Της Ζωής Σπέντζα,
Η σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα διέπεται από τη διαφορετικότητα των αντιλήψεων των δύο «άκρων», της Ανατολής και της Δύσης. Η Δύση, θεωρείται ως η πιο αναπτυγμένη, προοδευτική, επιτυχημένη και πολλά υποσχόμενη στην οικονομία, αλλά και την πολιτική, ενώ η Ανατολή προσπαθεί, με κάθε τρόπο, να τη φτάσει. Προσπαθεί να τη φτάσει μέσα από την «επιλεκτική» αντιγραφή των ιδανικών και των τρόπων ζωής της (προσαρμοσμένων πάντα στο δικό της πολιτισμικό υπόβαθρο), που θα την κάνουν ισάξια σε αυτό το ιεραρχημένο και διχασμένο σε δύο κόσμους τοπίο. Πως, όμως, νοείται αντιγραφή, όταν οι πρακτικές της Ανατολής αποκλίνουν παρά συγκλίνουν με τη Δύση και αναδεικνύουν βαρβαρότητες που πλήττουν τη ζωή του ανθρώπου; Τέτοιες βαρβαρότητες, στον «βωμό» της θρησκείας, αποτελούν οι πρακτικές της κλειτοριδεκτομής, που, προφανώς, έρχονται σε αντίθεση με τη φιλοσοφία της Δύσης.
Βασικό είναι να την ορίσουμε για αρχή. Η κλειτοριδεκτομή ή κλειτοδεκτομή ή «Γυναικεία Γεννητική Τομή» (Female Genital Mutilation/Cutting – F.G.M./C), είναι η χειρουργική αφαίρεση, μείωση ή μερική αφαίρεση της κλειτορίδας. Πρόκειται για ζήτημα ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, που μπορεί να προκαλέσει ακατάσχετη αιμορραγία, λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, προβλήματα στην έμμηνο ρύση, επιπλοκές στον τοκετό, πόνο και στη χειρότερη περίπτωση μέχρι και θάνατο. Μάλιστα, συνοδεύεται σχεδόν πάντα από μετατραυματικό στρες, καθώς γίνεται σε κορίτσια πέντε έως οκτώ ετών, συνήθως κάτω από άθλιες συνθήκες υγιεινής. Η πρακτική αυτή, που σημειώνεται σε Μέση Ανατολή, Ασία και Αφρική με την πρόφαση της θρησκείας, της κουλτούρας και του εθίμου, αφήνει τις γυναίκες να αισθάνονται καταδικασμένες και να ψάχνουν τρόπο να «θεραπευθούν» σωματικά και ψυχικά.
Στις μαρτυρίες γυναικών, που τραυματίστηκαν από το γεγονός και ψάχνουν λύτρωση στην ενήλικη ζωή τους, συγκαταλέγεται και η N.S., η οποία επιθυμεί να ανακτήσει τον έλεγχο της υγείας και του σώματός της, παρά τα όσα υπέστη. Χαρακτηριστικά δήλωσε: «Είχα την αίσθηση ότι ήμουν ελλιπής και ότι δεν θα νιώσω ποτέ ευτυχισμένη εξαιτίας αυτού. Είναι ένα φρικτό συναίσθημα». Και προφανώς δεν είναι η μόνη. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 200 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες σήμερα, σε 30 χώρες στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία, αλλά και σε συγκεκριμένους πληθυσμούς της διασποράς (Νότια Αμερική, Ανατολική Ευρώπη) έχουν ακρωτηριαστεί με αυτόν τον τρόπο και προσπαθούν να πορευθούν και να το ξεπεράσουν.
Βέβαια, δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε ότι έχουν γίνει αξιοσημείωτες προσπάθειες, έως και ενέργειες (στη Δύση), το 2012 από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, για την αναγνώριση του γυναικείου γενετήσιου ακρωτηριασμού ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ, μάλιστα, έχει θεσπιστεί η «Διεθνής Ημέρα Μηδενικής Ανοχής για τον Ακρωτηριασμό των Γυναικείων Γεννητικών Οργάνων» (6 Φεβρουαρίου). Το 2016, το Κοινοβούλιο της Αφρικανικής Ένωσης ενέκρινε και ένα σχέδιο δράσης που θα συνόδευε την απαγόρευση της πρακτικής. Το Ε.Κ. με ψηφίσματα καταδικάζει αυτή τη πρακτική. Η Ε.Ε στηρίζει οικονομικά τα κινήματα που βοηθούν αυτές τις γυναίκες. Είναι αυτό αρκετό όμως; Ο υποτιθέμενος στόχος είναι το φαινόμενο αυτό να έχει εξαλειφθεί μέχρι το 2030. Είμαστε ήδη στο 2023 και οι δράσεις είναι οι ίδιες εδώ και μια δεκαετία. Μήπως, τελικά, δε μας «αγγίζουν» οι ανισότητες μεταξύ των δύο «κόσμων»;
Γενικότερα στη Δύση, σημειώνεται πρόοδος, όσον αφορά όχι μόνο τις αντιλήψεις, αλλά και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και την πολιτική, με τις ίδιες να αναλαμβάνουν με το πέρασμα του χρόνου όλο και περισσότερες διευθυντικές θέσεις. Οι γυναίκες είναι περισσότερες από τους άνδρες στον πληθυσμό της Ε.Ε., με 105 γυναίκες ανά 100 άνδρες (5% περισσότερες το 2017). Σύμφωνα με έρευνα της Eurostat, σε όλα σχεδόν τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι γυναίκες ξεπερνάνε πληθυσμιακά τους άνδρες, με τις μεγαλύτερες διαφορές στη φυλετική κατανομή να εντοπίζονται στη Λετονία (18% περισσότερες γυναίκες), τη Λιθουανία (17%) και την Εσθονία (13%). Οι δυνατότητές τους αυτές είναι αποτέλεσμα της εκπαίδευσής τους, που με κόπο αγωνίστηκαν για να τη δικαιούνται, με τα πιο υψηλά ποσοστά να σημειώνονται σε Φινλανδία, Σουηδία και Σλοβενία.
Ωστόσο, παρά τις γνώσεις τους, οι πολλαπλοί ρόλοι που έχουν αναλάβει περιορίζουν την ανέλιξή τους και πολλές φορές συμβάλλουν στην αύξηση των ποσοστών ανεργίας τους. Ειδικότερα, η επαγγελματική σταδιοδρομία τους, τους επιτρέπει να κατέχουν το 1/3 των θέσεων ανώτερων διευθυντικών στελεχών (στοιχεία του 2017 για την Ε.Ε.), με τις αποδοχές, όμως, 16% χαμηλότερες από αυτές των ανδρών. Κοινώς, αν και η Δύση είναι προφανέστατα ασφαλέστερος χώρος από την Ανατολή για να μεγαλώνει και να ζει μια γυναίκα, κυρίως όσον αφορά τη σωματική της ακεραιότητα και την υγεία της, αυτό δεν συνεπάγεται απαραίτητα πως και στην πρώτη δεν υπάρχουν δυσκολίες και συγκεκαλυμμένες ανισότητες.
Στην Ανατολή, όμως, η συζήτηση για το υφιστάμενο μισθολογικό χάσμα και την άνιση κατανομή των θέσεων εργασίας, λόγω στερεοτυπικών αντιλήψεων, βρίσκεται εκτός πραγματικότητας. Κυρίως, γιατί το ανθρώπινο δικαίωμα της γυναίκας να εργάζεται πέραν του σπιτιού, δε νοείται. Και δε νοείται, γιατί η γυναίκα δεν είναι ελεύθερη. Χαρακτηριστικές πρακτικές που αποδεικνύουν την αθλιότητα της κατάστασης είναι: η πολιτική περιθωριοποίηση, ο αποκλεισμός από τη μόρφωση, ο εγκλεισμός στο σπίτι και ο αναγκαστικός γάμος, η ενδυμασία που αφήνει ακάλυπτα σχεδόν μόνο τα μάτια, γιατί είναι ντροπή να φαίνονται περισσότερα σημεία του σώματός της, ο γενικότερος εξευτελισμός της αξιοπρέπειας της γυναίκας. Η σεξουαλική βία και το κορμί της γυναίκας που θεωρείται αντικείμενο αποτελεί την καθημερινότητα του μισού γυναικείου πληθυσμού του πλανήτη. Το γεγονός αυτό, είναι αν όχι ανήκουστο, τουλάχιστον λυπηρό να συμβαίνει. Αλλά ποιος μάχεται για να σώσει τις γυναίκες που ζουν σε «αυτόν» τον κόσμο;
Κατανοώ την επιθυμία αυτών των χωρών να ενσωματώσουν στη φιλοσοφία τους κάποια δυτικά πρότυπα. Ωστόσο, πρακτικά αδυνατούν από κάθε άποψη, όταν έχουν τόσο βαθιά ριζωμένες τις προαναφερθείσες αντιλήψεις και «βαφτίζουν» τις πρακτικές του ακρωτηριασμού, καθώς και όλες τις άλλες, εθιμοτυπικό κανόνα στο πλαίσιο της πίστης και της θρησκείας. Πως αντιλαμβάνεσαι μια τέτοια πρακτική που είναι ικανή να στερήσει το δικαίωμα στη ζωή σε έναν άνθρωπο, ως απαραίτητη απόδειξη σεβασμού στην οικογένεια και πιστοποίηση της αγνότητας; Είναι μια αποτρόπαιη παράδοση, που καταπατά κάθε δικαίωμα της γυναίκας να ορίζει τον εαυτό της όπως αυτή επιθυμεί. Είναι πραγματικά κρίμα να μιλάμε για πρόοδο και να ασχολούμαστε με γεγονότα τόσο ασήμαντα, ενώ άνθρωποι που βρίσκονται δίπλα μας δεν απολαμβάνουν καν τα στοιχειώδη. Δεν έχουν το δικαίωμα να ζήσουν τη ζωή τους και, δυστυχώς, αυτό είναι πολύ σοβαρό, όταν οι δράσεις που αφορούν την ποινικοποίηση των πρακτικών αυτών παρατείνονται ή συνοδεύονται από συνεχείς αναβολές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κλειτοριδεκτομή, ο τίτλος ενός εγκλήματος στο όνομα της παράδοσης, tvxs.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ακρωτηριασμός γεννητικών οργάνων: Γυναίκες που επέζησαν και αναζήτησαν θεραπεία, Lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Eurostat: Η ζωή των ανδρών και των γυναικών στην ΕΕ, Euronews.gr, διαθέσιμο εδώ
