Του Κωνσταντίνου Μεταξά,
Πολλά αποσπάσματα του Metropolis φαίνονται σήμερα ξεπερασμένα ή και ελαφρώς παράλογα, ειδικά όταν το κολοσσιαίο είναι συναισθηματικά παραγεμισμένο. Ο Fritz Lang δεν είχε ακόμη επιτύχει τη διαύγεια του Metropolis, όταν η πραγματικότητα ακούγεται αρκετά ελαφριά με σουρεαλιστικές αποχρώσεις. Πρέπει να κοιτάξουμε βαθύτερα για να δούμε την ομορφιά του φωτός και της φόρμας στο Metropolis και σε πολλές άλλες γερμανικές ταινίες. Η σκόπιμη συμμετρία του Lang προκαλεί έναν νωχελικό, αδυσώπητο ρυθμό που μας θυμίζει την επικείμενη μοίρα του έπους. Στις σκηνές πλήθους της Metropolis, ωστόσο, ο ρυθμός γίνεται δυναμικός. Ο Lang έχει το χάρισμα να ενσωματώνει αυτά που έχει παρατηρήσει με έναν πολύ προσωπικό τρόπο και ένα προσεκτικό μυαλό. Οι δραματουργικές καινοτομίες του εξπρεσιονιστή σκηνοθέτη Erwin Piscator και η τοποθέτηση ογκωδών κομπάρσων στις πολυάριθμες σκαλωσιές της σκηνής είναι παραδείγματα αυτού. Ο Max Reinhardt σκηνοθέτησε τη στρατιά των κομπάρσων του στη μεγάλη αρένα του Großes Schauspielhaus (=το μεγάλο σπίτι των ηθοποιών).
Ο Lang έκανε εξαιρετική χρήση του εξπρεσιονιστικού στυλ για να αποδώσει τον τεράστιο αριθμό των κατοίκων της υπόγειας αποικίας του Metropolis. Απάνθρωπα, καμπουριασμένα, άβουλα και υποταγμένα όντα που φορούν μεταμφιέσεις από καμία γνωστή ιστορική εποχή. Όταν οι δύο φάλαγγες των εργατών αλλάζουν βάρδιες και βαδίζουν μαζί με ρυθμικά σπασμωδικά βήματα, όταν στοιβάζονται στους ανελκυστήρες με τα κεφάλια κάτω και χωρίς κανένα σημάδι ατομικής ύπαρξης, το στυλιζάρισμα είναι έντονο.
Οι λίγες κεκλιμένες πόρτες με τον ίδιο αριθμό σκαλοπατιών, οι ομοιόμορφες σειρές παραθύρων και τα κυβικά διατεταγμένα σπίτια συμβάλλουν στη μονοτονία της υπόγειας πόλης. Οι ακατέργαστες πολυκατοικίες αποτελούν το κατάλληλο σκηνικό για τη μηχανική κατανομή των απρόσωπων μαζών. Ο Freund και ο Rittau τις συλλαμβάνουν με την κάμερα καθώς περνούν από την αυλή, όπου θα λάβει χώρα το επακόλουθο οικογενειακό σενάριο. Εδώ, οι μάζες κινούνται σε μια σειρά από ορθογώνιες ή ρομβοειδείς υποδιαιρέσεις σε μια κίνηση σκυταλοδρομίας παρόμοια με εκείνη των εξπρεσιονιστικών χορωδιών, των οποίων η απόλυτη σαφήνεια της μορφής δεν διακυβεύεται ποτέ από μια μεμονωμένη κίνηση. Οι τιμές των θυμάτων του Μολώχ κινούνται με την ίδια μηχανική τελειότητα. Η πρόσοψη του μεγάλου μηχανοστασίου αλλοιώνεται για να αποκαλύψει το πρόσωπο ενός θεού που τρώει ορθογώνια. Η ομοιόμορφα κατανεμημένη ορθογώνια λίμα κινείται προς την κατεύθυνση του στόματος.
Οι άνθρωποι που ζουν στην υπόγεια πόλη μοιάζουν περισσότερο με αυτόματα παρά με το ρομπότ που έχει κατασκευάσει ο Rotwang. Ολόκληρη η ύπαρξή τους είναι συντονισμένη στον ρυθμό των περίπλοκων μηχανών, τα χέρια τους έχουν μετατραπεί σε ακτίνες ενός τεράστιου τροχού και τα σώματά τους, τοποθετημένα σε γωνίες στο μπροστινό μέρος του μηχανοστασίου, λειτουργούν ως δείκτες ενός τεράστιου ρολογιού. Η ανθρώπινη όψη έχει στυλιζαριστεί ώστε να μοιάζει με μηχανική όψη. Η διαγώνιος κάθε μορφής στους χώρους μεταξύ των δύο επιπέδων είναι αντίθετη από εκείνη του διπλανού της. Οι αρχές της χωρικής ανάπτυξης, υποστηρίζει ο Kurtz, ισχύουν και για το ανθρώπινο σώμα, διότι αυτό επιβάλλει τις διαστάσεις του στο σκηνικό πλαίσιο. Αντί να υπερβάλλουν, οι Γερμανοί χρησιμοποιούν το στυλιζάρισμα για να εγκαθιδρύσουν στερεότυπα. Από αυτήν την άποψη, διαφέρουν από τους πιο συγκρατημένους σοβιετικούς σκηνοθέτες.
Ο Lang θέλει οι κομπάρσοι του να μπουν σε ένα γεωμετρικό μοτίβο δίπλα σε αυτούς τους ανθρώπους της μηχανής. Το ανθρώπινο σώμα χρησιμοποιήθηκε συχνά ως οπτικό στοιχείο στον Ζίγκφριντ. Στο Metropolis, όμως, καμπυλώνεται μαζί με άλλα σώματα σε τρίγωνα, ελλείψεις ή ημικύκλια και γίνεται θεμελιώδες μέρος του ίδιου του κτιρίου. Παρά το γεωμετρικό στυλιζάρισμα, το τελευταίο απομεινάρι της εξπρεσιονιστικής αισθητικής, ο Lang δεν πέφτει ποτέ σε κλισέ. Ακόμη και όταν ένα πλήθος είναι αρχιτεκτονικά σχεδιασμένο, παραμένει ζωντανό, όπως η ομάδα των παιδιών που προσκολλώνται στο σώμα της Μαρίας στο τελευταίο τσιμεντένιο νησί ή η πυραμίδα των χεριών που υψώνονται παρακλητικά κατά τη διάρκεια της πλημμύρας. Αυτή η πυραμιδοειδής ομαδοποίηση, η οποία είναι επίσης εμφανής στο ρομποτικό αυτοκίνητο da-fé και στην εξεταζόμενη μελέτη των ανυπόμονων χεριών της φανταστικής Μαρίας πάνω στο αποκαλυπτικό θηρίο, αντικαθίσταται περιστασιακά από μια τριγωνική ομαδοποίηση της οποίας η κορυφή επιμηκύνεται από ένα προοπτικό εφέ, όπως συνέβη στη σκηνή της εξέγερσης του Homunculus. Ο Λανγκ, βέβαια, χρησιμοποίησε συχνά αυτό το αποτέλεσμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Eisner L. H:(Haunted Screen (R. Greaves, Trans.). Thames and Hudson.1969
- Frauen und Film, Oktober 1984, No. 37, Avantgarde und Experiment, Oktober, 1984.
- Metropolis (1927), imdb.com, διαθέσιμο εδώ
- Metropolis (1927) Trailer #1 | Movieclips Classic Trailers, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
