Της Μαρίας Ιορδανίδου,
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν βρήκε τη Γαλλία τόσο τυχερή, καθώς ήταν μία από τις χώρες που κατέπεσαν γρήγορα και χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία στα ναζιστικά χέρια. Η ναζιστική Γερμανία, πιάνοντας τη Γαλλία κυριολεκτικά «στον ύπνο» μέσω του πολεμικού σχεδίου Μπλίτσκριγκ (Blitzkrieg), κατέκτησε μέσα σε έξι εβδομάδες τη χώρα μαζί με το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία. Ξαφνιάζοντας τις συμμαχικές δυνάμεις, η Γερμανία συγκέντρωσε το μεγαλύτερο στρατιωτικό τμήμα στη Νότια Γαλλία και με ταυτόχρονη επίθεση του στρατού και βομβαρδισμό από την αεροπορία, κατατρόπωσαν τους προαιώνιους εχθρούς τους, αποκαλύπτοντας την τεχνολογική και στρατηγική τους υπεροχή.
Η γερμανική εισβολή στη Γαλλία αποτέλεσε και το τέλος του «ψεύτικου πολέμου», κατά τη διάρκεια του οποίου δεν είχαν προκύψει σοβαρές πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας και Μεγάλης Βρετανίας. Η πτώση της Γαλλίας και των γύρω χωρών θα επαγρυπνήσει την Αγγλία, ενώ με την εισβολή των ναζιστικών στρατευμάτων στο Παρίσι στις 14 Ιουνίου του 1940, η χώρα θα υπογράψει σύμφωνο παράδοσης/ανακωχής μια εβδομάδα μετά στην Κομπιένη, στο ίδιο μέρος που 20 χρόνια πριν είχε παραδοθεί η Γερμανία με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν μια αρκετά ταπεινωτική συνθηκολόγηση για τη Γαλλία ως αντίποινα για τη τότε μεταχείριση της Γερμανίας από την Αντάντ.
Όσοι κάτοικοι του Παρισιού δεν κατάφεραν να φύγουν από την πόλη, παραδόθηκαν στο νέο καθεστώς χωρίς πολλές αντιρρήσεις. Με το τέλος της μάχης της Γαλλίας, η χώρα χωρίζεται ουσιαστικά στα δύο. Το ένα μέρος υπάχθηκε στη γερμανική κατοχή και το άλλο, το «ελεύθερο», εγκαθίδρυσε δική του κυβέρνηση, γνωστή και ως η κυβέρνηση του Βισύ υπό τον Φιλίπ Πεταίν. Μια υπό καθοδηγούμενη κυβέρνηση από το ναζιστικό καθεστώς, η οποία παρέμεινε στην εξουσία μέχρι τον Αύγουστο του 1944, μετά την ιστορική απόβαση των συμμάχων στη Νορμανδία. Η φιλογερμανική αυτή κυβέρνηση δεν υποστηρίχθηκε από μεγάλο τμήμα του γαλλικού λαού, ενώ ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκωλ που είχε καταφύγει στο Λονδίνο, αρνήθηκε να αναγνωρίσει το καθεστώς του Βισύ σχηματίζοντας εθνική αντίσταση.
Η χώρα υπό τα ναζιστικά χέρια, πλέον, καλείτο να αναλάβει τη διαχείριση του εβραϊκού ζητήματος που είχε ήδη ξεκινήσει το ναζιστικό καθεστώς στη Γερμανία και τις χώρες που είχε καταλάβει. Η Γαλλία, ήδη, από τις αρχές της δεκαετίας του ’30 αποτελούσε πόλο έλξης των Εβραίων της Ευρώπης ως άσυλο εξαιτίας των διώξεων και των ακραίων αντισημιτικών νόμων που θέσπιζε η ναζιστική Γερμανία. Μέχρι το 1939 η χώρα είχε συγκεντρώσει μεγάλο αριθμό Γερμανών και Πολωνών Εβραίων στην προσπάθεια τους να ξεφύγουν από το ναζιστικό κύμα, θεωρώντας ότι η Γαλλία ήταν ένα ασφαλές μέρος για να εγκατασταθούν. Πριν τη γερμανική επίθεση στην Γαλλία, ο εβραϊκός πληθυσμός ανέρχονταν γύρω στους 300.000 με τα 2/3 να κατοικούν στο Παρίσι. Μέχρι το τέλος του πολέμου η πλειοψηφία των ανθρώπων αυτών κατέληξε στους ναζιστικούς στρατοπεδικούς χώρους, καθώς ελάχιστοι κατάφεραν να σωθούν.
Ήδη από τον Οκτώβριο του 1940 τέθηκαν σε εφαρμογή νέες αντισημιτικές μεταρρυθμίσεις και νόμοι, οι οποίοι στιγμάτιζαν κυρίως τους πρόσφυγες Εβραίους από τη Γερμανία και τις κατεχόμενες περιοχές της. Το ναζιστικό καθεστώς σε απόλυτη συνεργασία με την κυβέρνηση του Βισύ σφετερίστηκε τις εβραϊκές περιουσίες, ενώ την ίδια στιγμή τους υπέβαλε σε καταναγκαστική εργασία κάτω από άθλιες συνθήκες. Πολλοί θα πεθάνουν εκεί από αρρώστιες, πείνα και εξάντληση πριν καν προλάβουν τις πρώτες αποστολές στα στρατόπεδα εξόντωσης. Το 1941 δημιουργήθηκε το στρατόπεδο του Ντρανσί και εξελίχθηκε σε χώρο με μοναδικό σκοπό τον εγκλεισμό Εβραίων. Στο συγκεκριμένο στρατόπεδο θα φυλακιστεί η πλειοψηφία των Γάλλων Εβραίων, αλλά και Εβραίοι από τις υπόλοιπες ναζιστικές κατεχόμενες χώρες και θα αποτελέσει χώρο μεταγωγής πριν τη τελική αποστολή τους στο Άουσβιτς. Το στρατόπεδο του Ντρανσί τροφοδότησε τα στρατόπεδα εξόντωσης καθ΄ όλη τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής με περίπου 63.000 ανθρώπους.
Η όλη δράση της γαλλικής αστυνομίας αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο θέμα στη σύγχρονη ιστοριογραφία. Είναι σίγουρο πως δεν θα μπορούσε το ναζιστικό καθεστώς να υλοποιήσει το σχέδιο της «τελικής λύσης» χωρίς τη βοήθεια των γαλλικών αρχών. Μεταπολεμικά, αποτελούσε για χρόνια θέμα ταμπού η οποιαδήποτε αναφορά στη γαλλική συνεργασία με τους Γερμανούς κατακτητές. Η γαλλική αστυνομία συνέβαλε σημαντικά στη συγκέντρωση μεγάλου αριθμού Εβραίων και στην αποστολή τους στα ναζιστικά στρατόπεδα. Ήταν πολύ πιο εύκολο για έναν Γάλλο πολίτη να γνωρίζει τα μέλη των εβραϊκών κοινοτήτων της χώρας από ό,τι ένας Γερμανός αξιωματικός που είχε σταλεί εκεί από το καθεστώς. Υπήρχαν περιπτώσεις που οι συλλήψεις γίνονταν χωρίς δισταγμό, εντελώς μηχανικά και υπήρχαν και στιγμές που γίνονταν προσπάθειες διάσωσης κυρίως για τους Γάλλους Εβραίους. Η κυβέρνηση του Βισύ είχε κάνει κάποιες προσπάθειες να προφυλάξει τους Γάλλους Εβραίους, καταδικάζοντας στη θέση τους, τους «ξένους» Εβραίους.
Η Γαλλία αποτέλεσε μία από τις χώρες που μεταπολεμικά σώπασαν σε οτιδήποτε αφορούσε το ολοκαύτωμα και τη μνήμη των θυμάτων του. Το ζήτημα της όλης υπόστασης της Γαλλίας του Βισύ κατά τη διάρκεια του πολέμου και, ταυτόχρονα, της εθνικής αντίστασης που είχε συγκροτηθεί ήταν πολύ λεπτό και αποφεύγονταν να συζητηθεί. Για την απελευθερωμένη Γαλλία η εν λόγω κυβέρνηση δεν είχε καμία συσχέτιση με τη μεταπολεμική, αποναζιστικοποιημένη χώρα, ενώ την ίδια στιγμή, όπως ήταν φυσικό, πολύ λίγοι τιμωρήθηκαν για τα εγκλήματα που διέπραξαν. Παρά τη σιωπή, η χώρα δεν μπορούσε να κρύψει τον θάνατο 80.000 Εβραίων, πολλοί από τους οποίους στάλθηκαν στον θάνατο από τις γαλλικές αρχές του Βισύ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ρούσσου, Αικατερίνη (2003), Η γενοκτονία των Εβραίων της Ευρώπης: Εικόνες και στερεότυπα μέσα από τη ναζιστική προπαγάνδα: ο αντισημιτικός λόγος της Νέας Ευρώπης της Θεσσαλονίκης (Απρίλιος 1941-Δεκέμβριος 1943), Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Διαθέσιμο εδώ
- Η ζωή των Εβραίων στην Ευρώπη πριν το Ολοκαύτωμα, encyclopedia.ushmm.org, Διαθέσιμο εδώ
- Ολάντ: Ένοχη η Γαλλία για τη σύλληψη των Εβραίων το 1942, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
