Του Κωνσταντίνου Γκαμπή,
Η N.A.S.A. είναι υπεύθυνη για κάποια από τα σπουδαιότερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας. Αυτά συμπεριλαμβάνουν την αποστολή Apollo 11, με την οποία πάτησε άνθρωπος για πρώτη και μοναδική (ως τώρα) φορά στο φεγγάρι και την κατασκευή του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, του οποίου ήταν επικεφαλής. Η N.A.S.A. δεν έχει κατορθώσει, όμως, μόνο αυτά. Στη N.A.S.A. γίνονται συνεχώς «μικρές» εφευρέσεις και ανακαλύψεις, οι οποίες μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο, αλλά, επίσης, βελτιώνουν την καθημερινότητά μας άμεσα, όπως η κάμερα του κινητού τηλεφώνου ή ο αφρός μνήμης (memory foam).
Ίδρυση της N.A.S.A.
Η N.A.S.A. ιδρύθηκε το 1958 επί προεδρίας Eisenhower και ήταν, μπορούμε να πούμε, η μετεξέλιξη ενός ήδη υπάρχοντα οργανισμού, του N.A.C.A. (National Advisory Committee on Aeronautics). H N.A.C.A. είχε ιδρυθεί από το Κογκρέσο στις αρχές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, προκειμένου να εκσυγχρονιστεί η αμερικάνικη αεροπορία, η οποία είχε μείνει πίσω σε σύγκριση με τις ευρωπαϊκές. Τη δεκαετία του ’50, οι Αμερικανοί πιλότοι, χρησιμοποιώντας δοκιμαστικά μοντέλα, όπως το X-15, μπορούσαν σχεδόν να «ακουμπήσουν» το διάστημα και αυτό ως φυσικό επακόλουθο οδήγησε στην ιδέα της N.A.C.A. να στείλει ανθρώπους στο διάστημα. Η αφορμή, όμως, για να ιδρυθεί η N.A.S.A. ήταν η εκτόξευση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου (Sputnik 1), που πραγματοποιήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση το 1957, κάτι που προκάλεσε και ένα μεγάλο σοκ στην αμερικανική κοινωνία.
Το «παραδοσιακό» μοντέλο της N.A.S.A. (1958-1993)
Η N.A.S.A., καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, διατηρούσε μία «κλειστή» οργανωτική δομή, με την τεχνολογία να παράγεται και να παραμένει εντός τους οργανισμού. Αυτό συνέβαινε για 3 λόγους. Πρώτον, λόγω του Ψυχρού Πολέμου και ιδίως της «Κούρσας του Διαστήματος», κάθε νέα παραγωγή και χρησιμοποίηση τεχνολογίας έπρεπε να γίνεται υπό τον έλεγχο της Κυβέρνησης, δηλαδή της NASA. Δεύτερον, μέχρι την ίδρυση της N.A.S.A. δεν υπήρχε ζήτηση – άρα και προσφορά – στην αγορά τέτοιων τεχνολογιών. Τρίτον, το μιλιταριστικό παρελθόν της και ο συνήθης τρόπος λειτουργίας των κρατικών οργανισμών τότε προέτρεπε τη N.A.S.A. να δουλεύει με συμβόλαια cost plus (που σημαίνει ότι σίγουρα καλύπτονται τα έξοδα και έπειτα υπολογίζεται ένα ποσοστό κέρδους) και να κατέχει την παραγόμενη τεχνολογία. Αυτό το μοντέλο οδήγησε σε έναν οργανισμό με αυστηρή ιεραρχία και αυστηρό έλεγχο των υπαλλήλων, αλλά και στον «εξαιρετισμό» της N.A.S.A., σύμφωνα με τον οποίο κατείχε πάντα τους καλύτερους μηχανικούς και την πιο σύγχρονη τεχνολογία. Η εποχή της αποστολής Apollo-11 ήταν το ζενίθ του «εξαιρετισμού» της.
Το μεταβατικό μοντέλο (1993-2006)
Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η N.A.S.A. δεν λάμβανε, πλέον, την ιδιαίτερη προσοχή από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, στην οποία ήταν συνηθισμένη. Έπρεπε, λοιπόν, να αυξήσει την αποδοτικότητά της σε όλα τα επίπεδα και να αποδείξει την αξία της, τόσο στην αμερικάνικη κοινωνία όσο και στην Κυβέρνηση. Παράλληλα, η N.A.S.A. είχε θέσει ακόμα πιο φιλόδοξους στόχους για την εξερεύνηση του διαστήματος, όπως μία επανδρωμένη αποστολή στον Άρη.
Έτσι, αποφάσισε να εργαστεί για τη δημιουργία ενός διαστημικού σταθμού, του γνωστού σήμερα I.S.S., με σκοπό τη μελέτη του ανθρώπινου σώματος στο περιβάλλον του διαστήματος. Το εγχείρημα αυτό ήταν, όμως, πολύ ακριβό για οποιαδήποτε χώρα, οπότε συνεργάστηκε και με άλλους διαστημικούς οργανισμούς, όπως την E.S.A. (Ευρώπη) και τη ROSCOSMOS (Ρωσία). Μέσω αυτής της συνεργασίας, η οποία καρποφόρησε, η N.A.S.A. έγινε πιο εξωστρεφής, αφήνοντας, εν μέρει, πίσω την αίσθηση ανωτερότητας και μοιράζοντας τεχνολογία και ευθύνες με κρατικούς οργανισμούς ξένων χωρών.
Το τωρινό μοντέλο ή αλλιώς network model (2006-)
Η απόσυρση του διαστημικού λεωφορείου, λόγω μεγάλου κόστους, και το πρόγραμμα “Commercial Resupply Services”, μέσω του οποίου ιδιωτικές εταιρείες ανέλαβαν την τροφοδοσία του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, σηματοδοτούν την τρίτη εποχή του οργανισμού. Πλέον, ο ιδιωτικός τομέας είχε την τεχνογνωσία, αλλά και την πολιτική υποστήριξη, για να συνεργαστεί με τη N.A.S.A. Έτσι, το 2008 έκλεισε 2 συμφωνίες με τη SpaceX και την Orbital Sciences για τον ανεφοδιασμό του I.S.S., που πραγματοποιήθηκαν το 2012 και το 2013 αντίστοιχα. Από τότε, οι σχέσεις της N.A.S.A. με τον ιδιωτικό τομέα ενισχύονται συνεχώς.
Λόγω της συνεργασίας ιδιωτικού και δημοσίου τομέα, η N.A.S.A. έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται την τεχνολογία. Πλέον, επισυνάπτει συμβόλαια με «φιξαρισμένες» τιμές και χρησιμοποιεί τεχνολογία παραγόμενη από τρίτους, χωρίς την απαίτηση της αποκλειστικότητας. H N.A.S.A. απλώς παραγγέλνει αυτό που θέλει και ο ιδιωτικός τομέας αναλαμβάνει τα υπόλοιπα. Έτσι, μοιράζονται τόσο τα κέρδη όσο και το υψηλό ρίσκο, το οποίο ενέχει η βιομηχανία του διαστήματος. Μέσω της σύμπραξης αυτής και της εξωστρέφειας που διέπει, πλέον, τη N.A.S.A., μπορεί και διαχειρίζεται πιο αποδοτικά τις προτεραιότητες και τον προϋπολογισμό της, παραμένοντας, ταυτόχρονα, ένας πολύ σημαντικός και καινοτόμος οργανισμός.
Πώς η N.A.S.A. ωφελεί την κοινωνία;
Η N.A.S.A. συμμετέχει στην προσπάθεια της ανθρωπότητας να κατανοήσει το σύμπαν και έτσι είναι αδύνατον να συγκεκριμενοποιήσουμε τα οφέλη που έχει για όλους μας. Εδώ θα παρουσιαστούν τα πολύ άμεσα οφέλη, τα οποία από μόνα τους δικαιολογούν – και με το παραπάνω – τα χρήματα που δαπανώνται στη N.A.S.A.
Το 2021, η N.A.S.A. έλαβε κρατική χρηματοδότηση ύψους $ 23,3 δις, με τα οποία παρήγαγε αξία για την αμερικανική οικονομία $ 71,2 δις, υποστηρίζοντας ή δημιουργώντας 339.600 θέσεις εργασίας. Αυτό το έκανε μέσω συμβολαίων με τον ιδιωτικό τομέα, συμφωνίες έρευνας και ανάπτυξης (R&D) πάλι με άλλες εταιρίες και προσλαμβάνοντας προσωπικό. Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι υπάρχει και η τεχνολογία, που προκύπτει και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε άλλες βιομηχανίες και την οποία η N.A.S.A. διαθέτει δωρεάν σε start-ups ή με μία χρέωση σε λοιπές εταιρείες.
Η N.A.S.A. ήταν και είναι ένα προϊόν της εποχής της. Και το έχει καταφέρει αυτό με το να προσαρμόζεται στις συνθήκες, γεγονός αξιοσημείωτο μιας και μιλάμε για έναν κρατικό φορέα. Σιγά σιγά μπαίνουμε σε μία εποχή, στην οποία η εξερεύνηση του διαστήματος θα παίξει καθοριστικό ρόλο για τις οικονομίες του πλανήτη. Μένει μόνο να δούμε αν η N.A.S.A. θα μπορέσει να συνεχίσει να ηγείται της εξερεύνησης του διαστήματος και στη νέα αυτή εποχή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- – Beginnings -, nasa.gov, διαθέσιμο εδώ
- From NASA’s Moon Program to Climate Science, Space Agency Adds Big Boost to the Economy, time.com, διαθέσιμο εδώ
- The Reinvention of NASA, hbr.org, διαθέσιμο εδώ
