Της Αναστασίας Κούρλα,
«Φύσα αεράκι, φύσα με, μη χαμηλώνεις ίσαμε, να δω γαλάζια εκκλησιά, Τσιρίγο και Μονεμβασιά…». Με την ερμηνεία του Νίκου Ξυλούρη, θα ξεκινήσουμε το σημερινό μας ταξίδι στο χρόνο και στην ιστορία, στη νότια Λακωνία, στη γνωστή –σε όλους– Μονεμβασιά, σε απόσταση μόλις 300 χιλιομέτρων από την Αθήνα. Τα πρώτα σημάδια ζωής καταγράφονται πριν από 8.000 περίπου χρόνια και πρόκειται για τον πρώτο ελλαδικό οικισμό στις ανατολικές ακτές της επαρχίας Επιδαύρου Λιμηράς.
Εύλογο ερώτημα πολλών είναι: γιατί ονομάστηκε «Μονεμβασιά»; Το όνομά της δόθηκε λόγω της μόνης έμβασης στο κάστρο, σ’ ένα φυσικό φρούριο, θα έλεγε κανείς. Χάρη της ευνοϊκής της θέσης, η Μονεμβασιά αναπτύσσεται ταχύτατα. Αποκτά μεγάλη διοικητική σημασία και γίνεται κέντρο ανάπτυξης εμπορίου. Κατά καιρούς, κατακτήθηκε από πολλές φυλές (Φράγκους, Βυζαντινούς, Ενετούς, Τούρκους), που επηρέασαν τον πολιτισμό και την αρχιτεκτονική της. Οι ντόπιοι την ονομάζουν Μονεμβασιά και στους τουρίστες είναι ευρέως γνωστή ως Μαλβάζια.
Η κεντρική πόλη είναι αρκετά μικρή και μπορείς να την εξερευνήσεις όλη με τα πόδια. Στο λιμάνι υπάρχουν πολλά ταβερνάκια, στα οποία μπορείς να γευτείς εκλεκτούς μεζέδες, αντικρύζοντας απέναντι τον βράχο της καστροπολιτείας. Σαν προορισμός αποτελεί πόλο έλξης χιλιάδων τουριστών, τόσο το καλοκαίρι όσο και τον χειμώνα. Η χώρα και το κάστρο ενώνονται με μία γέφυρα, η οποία δημιουργήθηκε πριν πολλά χρόνια, και η απόσταση μεταξύ τους είναι περίπου ενάμισι χιλιόμετρο. Η άνοδος προς το κάστρο ίσως είναι κουραστική για αρκετούς, αλλά γι’ αυτό υπάρχει τοπικό λεωφορείο, το οποίο με εισιτήριο αξίας μόλις ενός ευρώ μπορεί να σε ανεβάσει σε 5 λεπτά.
Στο εσωτερικό του κάστρου, τα λιθόχτιστα μονοπάτια, οι κεραμιδένιες σκεπές, οι βυζαντινές εκκλησίες και η θέα προς το Μυρτώο πέλαγος –αδιαμφισβήτητα– θα σε μαγέψουν. Καθώς περάσεις το κατώφλι του κάστρου, θα στρίψεις αριστερά, ώστε να ανέβεις στο σπίτι του σπουδαίου ποιητή Γιάννη Ρίτσου. Εκεί θα δεις την προτομή του να «κοιτά» τη θάλασσα και σίγουρα θα ανακαλέσεις στη μνήμη σου τους στίχους του ποιήματος του Μονοβασιά: «Ο βράχος. Τιποτ’ άλλο. Η αγριοσυκιά κι η σιδερόπετρα. Πάνοπλη Θάλασσα. Καθόλου χώρος για γονυκλισία…».
Στη συνέχεια, θα προχωρήσεις ευθεία, περνώντας ανάμεσα από τα μαγαζιά της καστροπολιτείας (εμπορικά, καφετέριες και εστιατόρια) και θα βρεθείς στην πλατεία του κάστρου. Στο κέντρο υπάρχει το πολυφωτογραφημένο παλαιό κανόνι της Μονεμβασιάς και αριστερά η εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού. Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής εκκλησίας με τρούλο και, κατά τη διάρκεια των αιώνων, έχει υποστεί πολλές μετασκευές. Ο εσωτερικός διάκοσμος χρονολογείται στον 17ο – 18ο αιώνα, ενώ τα μαρμάρινα γλυπτά γύρω από το μνημείο στους παλαιοχριστιανικούς και βυζαντινούς χρόνους.
Στην εκκλησία φυλάσσεται η εικόνα της σταύρωσης του Ιησού, η οποία ανήκει στην Παλαιολόγεια περίοδο και είναι από μία από τις λίγες διασωθείσες. Απέναντι από τη μονή αξίζει να επισκεφτείς την αρχαιολογική συλλογή Μονεμβασιάς, όπου στεγάζεται σε τζαμί του 16ου αιώνα. Λίθινα γλυπτά, κεραμικά, μικροαντικείμενα καθημερινής χρήσης και προσωπικά αντικείμενα μαρτυρούν τους κατοίκους του κάστρου, από την παλαιοχριστιανική περίοδο (4ος αιώνας) έως τη μεταβυζαντινή (19ος αιώνας).
Κατηφορίζοντας προς τα τείχη, ανάμεσα στις βοκαμβίλιες, τα μικρά σπιτάκια και τα ψηφιδωτά πατώματα, θα βρούμε τη δεύτερη πλατεία της καστροπολιτείας. Ο ναός της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας θα βρίσκεται μπροστά μας. Πρόκειται για έναν ναό, ο οποίος έλαβε το όνομά του από τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε στο πηγάδι, δίπλα από την εκκλησία.
Δεν θα παρέλειπα να αναφέρω το πορτέλο του κάστρου, σε απόσταση 300 μέτρων από τον ναό. Ένα φιλήσυχο μέρος, από το οποίο μπορείς να κολυμπήσεις κι όταν φτάσεις στο κατάλληλο βάθος της θάλασσας, να δεις το κάστρο ολόκληρο από χαμηλά, ως λουόμενος. Μοναδική εμπειρία!
Σ’ αυτό το σημείο, τελειώνουμε την περιήγησή μας στην Κάτω Πόλη.
Εννοείται, στους γενναίους πεζοπόρους προτείνω να ανέβουν στο ψηλότερο σημείο του κάστρου, στην Άνω Πόλη. Εκεί, ύστερα από περπάτημα 20 λεπτών από την εκκλησία της Χρυσαφίτισσας, υπάρχει πάλι μία μόνη είσοδος. Δεξιά και αριστερά βρίσκονται μικρά δωμάτια, τα οποία λειτουργούσαν ως κελιά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Προχωρώντας ευθεία, σου προσφέρεται η δυνατότητα να αγναντέψεις κάθε σημείο του κάστρου από μια μισογκρεμισμένη εκκλησία. Η θέα σου κόβει την ανάσα. Παρατηρείς κάθε λεπτομέρειά του. Το μπλε της θάλασσας σε αγαλλιάζει.
Αν κατευθυνθείς ακόμα πιο βόρεια, θα μπεις στον ναό της Αγίας Σοφίας. Χτισμένος τον 12ο αιώνα, στα χρόνια του Αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β’ Παλαιολόγου, που, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, ήταν αφιερωμένος στην Παναγία την Οδηγήτρια. Ωστόσο, μετά την ηρωική Επανάσταση του 1821, αφιερώθηκε στην Αγία Σοφία, καθώς αποτελεί πιστό αντίγραφο της ομώνυμης στην Κωνσταντινούπολη. Η γαλανόλευκη σημαία στην κορυφή του προκαλεί δέος.
Για τους Μονεμβασιώτες η απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό στις 23 Ιουλίου του 1821 υπήρξε λυτρωτική. Οι Οθωμανοί είχαν πολιορκήσει το κάστρο και τους κανονιοβολούσαν, ώσπου ο Αλέξανδρος Κατακουζηνός, ύστερα από τρεις μήνες ναυτικών διαμαχών, τους ανάγκασε να παραδοθούν, μετά από συμφωνίες. Εις μνήμη των αγωνιστών, κάθε χρόνο αυτή τη μέρα, ο Δήμος Μονεμβασιάς, σε συνεργασία με τον τοπικό αλιευτικό σύλλογο, διοργανώνουν δρώμενο αναπαράστασης ενός ναυτικού επεισοδίου, κατά το οποίο πυρπολείται μια τουρκική γολέτα (ιστιοφόρο).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ιστορία της Μονεμβασιάς, Municipality of Monemvasia, monemvasia.gr, διαθέσιμο εδώ
- TripAdvisor, Μονεμβασιά – Σημεία ενδιαφέροντος, tripadvisor.com.gr, διαθέσιμο εδώ
