Της Μυρσίνης-Ειρήνης Ταχλιαμπούρη,
Οι περισότεροι από εμάς έχουμε ακουστά τη νόσο kala-azar, η οποία προσβάλλει τους σκύλους και μπορεί να αποβεί θανατηφόρα. Αυτό που αρκετοί, ωστόσο, δεν γνωρίζουν είναι πως η νόσος αυτή αποτελεί υποκατηγορία μιας παρασιτικής νόσου, της λεϊσμανίασης, η οποία μπορεί να προσβάλλει και τον άνθρωπο. Η λεϊσμανίαση είναι, δυστυχώς, μια παραμελημένη τροπική ασθένεια, που προκαλείται από είδη παρασίτων του γένους Leishmania, τα οποία μεταδίδονται από το τσίμπημα μολυσμένων με το παράσιτο θηλυκών σκνιπών (sandflies).
Η ασθένεια εντοπίζεται κυρίως σε χώρες χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου και επηρεάζει τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, των εγκύων γυναικών, των υποσιτιζόμενων ατόμων και των ατόμων που ζουν με HIV/AIDS ή έχουν γενικά εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Οι χώρες στις οποίες επικρατεί είναι η Αφρική, η Ασία και η Λατινική Αμερική. Υπάρχουν τρεις κύριες κατηγορίες λεϊσμανίασης, η καθεμία με ξεχωριστά κλινικά χαρακτηριστικά. Η εκδήλωση της εκάστοτε υποκατηγορίας της νόσου εξαρτάται από το είδος του παρασίτου που θα προσβάλλει τον οργανισμό.
- Δερματική λεϊσμανίαση: Αυτός ο τύπος προσβάλλει το δέρμα και χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση ελκών, πληγών ή οζιδίων. Αυτές οι βλάβες μπορεί να είναι μονήρεις ή πολλαπλές και μπορεί να συνοδεύονται από πυρετό, κακουχία και διόγκωση των λεμφαδένων. Τα έλκη μπορούν να επουλωθούν αυτόματα μέσα σε αρκετούς μήνες, αλλά μπορεί να αφήσουν ουλές. Κάθε χρόνο εμφανίζονται περίπου 700.000 με 1,2 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις παγκοσμίως
- Βλεννογονοδερματική λεϊσμανίαση: Αυτός ο τύπος επηρεάζει τόσο το δέρμα όσο και τους βλεννογόνους, όπως το βλεννογόνο της μύτης, του στόματος, του φάρυγγα και του λάρυγγα. Οι βλάβες μπορεί να είναι εκτεταμένες και μπορεί να οδηγήσουν σε καταστροφή και παραμόρφωση των ιστών αυτών προκαλώντας συμπτώματα όπως πόνο, δυσφαγία και δυσκαταποσία.
- Σπλαχνική λεϊσμανίαση: Γνωστή και ως kala-azar (μαύρος πυρετός), ο τύπος αυτός επηρεάζει τα εσωτερικά όργανα, όπως το ήπαρ, τον σπλήνα και τον μυελό των οστών. Είναι η πιο σοβαρή μορφή λεϊσμανίασης και μπορεί να αποβεί θανατηφόρα, αν αφεθεί χωρίς θεραπεία. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν πυρετό, απώλεια βάρους, αναιμία, μεγέθυνση του σπληνός και του ήπατος και εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Πλέον, οι νέες περιπτώσεις υπολογίζονται σε λιγότερες από 10.000 παγκοσμίως. Από την υποκατηγορία αυτή νοσούν επίσης οι σκύλοι, οι γάτες και τα τρωκτικά σε αγροτικές περιοχές.
Η διάγνωση της λεϊσμανίασης μπορεί να καταστεί δύσκολη, λόγω των ποικίλων κλινικών εκδηλώσεών της και της έλλειψης ακριβών και προσβάσιμων διαγνωστικών εργαλείων. Στη διαδικασία της διάγνωσης περιλαμβάνεται η κλινική εξέταση, η λήψη καλού ιατρικού ιστορικού και οι εργαστηριακές εξετάσεις, ενώ η καλύτερη μέθοδος είναι η ανίχνευση των παρασίτων σε δείγματα ιστών ή αίματος με αυτή να απαιτεί επεμβατικές διαδικασίες και εξειδικευμένο προσωπικό. Οι ορολογικές εξετάσεις είναι ευρέως διαθέσιμες, αλλά έχουν χαμηλή ευαισθησία και ειδικότητα, ειδικά σε ενδημικές περιοχές, όπου η διασταυρούμενη αντίδραση με άλλες λοιμώξεις είναι κοινή. Ακόμη, χρησιμοποιούνται μέθοδοι ανίχνευσης αντισωμάτων και PCR.
Η θεραπεία της λεϊσμανίασης εξαρτάται από τον τύπο και τη σοβαρότητα της νόσου. Γενικά, η θεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση αντιπαρασιτικών φαρμάκων. Η δερματική λεϊσμανίαση μπορεί να αντιμετωπιστεί με τοπικές αλοιφές ή από του στόματος φάρμακα για αρκετές εβδομάδες ή μήνες. Η βλεννογονοδερματική λεϊσμανίαση μπορεί να απαιτεί μεγαλύτερης διάρκειας θεραπεία, ενώ σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αποκατάσταση του κατεστραμμένου ιστού.
Η σπλαχνική λεϊσμανίαση είναι μια επείγουσα ιατρική κατάσταση και απαιτεί έγκαιρη θεραπεία με αντιπαρασιτικά φάρμακα. Χωρίς θεραπεία, η θνητότητα της ασθένειας αγγίζει το 20%. Τα φάρμακα πρώτης γραμμής για τη δερματική και τη βλεννογονοδερματική λεϊσμανίαση είναι ενώσεις πεντασθενούς αντιμονίου, τα οποία χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες, αλλά έχουν αρκετούς περιορισμούς, συμπεριλαμβανομένης της τοξικότητας και της ανάγκης για παρατεταμένες και επώδυνες ενέσεις. Άλλες επιλογές περιλαμβάνουν τη μιλτεφοσίνη, ένα διαστοματικό φάρμακο, που έχει δείξει υψηλή αποτελεσματικότητα και ασφάλεια σε αρκετές κλινικές δοκιμές και η αμφοτερικίνη Β, ένα ισχυρό αλλά ακριβό και δύσκολο στη χορήγηση φάρμακο.
Η πρόληψη της λεϊσμανίασης περιλαμβάνει την αποφυγή έκθεσης στα τσιμπήματα της σκνίπας. Τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος μόλυνσης περιλαμβάνουν τη χρήση προστατευτικού ρουχισμού, τη χρήση εντομοαπωθητικών, τον ύπνο κάτω από τα επεξεργασμένα με εντομοκτόνα δίχτυα, τη διατήρηση της γύρω περιοχής καθαρή και τη θεραπεία μολυσμένων ζώων, όπως οι σκύλοι.
Συμπερασματικά, η λεϊσμανίαση είναι μια παρασιτική νόσος που μπορεί να προκαλέσει σημαντική νοσηρότητα και θνησιμότητα, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η επαγρύπνηση των ανθρώπων, η μετάδοσή της και τα μέτρα πρόληψης μπορούν να μειώσουν την μετάδοση της νόσου. Η έγκαιρη διάγνωση και η έγκαιρη θεραπεία μπορούν να βελτιώσουν τα αποτελέσματα και να αποτρέψουν τις επιπλοκές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Leishmaniasis, World Health Organization (WHO). Διαθέσιμο εδώ
- Parasites – Leishmaniasis, Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Διαθέσιμο εδώ
- Leishmaniasis, National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID). Διαθέσιμο εδώ
- Leishmaniasis, MedlinePlus. Διαθέσιμο εδώ
- Leishmaniasis revisited: Current aspects on epidemiology, diagnosis and treatment, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
