Της Κατερίνας Καλογήρου,
Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, γνωστός και με το ιταλικό προσωνύμιο “El Greco” που σημαίνει «Ο Έλληνας», ήταν σπουδαίος ζωγράφος της Αναγέννησης και γεννήθηκε το 1541, στον Ενετοκρατούμενο τότε Χάνδακα, περιοχή που εντοπίζεται στο σημερινό Ηράκλειο Κρήτης. Ήταν ο δεύτερος γιος ευκατάστατης οικογένειας και από μικρή ηλικία εντρύφησε στις κλασικές σπουδές και εκπαιδεύτηκε στη βυζαντινή ζωγραφική. Το ταλέντο του αποτυπώνεται στους πολλούς και καταξιωμένους πίνακές του, οι οποίοι ακόμα και σήμερα αποτελούν αντικείμενο συζήτησης στους καλλιτεχνικούς κύκλους.
Σε ηλικία 26 χρονών, αναχώρησε από την πατρίδα του για να ακολουθήσει καλλιτεχνικές σπουδές στη Βενετία. Εκεί, παρέμεινε για τρία χρόνια, στη διάρκεια των οποίων μαθήτευσε δίπλα σε σημαντικούς ζωγράφους όπως ο Jacopo Bassano, ο Tiziano Vecellio και ο Tintoretto. Κοντά τους είχε την ευκαιρία να εντάξει στην παλέτα του τα έντονα χρώματα και τις σκιές που χαρακτήριζαν τη βενετσιάνικη σχολή της Αναγέννησης. Ενώ είχε γεννηθεί Χριστιανός Ορθόδοξος, στη Βενετία ασπάστηκε τον Καθολικισμό, για να αποφύγει τυχόν συγκρούσεις με την Ιερά Εξέταση. Το 1570, αναζήτησε εργασία στη Ρώμη, όπου, ωστόσο, δεν έμεινε πάνω από έξι χρόνια, καθώς τα προκλητικά σχόλια του Θεοτοκόπουλου, όσον αφορά τις τοιχογραφίες του Μιχαήλ Άγγελου, που κοσμούν την Καπέλα Σιξτίνα, πυροδότησαν μια θύελλα αντιδράσεων που τελικά τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει την Ιταλία για πάντα.
Η προσπάθειά του να συμβάλει στη διακόσμηση του Ανακτόρου του Εσκοριάλ δεν ευδοκίμησε στο σύντομο «πέρασμά» του από τη Μαδρίτη, το 1576 και, έτσι, τον επόμενο χρόνο αναχώρησε απογοητευμένος για το Τολέδο της Ισπανίας, όπου και εγκαταστάθηκε για το υπόλοιπο της ζωής του. Αυτή ήταν και η πόλη στην οποία γνώρισε την ακμή της καλλιτεχνικής του καριέρας, αφού διατηρούσε εργαστήρι και δεχόταν πολλές μεγάλες παραγγελίες. Μερικά από τα σπουδαία έργα που ολοκλήρωσε την εποχή εκείνη είναι η «Ανάληψη της Θεοτόκου», «Η Αγία Τριάδα» και «Η Πεντηκοστή». Το 1578, απέκτησε και το μοναδικό του παιδί, τον γιο της Doña Jerónima de Las Cuevas, την οποία, παρά τον πολυετή δεσμό τους, δεν παντρεύτηκε ποτέ.
Οι καταβολές αλλά και η παιδεία που έλαβε στη διάρκεια της ζωής του, ήταν αυτές που καθόρισαν την καλλιτεχνική ταυτότητα του Θεοτοκόπουλου, η οποία αποτελεί ένα κράμα μεταξύ αναγεννησιακού μανιερισμού, κλασικών και βυζαντινών στοιχείων και ευρωπαϊκού εξπρεσιονισμού. Στους πίνακές του απεικονίζονται κυρίως φιγούρες επιμήκεις, ρευστές, με έντονες δραματικές πινελιές. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του εικαστικού του στυλ συνιστά ο πίνακας «Η προσκύνηση των ποιμένων», τον οποίο ζωγράφισε το τελευταίο έτος της ζωής του και ο οποίος προοριζόταν να τοποθετηθεί πάνω στον ίδιο του τον τάφο. Το εγωκεντρικό αυτό στυλ ευθύνεται πιθανόν για την αφάνεια στην οποία παρέμεινε το έργο του για ένα διάστημα περίπου τριών αιώνων. Κανένας σύγχρονος ή αμέσως μεταγενέστερός του καλλιτέχνης δεν έδειξε να ενδιαφέρεται να υιοθετήσει τις τεχνικές του Θεοτοκόπουλου στις δικές του δημιουργίες. Έπρεπε να έρθει ο 20ός αιώνας προκειμένου να εκτιμηθούν οι πρωτοποριακοί απεικονιστικοί τρόποι που χρησιμοποιούσε ο ζωγράφος. Από πολλούς θεωρείται πρόδρομος του εξπρεσιονισμού, ενώ ο Πάμπλο Πικάσο τον αποκαλούσε «Πατέρα».
Σήμερα, μετράμε 409 χρόνια από τον θάνατο του Greco. Στις 7 Απριλίου 1614, άφησε την τελευταία του πνοή και θάφτηκε στο Τολέδο, στον ναό του Αγίου Δομήνικου. Μπορεί το σώμα αυτού του σπουδαίου ζωγράφου να είναι θαμμένο κάτω από το χώμα, το πνεύμα του, όμως, και η παρακαταθήκη που άφησε πίσω του είναι ζωτικό μέρος της τέχνης της σημερινής εποχής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δομήνικος Θεοτοκόπουλος. Γιατί έγινε καθολικός και προκάλεσε τον Μιχαήλ Άγγελο, εξαγριώνοντας τη Ρώμη. Αρνήθηκε να πληρώνει φόρους και δεν προσυμφωνούσε την αξία των έργων του, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ένας από τους σπουδαιότερους ζωγράφους όλων των εποχών, ellines.com, διαθέσιμο εδώ
