Του Νίκου Σαρρή,
Κατά τη θνητή ζωή του, ο Ηρακλής απέκτησε απογόνους με έναν μεγάλο αριθμό γυναικών. Σύμφωνα με τους περισσότερους μύθους, η πλειοψηφία των απογόνων του ήταν καρπός της ένωσής του με θνητές, ενώ επίσης γνωστό είναι πως απέκτησε απογόνους με τη θεά της νεότητας, Ήβη. Όλοι οι απόγονοι του Ηρακλή, ονομάστηκαν Ηρακλείδες.
Μετά τον θάνατο του Ηρακλή, ο βασιλιάς των Μυκηνών Ευρυσθέας, φοβήθηκε πως οι γιοι του ημίθεου θα ήθελαν να πάρουν εκδίκηση για τον τρόπο που ο Ευρυσθέας φέρθηκε στον Ηρακλή. Έτσι, έστειλε αξιωματικούς του να καταδιώξουν τους Ηρακλείδες παντού. Ύστερα από πολλές περιπέτειες, οι Ηρακλείδες, συνοδευόμενοι από την γιαγιά τους, Αλκμήνη, καθώς και από τον επιστήθιο φίλο του Ηρακλή, Ιόλαο, έφτασαν σε έναν ναό στον Μαραθώνα Αττικής. Εκείνη την περίοδο, βασιλείς της Αθήνας και ολόκληρης της Αττικής, ήταν ο Ακάμας και ο Δημοφών, οι γιοι του Θησέα. Τότε, ο Ιόλαος, αποφάσισε να ζητήσει άσυλο από τους βασιλείς. Παράλληλα, η Αλκμήνη και τα μικρά παιδιά περίμεναν στον ναό, ενώ ο μεγαλύτερος γιος του Ηρακλή, Ύλλος, αναζητούσε αλλού καταφύγιο σε περίπτωση που διωχθούν από την Αττική.
Οι βασιλείς ακούν την ιστορία του Ιόλαου και αμέσως δέχονται να προστατεύσουν τους κατατρεγμένους απογόνους του Ηρακλή, καθώς εκείνος έσωσε τον Θησέα από τα βάθη του Κάτω Κόσμου πολλά χρόνια πριν. Την ίδια στιγμή, φτάνει στην Αθήνα ο Κοπρέας, κήρυκας του Ευρυσθέα. Απειλεί πως αν δεν παραδώσουν οι Αθηναίοι βασιλείς τους Ηρακλείδες, ο στρατός των Μυκηνών θα επιτεθεί στην Αθήνα. Ο Ακάμας και ο Δημοφών αρνήθηκαν να παραδώσουν τους Ηρακλείδες, καθώς θα ήταν τρομερή ασέβεια. Έτσι, μη έχοντας άλλη επιλογή, έπρεπε να ετοιμαστούν για μάχη. Σύμφωνα με χρησμό, για να νικήσει η Αθήνα τη μάχη, έπρεπε να θυσιαστεί η Περσεφόνη, μια νεαρή κοπέλα από αρχοντική γενιά. Ο Δημοφών, μαθαίνοντάς το σαστίζει, καθώς αρνείται να θυσιάσει την κόρη του ή κάποια Αθηναία υπήκοο. Μια από τις κόρες του Ηρακλή, η Μακαρία, ακούει τη συζήτηση και με αυταπάρνηση προσφέρεται η ίδια για θυσία, ώστε να σωθεί η οικογένειά της. Στη μάχη που ακολουθεί, ο χρησμός επαληθεύεται, καθώς οι Αθηναίοι επικρατούν επί του στρατού του Ευρυσθέα. Ο γερασμένος πλέον Ιόλαος μετατρέπεται σε νεαρό άνδρα με τη βοήθεια της θεάς Ήβης και ορμάει στη μάχη, όπου ξεχωρίζει με τις ικανότητές του. Ο Ύλλος κατεδίωξε τον Ευρυσθέα και τελικά τον έδεσε και τον παρέδωσε στην Αλκμήνη, η οποία ζήτησε την εκτέλεσή του.
Μετά από τη νίκη τους, οι Ηρακλείδες θέλησαν να κατευθυνθούν στην Πελοπόννησο, από την οποία καταγόταν ο πατέρας τους. Ωστόσο, μόλις εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, η γη έγινε άγονη, σημάδι πως δεν ήταν η ώρα τους να εγκατασταθούν εκεί. Ο Ύλλος, απευθυνόμενος σε μαντείο, έλαβε χρησμό πως θα έπρεπε να περιμένει «τον τρίτο καρπό». Ο ίδιος, το ερμήνευσε πως θα έπρεπε να περιμένει τρία χρόνια. Οι Ηρακλείδες, μετά το πέρας των τριών χρόνων, κίνησαν ξανά για την Πελοπόννησο. Περνώντας από τον Ισθμό της Κορίνθου, συνάντησαν τον στρατό του Εχέμου, βασιλιά της Τεγέας. Προκειμένου να αποφευχθεί μια αιματηρή σύγκρουση, προτάθηκε μονομαχία μεταξύ του Εχέμου και του Ύλλου, με τον δεύτερο να σκοτώνεται και τους Ηρακλείδες να υποχωρούν. Μάλιστα, έπρεπε να υποσχεθούν πως δεν θα ξαναπλησίαζαν στην Πελοπόννησο για τα επόμενα εκατό χρόνια.
Πριν περάσει το πρώτο μισό αυτού του αιώνα, οι Ηρακλείδες επιχείρησαν να επιτεθούν ξανά στους Πελοποννήσιους. Η έκβαση αυτής της επίθεσης ήταν ακόμα μία ήττα για τους Ηρακλείδες. Μάλιστα, σκοτώθηκαν στη σύγκρουση ο Κλεοδαίος και ο Αριστόμαχος, δηλαδή ο γιος και ο εγγονός του Ύλλου. Απευθυνόμενοι ξανά σε μαντείο, οι Ηρακλείδες ρώτησαν γιατί δεν μπόρεσαν τελικά ποτέ να κατακτήσουν την Πελοπόννησο. Τελικά, το νόημα του «τρίτου καρπού», ήταν η τρίτη γενιά Ηρακλειδών και όχι τρία έτη που θεωρούσαν αρχικά. Πλέον, οι Ηρακλείδες βρίσκονταν στην τρίτη γενιά τους, καθώς τα παιδιά του Αριστόμαχου ήταν δισέγγονα του Ύλλου και άρα τρισέγγονα του Ηρακλή. Μάλιστα, νέος χρησμός, τους συμβούλευσε να μην επιτεθούν ξανά από τον Ισθμό, αλλά από τη Ναύπακτο.
Την ίδια περίοδο, καταφτάνει στο στρατόπεδο των Ηρακλειδών ο μάντης Κάρνος, ο οποίος διατηρούσε φιλικές σχέσεις μαζί τους. Ωστόσο, οι Ηρακλείδες ήταν ιδιαίτερα καχύποπτοι, με αποτέλεσμα ένας εξ αυτών, ο Ιππότης, να τον δολοφονεί με τη λόγχη του. Τότε ξεσπάει λοιμός στο στράτευμά τους, ως τιμωρία από τους θεούς. Ο μόνος τρόπος να εξαγνιστούν από τις ύβρεις τους, ήταν να έχουν καθοδηγητή τους τον μονόφθαλμο Όξυλο από την Ήλιδα.
Έτσι, οι Ηρακλείδες και ο Όξυλος φτάνουν στην Πελοπόννησο. Αρχηγός της Πελοποννήσου εκείνη την εποχή, ήταν ο βασιλιάς της Σπάρτης Τισαμενός, εγγονός του Αγαμέμνονα. Ακολούθησε μάχη μεταξύ Πελοποννήσιων και Ηρακλειδών, στην οποία διακρίθηκαν οι τρεις γιοι του Αριστόμαχου, ο Αριστόδημος, ο Τήμενος και ο Κρεσφόντης. Ο πρώτος έπεσε νεκρός στο πεδίο της μάχης, όπως και ο βασιλιάς των Σπαρτιατών Τισαμενός. Οι Ηρακλείδες κέρδισαν τη μάχη και έγιναν κυρίαρχοι της Πελοποννήσου, η οποία διαιρέθηκε σε τρία μέρη, όσα και τα παιδιά του Αριστόμαχου. Ο Τήμενος βασίλευσε στην Αργολίδα, ενώ ο Κρεσφόντης στη Μεσσηνία. Με τον Αριστόδημο νεκρό, η περιοχή που θα βασίλευε, η Λακωνία, μοιράστηκε στους δύο γιους του, τον Προκλή και τον Ευρυσθένη. Με αυτόν τον τρόπο, εγκαινιάστηκε ο θεσμός των δύο βασιλιάδων στη Σπάρτη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό Έργο, (2021), Ελληνική Μυθολογία: Οι Ήρωες – Τοπικές Παραδόσεις, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
- Patsi-Green, Emmy, (1969), Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, Αθήνα: Εκδότικός Οίκος Χάρη Πάτση.
- Roman, Luke & Roman, Monica, (2010), Encyclopedia of Greek and Roman Mythology, New York: Facts on Files.
