Του Χάρη Κουρή,
Η μετααποικιακή Αφρική πάσχει από προβλήματα πάσης φύσεως, τα οποία αρκετές φορές, όσον αφορά τις διασυνοριακές διαφορές και τις εθνοτικές ταραχές, οφείλονται στον τρόπο με τον οποίο οι αποικιοκρατικές δυνάμεις χάραξαν τα σύνορα της περιοχής. Ένα σχετικό πρόβλημα αποτελεί το ζήτημα των εδαφικών αξιώσεων του Λεσότο (Lesotho) σε εδάφη της Νότιας Αφρικής, ζήτημα το οποίο επαναφέρθηκε πρόσφατα στην επικαιρότητα, καθώς ένας βουλευτής του μικρού αφρικανικού βασιλείου, ο Tshepo Lipholo, έθεσε ως θέμα συζήτησης στο κοινοβούλιο της χώρας του τη διεκδίκηση εδαφών από τη γειτονική Νότια Αφρική.
Προτού αναλύσουμε το θέμα των εδαφικών αξιώσεων, ας γνωρίσουμε το Λεσότο, το οποίο σπανιότατα βρίσκεται σε τίτλους στη διεθνή επικαιρότητα. Η χώρα αυτή είναι ένα περίκλειστο αφρικανικό βασίλειο, όπως προαναφέρθηκε, με έκταση 30.355 τετραγωνικών χιλιομέτρων και πληθυσμό λίγο πάνω από 2 εκατομμύρια, οι περισσότεροι εκ των οποίων ομιλούν τη γλώσσα Σεσούτου (οι ομιλητές της αποκαλούνται «Μοσούτου – Mosotho» στον ενικό, και «Μπασούτου – Basotho» στον πληθυντικό), που ανήκει στην ευρύτερη οικογένεια των Ατλαντικών–Κονγκό γλωσσών, όπως και οι περισσότερες μη ευρωπαϊκές ή μη ασιατικές γλώσσες της νότιας Αφρικής.
Απαραίτητο για να κατανοήσουμε το αίσθημα αδικίας και αλυτρωτισμού είναι να γνωρίζουμε την ενδιαφέρουσα ιστορία του Λεσότο. Για να δει κανείς τις απαρχές του προβλήματος, πρέπει να ανατρέξει στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Εκείνη την εποχή, συγκεκριμένα το 1822, μεταξύ των διαφόρων φυλών της νότιας Αφρικής που προσπαθούσαν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία ή ακόμα και την ύπαρξή τους, λόγω της επέλασης των Ευρωπαίων από τη μία, και από την άλλη των Ζουλού υπό τον Βασιλιά Shaka, ήταν αυτή των Basotho, οι οποίοι ίδρυσαν δικό τους βασίλειο, αυτό της Μπασουτολάνδης (όπως την ονόμασαν οι Βρετανοί), με πρώτο Bασιλιά τον Moshoeshoe. O μονάρχης αυτός κατάφερε να κρατήσει το βασίλειό του για αρκετά χρόνια ανεξάρτητο, πολεμώντας γειτονικές φυλές, βρετανικές δυνάμεις και Ολλανδούς πρωτοπόρους αγρότες (τους λεγομένους trekboere – στα Ολλανδικά «περιπλανώμενοι αγρότες»), μέχρι που, το 1868, συμφώνησε με τη Βασίλισσα Βικτωρία να μετατρέψει τη Μπασουτολάνδη σε βρετανικό προτεκτοράτο.
Αυτή η μετατροπή του βασιλείου σε προτεκτοράτο μείωσε σημαντικά την εδαφική έκταση και διοικητική ανεξαρτησία του, ενώ ο θάνατος του Moshoeshoe το 1870 σήμανε και τη μετατροπή σε αποικιακό καθεστώς (1884), μετά από επανάσταση των Basotho (1880–1881). Το αποικιοκρατικό καθεστώς του Λεσότο παρέμεινε μέχρι που το 1966, το έτος, δηλαδή, το οποίο κέρδισε πάλι την ανεξαρτησία του. Την ανεξαρτησία αυτή, ωστόσο, συνόδευσε και η εγκαινίαση της συνήθους πολιτικής αστάθειας που χαρακτήριζε τα περισσότερα αφρικανικά κράτη της εποχής και σε πολλές περιπτώσεις χαρακτηρίζει ακόμα.
Γυρίζοντας στο παρόν, ο Lipholo τόνισε ότι θέλει να επιστραφούν στο Λεσότο συγκεκριμένα το «Ελεύθερο Κράτος» (μία επαρχία της Νότιας Αφρικής, που οφείλει το όνομά της στο, ιδρυθέν από Ολλανδούς εποίκους, Ελεύθερο Κράτος της Οράγγης – στα Ολλανδικά της Νότιας Αφρικής «Oranje Vrystaat») και ορισμένα κομμάτια από άλλες τέσσερις γειτονικές επαρχίες. Ο Lipholo, πρόεδρος του Κινήματος Συνέλευσης των Basotho, κατάφερε να κερδίσει μία θέση στο κοινοβούλιο της χώρας του, πρεσβεύοντας το θέμα της εδαφικής επέκτασης, ένα θέμα το οποίο, σύμφωνα με τον ίδιο, έχει προηγούμενο δεκαετιών, και αποτελεί μία ιστορική αδικία, η οποία πρέπει να επιλυθεί, ώστε το Λεσότο να βοηθηθεί οικονομικά. Η ελπίδα περί οικονομικής ανάπτυξης απηχεί σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, καθώς, ως ορεινή χώρα, το Λεσότο δεν έχει πολλές ευκαιρίες για εργατική απασχόληση (για παράδειγμα, οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις είναι πολύ λίγες), με αποτέλεσμα να εξαρτάται οικονομικά από τη Νότια Αφρική, όπου πολλοί Basotho πηγαίνουν για να εργασθούν σε ορυχεία.
Το θέμα αλλαγής των συνόρων έχει τεθεί προς συζήτηση και στο παρελθόν. Για παράδειγμα, το 2018, το Ελεύθερο Κίνημα των Basotho ζήτησε από την ίδια τη Βασίλισσα Ελισάβετ να καταργήσει τα σύνορα με τη Νότια Αφρική και να γίνει άλλη μία επαρχία της. Η ελπίδα για εδαφική αλλαγή, όμως, αποτελεί δύσκολη υπόθεση, λόγω της πληθώρας εμποδίων που υπάρχουν. Η Διακήρυξη της Ένωσης Αφρικανικής Ενότητας που υπεγράφη το 1964 στο Κάιρο υπερασπίζεται την εδαφική ακεραιότητα των αφρικανικών κρατών, ενώ, παράλληλα, η εδαφική επέκταση δεν υποστηρίζεται ούτε από τη Νότια Αφρική, ούτε από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και του πολιτικού κατεστημένου του Λεσότο.
Μπορεί η εδαφική αλλαγή να μην είναι τίποτα παρά ένα απίθανο σενάριο, ωστόσο, η σύγκρουση πάνω σε αυτό το θέμα, αρχικά από τους πολιτικούς, μπορεί να μεταφερθεί στην κοινωνία της χώρας. Καταλαβαίνουμε πως κάτι τέτοιο θα έφερνε ένταση και διχασμό στο εσωτερικό και όλοι ξέρουμε πως αυτοί οι δύο παράγοντες μπορούν εύκολα στα αφρικανικά κράτη, να αναιρέσουν την όποια πρόοδο σε όποιον τομέα έχει επιτευχθεί. Ας ελπίσουμε πως αυτό το θέμα θα παραμείνει απλώς θέμα συζήτησης στη Βουλή του Λεσότο ή, εάν μεταφερθεί στην κοινωνία, ας επικρατήσει η γαλήνη και η λογική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Lesotho MP demands huge parts of South Africa, BBC News. Διαθέσιμο εδώ
- Lesotho MPs to debate reclaiming parts of South Africa, Al Jazeera. Διαθέσιμο εδώ
- Carien du Plessis Why Lesotho parliament is debating reclaiming land from South Africa. Διαθέσιμος εδώ
