Του Ιωάννη Περγαντή,
Μετά τη μάχη στα Λεύκτρα, το 371 π.Χ., η αδιαμφισβήτητη κυρίαρχος του ελλαδικού χώρου ήταν η πόλη της Θήβας. Με ηγέτες δύο πολύ ικανούς πολιτικούς και στρατηγούς, τον Επαμεινώνδα και τον Πελοπίδα, η νεότευκτη αυτή ηγεμονία καλείτο να εδραιώσει την επικυριαρχία της επί των ελληνικών πόλεων κρατών, αντιμετωπίζοντας όσους αποτελούσαν εμπόδιο στον δρόμο της. Ένα επεισόδιο αυτής της προσπάθειας διαδραματίστηκε το 364 π.Χ., με τη μάχη στις Κυνός Κεφαλές, η οποία παρά τη νικηφόρο της κατάληξη, δημιούργησε ένα ανεπανόρθωτο πλήγμα στις τάξεις των Θηβαίων.
Μετά την αναγνώρισή της ως ηγεμονικής δύναμης του ελληνικού χώρου η Θήβα, με τη στήριξη του Θηβαϊκού Κοινού, έσπευσε στην εξάπλωσή της, εδαφικά και ναυτικά. Θέλοντας να διασφαλίσει τη θέση της ως η κυριάρχου της Ελλάδας, προέβη σε επεκτατικούς πολέμους στις γύρω συνορεύουσες περιοχές: τη Στερεά Ελλάδα και τη Θεσσαλία, δύο αρκετά σημαντικές περιοχές από άποψη οικονομίας, πόρων και στρατιωτικού δυναμικού. Οι δύο στρατηγοί του Κοινού διαμοίρασαν τις αρμοδιότητες μεταξύ τους, με τον Επαμεινώνδα να αναλαμβάνει Στερεά και νότια Ελλάδα, και τον Πελοπίδα να έχει ως μοναδική δικαιοδοσία την καθυπόταξη της Θεσσαλίας.
Την εποχή της Θηβαϊκής ηγεμονίας, το πολιτικό σκηνικό στη Θεσσαλία ήταν κάπως ρευστό. Οι διάφορες πόλεις ήταν ενωμένες υπό μια ομοσπονδία (Κοινό των Θεσσαλών), αλλά πέρα από αυτό, οι πολιτικοί, διοικητικοί και στρατιωτικοί δεσμοί του ήταν σχετικά ανύπαρκτοι. Περί το 368 π.Χ., ο Ιάσονας, τύραννος της θεσσαλικής πόλης των Φερών, πεθαίνει, με ένα ντόπιο στρατιωτικό ονόματι Αλέξανδρο να αναλαμβάνει τη θέση του. Το ίδιο έτος, ο Πελοπίδας, ακολουθώντας το δόγμα της εδαφικής επέκτασης της Θήβας, εκστράτευσε κατά της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας. Παρά την ανωτερότητα του θηβαϊκού στρατού, ο Πελοπίδας θα καταλήξει αιχμάλωτος του Αλεξάνδρου μετά από μια μεταξύ τους μάχη.
Η απάντηση των Θηβαίων ήταν άμεση, με την αποστολή ενός άλλου εκστρατευτικού σώματος υπό τον Επαμεινώνδα, και την απελευθέρωση του Πελοπίδα. Η απελευθέρωση του Επαμεινώνδα σύγχυσε τον Αλέξανδρο, ο οποίος προέβη στην αύξηση της στρατιωτικής του δύναμης. Αυτή η κίνηση μεταφράστηκε ως απειλή για τους υπόλοιπους Θεσσαλούς, θεωρώντας την ως μελλοντική βλέψη επέκτασης εις βάρος τους, οι οποίοι ζήτησαν την επέμβαση και τη βοήθεια των Θηβαίων. Έτσι, τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη σύγκρουση και αιχμαλώτιση από τον Αλέξανδρο, ο Πελοπίδας, μαζί με ένα μεικτό εκστρατευτικό σώμα Θηβαίων και Θεσσαλών που αριθμούσε περίπου 7.000 στρατιώτες, κινήθηκε με σκοπό την απόλυτη επικράτηση επί του τυράννου των Φερών.
Παρά τον κακό οιωνό στην αρχή της εκστρατείας (έκλειψη ηλίου που προοιώνιζε θάνατο Πελοπίδα και στρατιωτών του), το στρατιωτικό σώμα κινήθηκε και αφού διέβη τον ποταμό Ενιπέα, έφτασε στις Κυνός Κεφαλές, όπου συνάντησε τον στρατό του Αλεξάνδρου. Ο στρατός του Αλέξανδρου, γνωρίζοντας την υποδεέστερη ποιότητά του σε σχέση με αυτή του Πελοπίδα, προσπάθησε να καταλάβει τα γύρω υψώματα της περιοχής, προσδοκώντας πως το πλεονέκτημα του ύψους θα τους ευνοούσε. Το προσωρινό, όμως, αυτό πλεονέκτημα γρήγορα εξάλειψε το ιππικό των Θηβαίων, το οποίο, αφού εκμηδένισε το αντίστοιχο των Θεσσαλών, πλευροκόπησε το πεζικό των Θεσσαλών, την ίδια στιγμή που το πεζικό των Θηβαίων ήταν σε απόσταση αναπνοής από την εχθρική γραμμή. Αυτή η πίεση των Θηβαίων απέβη υπερβολική για τον στρατό του Αλεξάνδρου, ο οποίος άρχιζε σταδιακά να υποχωρεί και να αποσυντίθεται.
Η νίκη για το στρατόπεδο των Θηβαίων ήταν πια πασιφανής. Ο Πελοπίδας, ο οποίος μαχόταν στην πρώτη γραμμή, οδηγούσε τον στρατό του σε μια σχετικά άνετη επικράτηση. Καθώς οι γραμμές των Θεσσαλών άρχισαν να διαλύονται, ο Πελοπίδας διέκρινε στον ορίζοντα τον Αλέξανδρο με τη προσωπική του φρουρά. Μαινόμενος από το μίσος που τον διέτρεχε για το πρόσωπό του, λόγω της προ καιρού ήττας και αιχμαλώτισής του, χίμηξε προς αυτόν, προσδοκώντας εκδίκηση, με τη θανάτωση του από τον ίδιο. Παρά τη θαρραλέα και αρχικά επιτυχημένη επέλασή του, ο Πελοπίδας τραυματίστηκε θανάσιμα, αφήνοντας την τελευταία πνοή του στο πεδίο της μάχης. Ο υπόλοιπος στρατός του δεν πτοήθηκε και συνέχισε να πιέζει τον εχθρό, επιτυγχάνοντας έτσι την άτακτη φυγή του.
Οι απώλειες στο στρατόπεδο των Θηβαίων ήταν ασήμαντες, σε σχέση με αυτές που προκλήθηκαν στον αντίπαλο, χαρίζοντάς τους μια σχετικά άνετη νίκη. Ο θάνατος, όμως, του Πελοπίδα ήταν επώδυνος και εύκολα θα μπορούσε να μετατρέψει αυτή τη νικηφόρα σύγκρουση σε θρήνο. Το γεγονός ότι απεβίωσε ένας εκ των δύο κορυφαίων Θηβαίων στρατηγών θα έχει τραγικές επιπτώσεις, οι οποίες θα φανούν έμπρακτα δύο χρόνια αργότερα, στη μάχη της Μαντινείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Lefevre, Francois (2016), Ιστορία του Αρχαίου Ελληνικού Κόσμου, Αθήνα: Εκδόσεις Καρδαμίτσα.
- Θεοδωράτος, Χάρης (2007), Οι Μεγαλύτερες Μάχες του Αρχαίου Ελληνικού Κόσμου, Αθήνα: Εκδόσεις Τάλως Φ.
