικού και φανταστικού, καθώς ατυχήματα που συνέβαιναν σε αυτούς τους κύκλους οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα είχαν προκαλέσει οι νεράιδες, τις οποίες αποκαλούσαν “Good People”, για να μην προκαλέσουν την οργή τους. Ο φόβος για τις νεράιδες ήταν κάτι καθημερινό για την ύπαιθρο, οπότε εμφανίστηκαν θεραπευτές που γνώριζαν πώς να διαχειριστούν τέτοιες καταστάσεις. Η περίπτωση που προκαλούσε τη μεγαλύτερη ανησυχία ήταν εκείνη των changelings (αλλαξοπαίδια).
Πίστευαν ότι οι νεράιδες πολλές φορές έπαιρναν ένα ανθρώπινο παιδί ή και ενήλικα και το αντικαθιστούσαν με μια νεράιδα. Η νεράιδα ήταν παραμορφωμένη, άρρωστη ή παρουσίαζε κάποια διαταραχή. Οι θεραπευτές, για να αναγκάσουν τις νεράιδες να γυρίσουν το ανθρώπινο παιδί πίσω, προσπαθούσαν να «τρομάξουν τη νεράιδα» με πνιγμό, φωτιά και άλλους τρόπους, όπως θα δούμε παρακάτω. Το 1826 στο Kerry της Ιρλανδίας η Anne-Nance Roche έπνιξε τον τετράχρονο Michael Leahy/Kelliher στον ποταμό Flesk. Τα ονόματα τους δεν είναι ξεκάθαρα από τις εφημερίδες της εποχής, όμως η υπόθεση προκάλεσε το ενδιαφέρον του Τύπου που την κατέγραψε σε μεγάλο βαθμό. Η κοινότητα είχε αρχίσει να πιστεύει ότι ο Michael ήταν αλλαξοπαίδι, καθώς δεν μπορούσε να μιλήσει, να περπατήσει και είχε δυσμορφία στα πόδια.
Η Nance Roche, μια ηλικιωμένη θεραπεύτρια της περιοχής, όταν της ζητήθηκε βοήθεια για την κατάσταση του Michael, επιβεβαίωσε ότι ήταν αλλαξοπαίδι. Για να επιστραφεί το πραγματικό παιδί στην οικογένειά του έπρεπε να «τρομάξουν τη νεράιδα από μέσα του» κρατώντας το κάτω από το παγωμένο νερό του ποταμού τρία πρωινά στη σειρά. Το τρίτο πρωί, στις 12 Ιουνίου 1826, τον κράτησαν παραπάνω ώρα κάτω από το νερό κάτι που προκάλεσε τον θάνατό του. Οι αρχές συνέλαβαν τη Nance και ακολούθησε δίκη, στη διάρκεια της οποίας η ηλικιωμένη επέμενε ότι σκοπός της δεν ήταν να σκοτώσει το παιδί, αλλά να διώξει τη νεράιδα. Οι ένορκοι την αθώωσαν παρά τις αποδείξεις, κάτι που αποδεικνύει πόσο βαθιά ριζωμένη ήταν η πίστη στην παράδοση στις αρχές του αιώνα στην Ιρλανδική ύπαιθρο.
Τριανταένα χρόνια αργότερα, το 1895, η 25χρονη Bridget Cleary έπεσε θύμα της ίδιας πεποίθησης. Ο σύζυγός της είχε αγοράσει ένα σπίτι στο Tipperary, το οποίο ήταν χτισμένο πάνω από ένα Fairy fort. Λίγο αργότερα, η Bridget αρρωσταίνει βαριά και ο γιατρός της δεν πιστεύει ότι της απομένει πολύς χρόνος. Φέρνουν τον παπά να τη μεταλάβει σε οικογενειακό και φιλικό κύκλο. Στις 16 Μαρτίου 1895, γίνεται δήλωση στην αστυνομία της περιοχής ότι αγνοείται, οπότε ξεκινούν έρευνες τόσο από την αστυνομία όσο και από την κοινότητα για να τη βρουν. Στις 22 Μαρτίου, βρίσκουν το καμένο σώμα της σε ένα χαντάκι και ο ιατροδικαστής αποφαίνεται ότι βασανίστηκε με πυρωμένο σίδερο και στο τέλος κάηκε. Ο σύζυγός της και εννιά συγγενείς της συλλαμβάνονται για τον φόνο της και η δίκη ακολουθεί τον Απρίλιο του ίδιου έτους.
Αυτή τη φορά η ετυμηγορία ήταν ότι ο σύζυγός της είναι ένοχος και καταδικάστηκε σε είκοσι χρόνια φυλάκισης, ενώ οι κατηγορίες για τους υπόλοιπους αποσύρονται. Ο σύζυγός της παραδέχτηκε ότι όσο η Bridget ήταν άρρωστη ο ίδιος αρνούνταν να της δώσει το φάρμακο που είχε δώσει ο γιατρός, καθώς δεν πίστευε σε αυτά. Ήταν πεπεισμένος ότι οι νεράιδες είχαν αντικαταστήσει τη γυναίκα του και είχαν αφήσει στη θέση της τη νεράιδα που προσπάθησε να διώξει. Σε αργότερη ανάλυση φάνηκε ότι ο σύζυγος της Bridget είχε υποστεί μια μικρή ψυχωτική κρίση κατά τη διάρκεια της αρρώστιας της συζύγου του, κάτι που κατέληξε στον βασανισμό και τον φόνο της.
Η πίστη στα αλλαξοπαίδια φαίνεται ότι ξεκίνησε περίπου τον 12ο αιώνα στη Βόρεια Ευρώπη και εξακολουθούσε να υπάρχει μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με τον χριστιανισμό, τα παιδιά ήταν πιο ευαίσθητα και ήταν πιο επικίνδυνο να πέσουν θύματα των δαιμόνων. Επιπλέον υπήρχε έντονη ανησυχία για ανεξήγητες ασθένειες, διαταραχές και αναπηρίες ειδικά στα βρέφη. Είναι πιθανό αυτοί οι δύο λόγοι να έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της πίστης στις νεράιδες, ειδικά στα κομμάτια του πληθυσμού που δεν ήταν μορφωμένα. Με το κίνημα του Διαφωτισμού αυτές οι δοξασίες και ο σκοταδισμός, όπως αναφέρουν πολλοί διαφωτιστές, είχε αρχίσει ήδη να υποχωρεί σταδιακά, όμως όχι αρκετά γρήγορα, ώστε να σωθούν πολλοί άνθρωποι με διαταραχές και αναπηρίες, τις οποίες γνωρίζουμε εμείς σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bourke, Angela (2001), The Burning of Bridget Cleary, New York: Penguin Books
- Dash, Mike (2009), Ghosts, witches, vampires, fairies, and the law of murder, mikedashhistory.com, Διαθέσιμο εδώ
- Dennehy, E. (2016), “WHAT DAMNED YOU?” CHANGELINGS, ‘MYLINGAR’ AND OTHER DEAD CHILD TRADITIONS, στο: Archaeology Ireland, Dublin: Wordwell Books
- Green Eve & Lenihan Edmund, (2004), Meeting the Other Crowd: The Fairy Stories of Hidden Ireland, New York: TarcherPerigee
