Toυ Ελευθέριου Χονδρού,
Η Πολωνία έχει αναδειχθεί ως ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της Ουκρανίας, κατά τη διάρκεια της εισβολής της Ρωσίας, ωστόσο υπάρχουν κάποιες σελίδες στην ιστορία των γειτονικών εθνών, που προκαλούν άσχημα συναισθήματα μέχρι και σήμερα.
Οι εντάσεις μεταξύ της εμπόλεμης χώρας και του σταθερού της συμμάχου αναγνωρίστηκαν την Τετάρτη, όταν ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Volodymyr Zelenskyy, πραγματοποίησε κρατική επίσκεψη στην Πολωνία, όπου έγινε δεκτός με πολλές τιμές. Ο Πρόεδρος της Πολωνίας, Andrzej Duda, υποσχέθηκε ότι η χώρα του θα συνεχίσει να βοηθά την Ουκρανία, να αντιμετωπίσει την επιθετικότητα της Ρωσίας, αλλά αναγνώρισε, επίσης, σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Zelesnkyy ότι η σχέση μεταξύ τους είναι περίπλοκη. «Υπάρχουν ακόμη ανοιχτές πληγές στη μνήμη πολλών ανθρώπων», είπε ο Duda.
Σε ένα μέρος της Ευρώπης, όπου ολόκληρα έθνη εξαφανίστηκαν από τους χάρτες για γενιές πριν επιστρέψουν από τις στάχτες των αυτοκρατοριών που κατέρρευσαν, μερικές φορές σε βάρος των γειτόνων, Πολωνοί και Ουκρανοί μοιράζονται μια ιστορία υπαρξιακής αντιπαλότητας. Οι Ουκρανοί, για παράδειγμα, τρέφουν δυσαρέσκεια από αιώνες, που πέρασαν υπό την πολωνική κυριαρχία, μια περίοδος που δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως εντελώς καλοήθης. Ωστόσο, τα γεγονότα για τα οποία υπάρχουν πιο συχνά αντιπαραθέσεις αφορούν, κυρίως, τα έτη από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά.
Η περίοδος του Μεσοπολέμου, που ακολούθησε το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη διάλυση της Ρωσικής και της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, σηματοδότησε μια σημαντική καμπή στις σχέσεις μεταξύ Ουκρανίας και Πολωνίας. Το 1920, οι δύο χώρες υπέγραψαν τη Συνθήκη της Βαρσοβίας, η οποία αναγνώριζε τα μεταξύ τους σύνορα και αποσκοπούσε στην εδραίωση της ειρηνικής συνύπαρξης. Ωστόσο, η συνθήκη ήταν βραχύβια, καθώς σύντομα εμφανίστηκαν εντάσεις για ζητήματα, όπως τα δικαιώματα των εθνικών μειονοτήτων, οι συνοριακές διαφορές και η πολιτική επιρροή στην περιοχή της Γαλικίας. Στην Πολωνία, οι Ουκρανοί αντιμετώπισαν διακρίσεις και περιορισμούς στη γλώσσα, τη θρησκεία και τον πολιτισμό τους, γεγονός που δημιούργησε μια αίσθηση αποξένωσης και απογοήτευσης στον ουκρανικό πληθυσμό. Αυτό οδήγησε σε σποραδικές εξεγέρσεις και διαμαρτυρίες, κυρίως τον Ουκρανο-Πολωνικό Πόλεμο (1918-1919) και την Ειρήνη των Ουκρανών στην Ανατολική Γαλικία (δεκαετία 1930).
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε, επίσης, σημαντικές αλλαγές στις σχέσεις μεταξύ Ουκρανίας και Πολωνίας και, όπως θα εξετάσουμε λεπτομερώς στο Μέρος Β’, ίσως τις σημαντικότερες. Το 1939, το Σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ μεταξύ της Ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησε στην εισβολή στην Πολωνία και στη διαίρεση του εδάφους της. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, και οι δύο χώρες γνώρισαν τεράστια δεινά και απώλειες, συμπεριλαμβανομένων μαζικών δολοφονιών, απελάσεων και στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας, που πραγματοποιήθηκαν από τη Ναζιστική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση.
Οι συνέπειες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου περιέπλεξαν ακόμη περισσότερο τις σχέσεις μεταξύ Ουκρανίας και Πολωνίας, με το τέλος του πολέμου να έχει ως αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση κομμουνιστικών κυβερνήσεων και στις δύο χώρες, με την Πολωνία να πέφτει στη σοβιετική επιρροή και την Ουκρανία να γίνεται μέρος της Σοβιετικής Ένωσης. Η πολωνική κυβέρνηση ακολούθησε μια πολιτική αφομοίωσης έναντι της ουκρανικής μειονότητας στην Πολωνία, συμπεριλαμβανομένης της επανεγκατάστασης Ουκρανών από τα ανατολικά σύνορα στα δυτικά εδάφη. Αυτή η πολιτική οδήγησε σε περαιτέρω εντάσεις και συγκρούσεις, ιδίως στις σφαγές των Βολυνίων, τη δεκαετία του 1940, που οδήγησαν στο θάνατο χιλιάδων ανθρώπων και από τις δύο πλευρές.
Η εποχή του Ψυχρού Πολέμου είδε την Ουκρανία και την Πολωνία στις αντίθετες πλευρές του Σιδηρού Παραπετάσματος, με την Ουκρανία να είναι μέρος της Σοβιετικής Ένωσης και την Πολωνία να είναι κράτος-δορυφόρος του σοβιετικού μπλοκ. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών χαρακτηρίστηκαν, σε μεγάλο βαθμό, από πολιτική ευθυγράμμιση με τους αντίστοιχους συμμάχους τους, τη Σοβιετική Ένωση για την Ουκρανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες για την Πολωνία. Ωστόσο, υπήρξαν επίσης προσπάθειες βελτίωσης των σχέσεων, όπως οι πολιτιστικές ανταλλαγές και η οικονομική συνεργασία, αν και περιορίστηκαν από το ιδεολογικό χάσμα του Ψυχρού Πολέμου.
Οι σχέσεις μεταξύ Ουκρανίας και Πολωνίας πήραν θετική τροπή με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Και οι δύο χώρες απέκτησαν ανεξαρτησία και ξεκίνησαν την πορεία του εκδημοκρατισμού και των μεταρρυθμίσεων προσανατολισμένων στην αγορά. Αυτό δημιούργησε νέες ευκαιρίες συνεργασίας, ιδίως στους τομείς του εμπορίου, της ενέργειας και της διασυνοριακής συνεργασίας. Το 1991, η Ουκρανία και η Πολωνία υπέγραψαν μια Συνθήκη καλής γειτονίας και φιλικής συνεργασίας, η οποία είχε ως στόχο την προώθηση διμερών σχέσεων που βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό, την ισότητα και τη μη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις του άλλου.
«Στέλνουμε ένα ξεκάθαρο μήνυμα στο Κρεμλίνο, σήμερα: Δεν θα καταφέρετε ποτέ να μας διχάσετε ξανά», είπε o Duda. Πολωνοί και Ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν –ως επί το πλείστον– αποφύγει να αντιμετωπίσουν ανοιχτά τα παλιά ζητήματα, καθώς παραμένουν επικεντρωμένοι στην επιβίωση της Ουκρανίας και ανησυχούν ότι οι Ρώσοι θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τυχόν διαιρέσεις. Είναι ένας πόλεμος, του οποίου η έκβαση θα καθορίσει την ίδια την ύπαρξη της Ουκρανίας και την ασφάλεια της ίδιας της Πολωνίας για τις επόμενες δεκαετίες. «Στο μέλλον, δεν θα υπάρχουν σύνορα μεταξύ των λαών μας: πολιτικά, οικονομικά και —αυτό που είναι πολύ σημαντικό— ιστορικά», είπε ο Zelenskyy πριν από τη συνάντησή του με τον Duda. «Αλλά για αυτό πρέπει ακόμα να κερδίσουμε. Για αυτό, πρέπει να περπατήσουμε δίπλα-δίπλα λίγο ακόμα».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How Poland became the new ‘center of gravity’ in Europe, Washinton Post, διαθέσιμο εδώ
- Poland’s War on Two Fronts, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
-
Treaty of Warsaw (1920), Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
