Του Γιώργου Δρακόπουλου,
Εδώ και δεκαετίες, τα κράτη δυτικού τύπου κάνουν προσπάθειες να αλλάξουν το μοντέλο της οικονομίας τους, στοχεύοντας στην αειφόρο ανάπτυξη. Ουσιαστικά, προσπαθούν να διαμορφώσουν μια βιώσιμη οικονομία, που δεν θα βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα και σε υπερκατανάλωση φυσικών πόρων. Χαμηλές εκπομπές άνθρακα, κυκλική οικονομία και βιοποικιλότητα είναι οι κύριοι στόχοι που έχουν θέσει τα περισσότερα ανεπτυγμένα κράτη, για να πραγματοποιηθεί η «πράσινη» μετάβαση.
Οι Κυβερνήσεις και ευρύτερα οι θεσμοί των χωρών έχουν θέσει το κανονιστικό πλαίσιο, αλλά και αρκετά οικονομικά κίνητρα, για να κινητοποιήσουν και τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, για τις οποίες, προς το παρόν, είναι πιο δύσκολο να συμμετάσχουν αυτόνομα στην «πράσινη» μετάβαση. Λόγω του επιπέδου της τεχνολογίας, καθώς και άλλων παραμέτρων, οι «πράσινες» επενδύσεις μπορεί να μην προσφέρουν αντίστοιχες αποδόσεις με μια πιο παραδοσιακή επιχειρηματική επιλογή, η οποία θα έχει πιο σίγουρα κέρδη, με αποτέλεσμα να μην τις υλοποιούν.
Σε αρκετές περιπτώσεις, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται νομικά «παραθυράκια», καθώς και τη δυσκολία αποτίμησης των «πράσινων» επενδύσεων, παρουσιάζοντας τις οικονομικές τους δραστηριότητες πιο περιβαλλοντικά υγιείς απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Κατά αυτόν τον τρόπο, διαμορφώνουν ένα πολύ καλό κοινωνικό προφίλ, το οποίο προσελκύει πελατεία, κεφάλαια, κρατικές χρηματοδοτήσεις για «πράσινα» έργα και μια ευρύτερη εύνοια στην αγορά.
Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται “greenwashing” και περιγράφει τη μετάδοση παραπλανητικών πληροφοριών σχετικά με τη «φιλική προς το περιβάλλον» επιχειρηματική δραστηριότητα μιας εταιρείας. Η συγκεκριμένη έννοια περιλαμβάνει από τις ενέργειες εξαπάτησης των καταναλωτών και των επενδυτών, μέχρι και την προώθηση συγκεκριμένων βιώσιμων προϊόντων και έργων μιας επιχείρησης, επισκιάζοντας, όμως, τις «βρώμικες» δουλειές της.
Το φαινόμενο πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του 1960, ενώ, ουσιαστικά, επινοήθηκε και ξεκίνησε να χρησιμοποιείται σαν έννοια το 1986 από τον περιβαλλοντολόγο Jay Westerveld. Αρχικά, αναφερόταν σε πρακτικές των ξενοδοχείων και, ειδικότερα, στο κίνημα “save the towel”. Οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις παρακινούσαν του πελάτες τους να επαναχρησιμοποιούν αρκετές φορές τις πετσέτες στα δωμάτιά τους, ώστε να εξοικονομείται ρεύμα από τη λιγότερη χρήση των πλυντηρίων. Στην πραγματικότητα, όμως, ο θετικός περιβαλλοντικός αντίκτυπος ήταν ελάχιστος. Απλά, κατά αυτόν τον τρόπο, οι ξενοδοχειακές μονάδες μείωναν σημαντικά τα κόστη τους, με αποτέλεσμα να έχουν μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα greenwashing του παρελθόντος αποτελούν και οι εταιρείες του ενεργειακού κλάδου. Από τις πρώτες περιπτώσεις ήταν ο αμερικανικός πετρελαϊκός κολοσσός Chevron τη δεκαετία του 1980, όταν έκανε μια τεράστια διαφημιστική καμπάνια με την ονομασία “People Do”, για να προωθήσει το «πράσινο» προφίλ του, ενώ, παράλληλα, παραβίαζε συστηματικά τους τότε νόμους Clean Air Act και Clean Water Act και είχε προκαλέσει περιβαλλοντικές καταστροφές με διαρροές πετρελαίου στη φύση. Μέχρι και σήμερα οι εταιρείες του ενεργειακού κλάδου είναι από τους μεγαλύτερους “greenwashers” της αγοράς.
Τα τελευταία χρόνια, οι εταιρείες μέσω του E.S.G. (Environmental, Social and Governance) πλαισίου, το οποίο αποτελεί και τάση της εποχής, κάνουν όλο και πιο έντονα greenwashing. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι «πράσινες» επενδύσεις τους και δραστηριότητές τους είναι αρκετά λιγότερο βιώσιμες από όσο τις παρουσιάζουν. Παρόλα αυτά, επιτυγχάνουν να προσελκύουν πελατεία και κεφάλαια, χτίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο την ανάπτυξή τους.
Μάλιστα, το προηγούμενο διάστημα, λόγω της οικονομική «χαλάρωσης» από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, διοχετεύτηκαν πολλά κεφάλαια προς έργα και εταιρείες που ακολουθούν αυτό το πλαίσιο. Σε αυτό είχε συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό και το υψηλό rating που έδιναν σε αυτή τη μορφή επενδύσεων, με τα κριτήρια αξιολόγησης να μην θεωρούνται ιδιαίτερα αυστηρά. Αυτή η κατάσταση, όμως, πάει να ανατραπεί.
Οι ρυθμιστικές αρχές στην Ευρώπη πιέζουν τις χρηματοοικονομικές εταιρείες αξιολόγησης να θέσουν πιο αυστηρές προϋποθέσεις στο πλαίσιο E.S.G., ώστε να καταπολεμηθεί το greenwashing. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να υποβαθμιστούν πολλά κεφάλαια E.S.G., οδηγώντας σταδιακά σε μετατοπίσεις κεφαλαίων. Δηλαδή, θα γίνουν αποεπενδύσεις σε αυτά που θα υποβαθμιστούν πολύ, ειδικά αν χαρακτηριστούν ως “junk” και οι επενδυτές θα διοχετεύσουν τα χρήματά τους σε πιο ποιοτικούς τίτλους E.S.G.
Μεγάλο μέρος, τουλάχιστον στην Ευρώπη, των E.S.G. κεφαλαίων διαπραγματεύονται δημόσια μέσω δεικτών E.T.Fs. Μάλιστα, το 2022, σύμφωνα με τη Morningstar, αντιπροσώπευσαν το 65% των εισροών στα ευρωπαϊκά E.T.Fs. Σύμφωνα με πληροφορίες της iShares, θυγατρικής της BlackRock, θα υποβαθμιστεί μεγάλος αριθμός ευρωπαϊκών E.T.Fs με κριτήρια E.S.G. από την M.S.C.I. (αμερικανική χρηματοοικονομική εταιρεία). Ειδικότερα, 1.476 E.T.Fs θα υποβαθμιστούν, 905 θα διατηρήσουν τη βαθμολογία τους και μόνο 78 θα αναβαθμιστούν. Επίσης, αναμένεται ότι τα ευρωπαϊκά E.T.Fs με AAA ESG αξιολόγηση θα μειωθούν από 1.120 σε 54 και αυτά που δεν έχουν καμία βαθμολογία θα αυξηθούν από 24 σε 462. Το ίδιο προβλέπεται πως θα συμβεί και σε άλλου είδους τίτλους της Ευρώπης, που είναι υπό το πλαίσιο E.S.G.
Βραχυπρόθεσμα, θα υπάρξει μια αναταραχή στην αγορά με την αναθεώρηση των αξιολογήσεων και των κριτηρίων, αλλά μακροπρόθεσμα η οικονομία θα επωφεληθεί. Σημαντικός όγκος κεφαλαίων θα αναγκαστεί να επενδυθεί σε τίτλους που έχουν πραγματικά να προσφέρουν βιώσιμη ανάπτυξη, συνεισφέροντας ουσιαστικότερα στην «πράσινη» μετάβαση. Παράλληλα, θα αποτελέσει και ένα ισχυρό μέτρο για τον περιορισμό του greenwashing.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What Is Greenwashing? How It Works, Examples, and Statistics, investopedia.com, διαθέσιμο εδώ
- What Is Greenwashing?, businessnewsdaily.com, διαθέσιμο εδώ
- Hundreds of funds to be stripped of ESG rating, ft.com, διαθέσιμο εδώ
