Της Φωτεινής Παπαγιαννοπούλου,
Είναι τουλάχιστον υπερβολικό το να θεωρεί κανείς ότι υπάρχει φορέας που εκτελεί τέλεια το λειτούργημά του. «Κανείς δεν είναι τέλειος». Η ουσία βρίσκεται στο να θέλει να βελτιώνεται συνεχώς για να αποδίδει τα πλείστα. Οι προσδοκίες, λοιπόν, για τελειότητα είναι εξ ορισμού άτοπες. Στο σημερινό άρθρο, θα ασχοληθούμε με το επάγγελμα του παιδαγωγού και συγκεκριμένα με το πώς μπορεί να ικανοποιήσει επαρκώς τις ανάγκες του λειτουργήματός του.
Ο παιδαγωγός αλληλεπιδρά με τους μαθητές, ώστε να αναπτύξουν δεξιότητες και να συνειδητοποιήσουν τις δυνατότητές τους. Η απόδοση της διδασκαλίας προσδιορίζει ως έναν βαθμό την επιτυχία του δασκάλου, αναφορικά με τους στόχους που έχει θέσει. Ποιες ενέργειες, λοιπόν, προσδιορίζουν την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας του, και κατ’ επέκταση, τη δική του επιτυχία;
Η αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας προσδιορίζεται επίσημα από τρεις παράγοντες: τη διαχείριση της τάξης εκ μέρους του παιδαγωγού, τη συμμετοχή των μαθητών και, τέλος, τις στρατηγικές διδασκαλίας που επιλέγει να ακολουθήσει.
Ο παιδαγωγός έχει μεγάλη ευθύνη για τη διαχείριση του τμήματος, αφού τα παιδιά χρειάζονται συνεχώς οδηγίες και καθοδήγηση. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι τα παιδιά αναπτύσσουν σταδιακά μετά την ηλικία των 11 τον αυτοέλεγχο, γίνεται κατανοητή η δυσκολία της υπόθεσης. Πρέπει να καλλιεργήσει την πειθαρχία στους μαθητές και τον σεβασμό στους θεσμούς, αρετές που αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την ομαλή διεξαγωγή της διδασκαλίας και για τη μετέπειτα διαμόρφωση νομιμοφρόνων και συνεργάσιμων προσωπικοτήτων.
Τα κίνητρα που δίνουν οι παιδαγωγοί (π.χ. ομαδικές δραστηριότητες) μειώνουν τη διασπαστική συμπεριφορά των μαθητών και αυξάνουν το αίσθημα ευθύνης τους. Για να πραγματοποιηθούν αυτά, όμως, απαραίτητη είναι η κάλυψη του γνωστικού αντικειμένου. Στόχος του παιδαγωγού είναι η αύξηση της επίδοσης των μαθητών και η ενίσχυση του ρεαλισμού τους. Μέχρι τουλάχιστον τα 11 έτη, τα παιδιά δεν έχουν αίσθημα του ρεαλισμού. Η αυτοαξιολόγησή τους εξαρτάται από την «επανατροφοδότηση» και το ποσοστό επιβράβευσής τους.
Όσον αφορά τις στρατηγικές διδασκαλίας, η διατύπωση διδακτικών στόχων και η μετάφρασή τους σε σχέδια οδηγούν στην εύρυθμη καθοδήγηση της τάξης. Η αξιολόγηση των μαθητών, για παράδειγμα, μπορεί να γίνεται πέρα από τα κλασικά διαγωνίσματα και με παιχνίδια, μέσω της διατύπωσης ερωτήσεων για τη διαπίστωση του επιπέδου κατανόησης του κάθε αντικειμένου. Είναι σημαντικό, επίσης, να ειπωθεί ότι πρέπει να δίνεται έμφαση στις ατομικές διαφορές, ενώ παράλληλα πρέπει να εστιάζουν οι εκπαιδευτικοί στο equity (=ισότιμη μεταχείριση) και όχι στο equality (=ισότητα), αναγνωρίζοντας και δείχνοντας σεβασμό τις ατομικές διαφορές.
Ας προχωρήσουμε σε γενικότερα χαρακτηριστικά του ιδανικού παιδαγωγού. Όλα τα παραπάνω είναι αμελητέα, εάν ο ίδιος ο παιδαγωγός δεν αγαπά το επάγγελμά του. Όταν δουλεύεις «με μεράκι», αυτό περνά στους μαθητές και δημιουργείται μια ευχάριστη συνεργασία. Επιπλέον, μένοντας στο θέμα «αγάπη του επαγγέλματος», θέλω να προσθέσω την αφιέρωση χρόνου. Συγκεκριμένα, οφείλει να μοιράζεται τη γνώση του, όπου και όποτε του ζητηθεί, π.χ. στο γραφείο του ή στο διάλειμμα, αν τον επισκεφτούν οι μαθητές του. Ακόμα, πρέπει να είναι ανοιχτόμυαλος, να μην έχει παρωπίδες και να δέχεται την αλλαγή εύπεπτα. Πρέπει να ακολουθεί συνετά το ρεύμα της εποχής και να εκσυγχρονίζεται, ώστε να διατηρεί και να κεντρίζει το ενδιαφέρον των μαθητών.
Τέλος, πρέπει να έχει υπομονή και θετική στάση ακόμα και στις προκλήσεις των μαθητών. Πώς; Με το να μην θυματοποιείται, αλλά να συμβουλεύει τους μαθητές του και να είναι εκεί για αυτούς όταν τον χρειάζονται. Και μην ξεχνάτε. Το σχολείο είναι μια δεύτερη οικογένεια, στην οποία τα παιδιά αξίζουν αγάπη και φροντίδα, για να αισθάνονται ασφαλή και να αγαπήσουν τη μάθηση.
«Ο ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του. Κι όταν πια του διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες».
— Νίκος Καζαντζάκης
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Συλλογικό έργο (2021), Εκπαιδευτική Ψυχολογία, Εκδόσεις Gutenberg
- Bartlett S., Burton D. (2019), Εισαγωγή στις Επιστήμες της Εκπαίδευσης, Εκδόσεις Gutenberg
- Ο ιδανικός δάσκαλος κατά τον Καζαντζάκη, tvxs.gr, διαθέσιμο εδώ
