Του Ιωάννη Περγαντή,
«Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ βασιλεύς» είχε πει, 2.500 χρόνια πριν, ο προσωκρατικός φιλόσοφος Ηράκλειτος. Αν και ο όρος πόλεμος στη φράση του δεν αναφέρεται αποκλειστικά στη διεξαγωγή μαχών (αναφέρεται στο γενικότερο πλαίσιο συγκρούσεων στη ζωή μας), αυτό δεν σημαίνει ότι οι πολεμικές συρράξεις δεν είναι άμεσα συνδεδεμένες με την ανθρώπινη φύση και δραστηριότητα. Από την περίοδο των πρώτων ανθρώπων μέχρι και τις μέρες μας, ο πόλεμος είναι συνεχώς εμφανής στις ζωές μας, ο καθένας με τα δικά του αίτια και επιδιώξεις. Το κοινό όλων όμως είναι ότι η κάθε πλευρά αποσκοπεί στη νίκη, η οποία θα τους επιτρέψει να θέσουν σε εφαρμογή τα μελλοντικά πολιτικά και γεωπολιτικά τους σχέδια, δηλαδή την Υψηλή Στρατηγική.
Σε αντίθεση με την απλή στρατηγική, δηλαδή τον καθορισμό ενός επιτυχημένου στρατιωτικού πλάνου δράσης, η Υψηλή Στρατηγική είναι ένα βήμα παραπέρα. Εκτός από τον στρατιωτικό, εμπλέκει και τον πολιτικό παράγοντα, ώστε από κοινού να λάβουν αποφάσεις για τον καλύτερο τρόπο διεξαγωγής του πολέμου, αλλά και για την μετέπειτα διαχείριση της κατάστασης, σε περίπτωση νίκης, ώστε το νέο status quο να είναι το πιο ωφέλιμο για το κράτος τους. Η Υψηλή Τακτική μπορεί να εφαρμοστεί και σε περιόδους ειρήνης, μέσω διπλωματικών και εξοπλιστικών επιλογών, οι οποίες έχουν ως στόχο να ενδυναμώσουν τον κρατικό και στρατιωτικό μηχανισμό, εις βάρος του αντίστοιχου εχθρικού. Με λίγα λόγια, στρατός και πολιτική έρχονται μαζί, ώστε να παρθούν οι σωστές αποφάσεις, με γνώμονα το εθνικό συμφέρον, κυρίως μακροπρόθεσμα.
Η Υψηλή Στρατηγική χωρίζεται σε δύο βασικές έννοιες: την Άμεση και την Έμμεση. Η Άμεση στρατηγική μεταφράζεται ως η σύγκρουση κατά μέτωπο με την εχθρική δύναμη, εφαρμόζοντας τις παραμέτρους της Υψηλής Στρατηγικής για την επίτευξη των στόχων. Αντιθέτως, η Έμμεση προσέγγιση παρακάμπτει τον κύριο στόχο και αξιοποιεί τρόπους μέσω τρίτων, οι οποίοι μπορούν να πλήξουν τον εχθρό, αποκομίζοντας και πάλι τις επιδιώξεις υπό διεκδίκηση. Και οι δύο τρόποι έχουν εφαρμοστεί στο πεδίο των μαχών ανά τα χρόνια, αλλά ο πρώτος ενσαρκώνει σε βάθος την έννοια της Υψηλής Στρατηγικής, με την απρόσκοπτη διάθεση πόρων και μέσων για την επίτευξη του στόχου.
Ένα από τα πρώτα θέατρα πολέμου το οποίο έγινε μάρτυρας τέτοιων πρακτικών, ήταν αυτό του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Αν και ανέκαθεν οι στρατιωτικές συμπλοκές επηρεάζονταν από τις παραμέτρους της Υψηλής Στρατηγικής, αυτοί που την εφάρμοσαν έμπρακτα στο πεδίο των μαχών (και διπλωματίας), ήταν οι Μακεδόνες βασιλείς Φίλιππος Β΄ και Αλέξανδρος. Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας το 336 π.Χ., η παντοδυναμία του Φιλίππου στον ελλαδικό χώρο ήταν αδιαμφισβήτητη, δίνοντάς του το πάτημα να πράξει οτιδήποτε επιθυμούσε. Αυτό όμως το ηγεμονικό αίσθημα δεν τον απέτρεψε από το να σκεφτεί λογικά και με βάση την Υψηλή Στρατηγική. Όταν ήρθε η ώρα των διαπραγματεύσεων για τη συνθήκη ειρήνης, αντί να καταστρέψει την πόλη της Αθήνας (η οποία υποκίνησε τη μάχη ενάντια του Φιλίππου), αποφάσισε τη διατήρησή της και εκτός αυτού πήρε μέτρα για την εξασφάλιση της φιλίας τους. Αυτή η διατήρηση καλών σχέσεων, αν και για κάποιους χωρίς νόημα, έχει άμεσες πρακτικές ωφέλειες, καθώς το πανίσχυρο ναυτικό των Αθηναίων θα καθίστατο καθοριστικό για τη μελλοντική εκστρατεία του Φιλίππου κατά των Περσών.
Στην ίδια φιλοσοφία έδρασε και ο γιος του Φιλίππου, Αλέξανδρος, ένα χρόνο μετά με την καταστροφή της Θήβας. Καλούμενος να αντιμετωπίσει και αυτός μια «ανταρσία» των ελληνικών πόλεων, έδρασε με γνώμονα την Υψηλή Στρατηγική και τα περισσότερα δυνατά οφέλη για τη Μακεδονία. Στη προκειμένη περίπτωση, αντί για την σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ τους, ο Αλέξανδρος διέταξε την ολοκληρωτική κατεδάφιση της Θήβας, διατηρώντας μόνο το σπίτι του ποιητή Πίνδαρου. Αυτή η απόφαση αποσκοπούσε στην εξάλειψη τυχόν κινδύνων και εξεγέρσεων στην νότια Ελλάδα (πέρα από την πόλη της Σπάρτης), κρατώντας ασφαλή τα νότια σύνορα του βασιλείου.
Όλοι οι πόλεμοι, επιθετικοί ή αμυντικοί, έχουν ως απώτερο στόχο μια σκοπιμότητα και διεκδίκηση, με την εκπλήρωσή τους να είναι στο χέρι του εκάστοτε ηγέτη, με σωστές επιλογές και τακτικές. Η Υψηλή Στρατηγική είναι ένα πολύ ισχυρό όπλο, το οποίο μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω στην παγκόσμια (ή και τοπική) γεωπολιτική σκακιέρα. Το μόνο που μένει είναι ο εντοπισμός των παραμέτρων που διαθέτει, οι οποίες διαχωρίζουν την στρατηγική ήττα από την αντίστοιχη νίκη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Καργάκος, Σαράντος (2014), Μέγας Αλέξανδρος: Ο άνθρωπος φαινόμενο, Αθήνα: REAL MEDIA A.E.
- Grand Strategy, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- Σουλτανίδης, Δημήτριος (2016), Ηγεσία και Υψηλή Στρατηγική: Ο ρόλος των πολιτικών ηγετών στη διαμόρφωση και εκτέλεση της Υψηλής Στρατηγικής, Αθήνα: Διπλωματική εργασία Πάντειου Πανεπιστημίου, Διαθέσιμο εδώ
