Της Ειρήνης Τσαρούχα,
Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο στην Ελλάδα η πτώση μέρους ή η ολοσχερής πτώση κτιρίων, συνήθως, έπειτα από κάποιο φυσικό φαινόμενο, όπως οι πλημμύρες ή οι σεισμοί που συμβαίνουν κατά καιρούς, λόγω της γεωγραφικής θέσης της χώρας μας. Πολλές φορές, μάλιστα, λαμβάνουν χώρα και τραυματισμοί πολιτών και, ακόμα συχνότερα, προσβολές των περιουσιακών τους αγαθών από τα θραύσματα των κατεστραμμένων κτιρίων. Κύριος παράγοντας της επέκτασης των καταστροφών και, ιδιαίτερα, των τραυματισμών είναι η κακή κατασκευή ή, τουλάχιστον, η κακή συντήρηση των κτιρίων από τους εκ του νόμου υπόχρεους στη λήψη μέτρων πρόληψης. Ο Έλληνας νομοθέτης έχει μεριμνήσει ακριβώς για αυτή την αδιαφορία που επιδεικνύουν, πολλές φορές, οι υπόχρεοι συντήρησης, επιβάλλοντας την υποχρέωση αποζημίωσης, κατά άρθρο 925 ΑΚ, πέραν της ποινικής ευθύνης που ενδέχεται να υφίσταντο.
Με βάση το άρθρο 925 ΑΚ: «Ο κύριος ή νομέας κτίσματος ή άλλου έργου που συνέχεται με το έδαφος ευθύνεται για τη ζημία που προξενήθηκε σε τρίτον, εξαιτίας ολικής ή μερικής πτώσης του, εκτός αν αποδείξει ότι η πτώση δεν οφείλεται σε ελαττωματική κατασκευή ή σε πλημμελή συντήρησή του». Στη διάταξη αυτή, ο νομοθέτης επιλέγει με βάση την κρατούσα άποψη και τη νομολογία να καθιερώσει τη γνήσια αντικειμενική ευθύνη των εκάστοτε κάθε φορά υπόχρεων. Επρόκειτο, δηλαδή, για μια μορφή ευθύνης από διακινδύνευση, στο πλαίσιο της οποίας παραμερίζεται η υποχρέωση απόδειξης υπαιτιότητας και η εφαρμογή της εναπόκειται μόνο στην απόδειξη του πραγματικού γεγονότος της πτώσης των κτιρίων.
Επομένως, ο εναγόμενος δεν μπορεί να αποφύγει την ευθύνη ακόμα και εάν επέδειξε την απαιτούμενη επιμέλεια, παρά μόνο εάν κατορθώσει να αποδείξει ότι το γεγονός της πτώσης οφείλεται σε παράγοντες που βρίσκονται εντελώς εκτός της σφαίρας δράσης του, οπότε είτε να οφείλεται σε ανωτέρα βία ή σε δόλια ενέργεια τρίτου. Πρέπει να αποδείξει, με άλλα λόγια, ότι δεν υφίσταται ο απαιτούμενος αιτιώδης σύνδεσμος ανάμεσα στη ζημία του τρίτου και στην πλημμελή εγκατάσταση ή συντήρηση του κτίσματος, αλλά οφείλεται σε άλλο απρόβλεπτο και απροσδόκητο κατά την πορεία των πραγμάτων γεγονός.
Χαρακτηριστικό είναι ότι ο νομοθέτης μετατοπίζει το βάρος της υποχρέωσης συντήρησης ή της ελαττωματικής κατασκευής σε αυτόν που ασκεί εκάστοτε τη φυσική εξουσίαση του κτιρίου και επωφελείται από αυτό, όχι μόνο στον ιδιοκτήτη δηλαδή. Έτσι, ο επικαρπωτής φέρει την ευθύνη και όχι ο κύριος και, γενικά, ο νομέας σε σχέση με τον κύριο. Δικαιολογητική βάση της ρύθμισης αυτής είναι ότι το χρέος κατασκευής ή συντήρησης και, σε έναν δεύτερο χρόνο, της υποχρέωσης αποζημίωσης πρέπει να φέρει αυτός που αποκομίζει και την ωφέλεια από τη χρήση του.
Για να πραγματωθεί η νομοτυπική μορφή του άρθρου 925 ΑΚ, κρίσιμη είναι η προϋπόθεση ύπαρξης «κτίσματος ή άλλου έργου που συνέχεται με το έδαφος». Η νομολογία έχει κρίνει ως κτίσμα κάθε αυτοτελές δομικό έργο, το οποίο αποτελεί συνέχεια του εδάφους, ενώ άλλο έργο θεωρείται κάθε δομικό ή τεχνικό κατασκεύασμα, που συνδέεται με το έδαφος άμεσα ή έμμεσα, μόνιμα ή προσωρινά. Έτσι, γέφυρες και φράγματα, μνημεία και οικοδομές εμπίπτουν στη διάταξη σε περίπτωση –ολικής ή μερικής– πτώσης τους, καθώς, επίσης, οι κολώνες ηλεκτρικού ρεύματος, οι σκαλωσιές, οι κολώνες του Ο.Τ.Ε., ακόμα και οι διαφημιστικές πινακίδες. «Πτώση» εκλαμβάνεται εκτός της αυτονόητης κατάρρευσης του έργου ή αποκόλλησης ενός κομματιού του, ακόμα και η υποχώρηση ή η καθίζηση σε γειτονικό κτίσμα.
Επομένως, εάν ένας ανυποψίαστος περαστικός, καθώς διαβαίνει στο πεζοδρόμιο, τραυματιστεί ή καταστραφεί το αυτοκίνητό του από τα θραύσματα της στέγης ενός σπιτιού ή την πτώση μιας διαφημιστικής ταμπέλας, μπορεί να αξιώσει αποζημίωση, θεμελιώνοντας την αγωγή του στο άρθρο 925 ΑΚ. Επίσης, ακόμα και η πλημμελής συντήρηση των ανελκυστήρων μπορεί να γεννήσει αξίωση αποζημίωσης, εφόσον, βέβαια, προκλήθηκε ζημία σε τρίτο.
Έννομη συνέπεια της εφαρμογής του άρθρου 925 ΑΚ είναι η αποζημίωση του κύριου ή νομέα του κτίσματος. Η αποζημίωση θα είναι πλήρης, περιλαμβάνοντας τόσο τη θετική ζημία, που μπορεί να υπέστη κάποιος από την πλημμελή εγκατάσταση ή τη συντήρηση, όσο και την αποθετική. Τέλος, μπορεί αν αποκατασταθεί και οποιαδήποτε ηθική βλάβη του ενάγοντος. Εάν το κτίσμα νέμονται ή κατέχουν περισσότερα πρόσωπα, τότε ο καθείς από τους πολλούς συγκυρίους ή συννομείς ευθύνεται εις ολόκληρον και, στη συνέχεια, υπάρχει η δυνατότητα αναγωγής ανάμεσά τους με τους κανόνες του άρθρου 926 ΑΚ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Επίτομο ειδικό ενοχικό, Πάνος Κ. Κορνηλάκης, 4η έκδοση, 2022, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα–Θεσσαλονίκη
- Ενοχικό δίκαιο, Γενικό μέρος Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα–Θεσσαλονίκη
- Η ευθύνη από πτώση κτίσματος, lawspot.gr, διαθέσιμο εδώ
