Του Μάριου Κριτίδη,
Είναι γεγονός πως ο Ρωσοουκρανικός Πόλεμος ήρθε για να φέρει τεκτονικές αλλαγές στο Διεθνές σύστημα, όπως διαμορφώθηκε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, από τη δεκαετία του ’90 μέχρι σήμερα. Ξεκάθαρο γίνεται πως ο ρόλος της Δύσης και, κυρίως, των Ηνωμένων Πολιτείων, ως κυρίαρχος «εντολοδότης» για τη διεθνή τάξη, έχει φθαρεί σημαντικά, ενώ βλέπουμε, σταδιακά, όλο και περισσότερο, την απομάκρυνση συγκεκριμένων χωρών από τις εντολές της Δύσης και τη χάραξη δικής τους πορείας στο διεθνές σύστημα.
Ένα Αφρικανικό ρητό λέει: «Όταν δύο ελέφαντες μάχονται, το γρασίδι υποφέρει». Το συγκεκριμένο ρητό αντιπροσωπεύει σε πολύ καλό βαθμό το πως ο Πόλεμος στην Ουκρανία θα αποτελέσει την αφορμή για ένα σημαντικό ρήγμα μεταξύ Δύσης και πολλών περιοχών που κουβαλούν ιστορικές αδικίες από τη Δυτική άρχουσα τάξη των τελευταίων δεκαετιών.
Τα πρώτα σημάδια αυτής της μεταβολής φάνηκαν από τη στάση της Ινδίας στους πρώτους μήνες του Πολέμου, η οποία, παρά τις προσδοκίες και της Δύσης για αντίδρασή της στη ρωσική εισβολή, και την εμβάθυνση της συνεργασίας Ρωσίας και Κίνας (με την οποία η Ινδία έχει, εδώ και δεκαετίες, διασυνοριακές τριβές στα Ιμαλάια), διατήρησε σχέση ουδετερότητας απέναντι στον Πόλεμο. Όχι μόνο δεν εφάρμοσε τις δυσβάστακτες οικονομικές κυρώσεις της Δύσης, αλλά εκμεταλλεύτηκε την ευάλωτη θέση της Ρωσίας, αγοράζοντας μαζικά σε εξευτελιστικές τιμές ρωσικά προϊόντα και πετρέλαιο, μαζί με τη γείτονα Κίνα, με αποτέλεσμα να παρακαμφθούν σε μεγάλο βαθμό οι κυρώσεις της Δύσης. Χαρακτηριστικά, ο Πρόεδρος, Narenda Modi, δήλωσε πως «Αυτή δεν είναι μία εποχή πολέμου» και πως «Η Ινδία θα παραμείνει με τη μεριά της ειρήνης», βέβαια, αμφίβολο είναι πως μπορεί κάποιος να είναι με το μέρος της ειρήνης, όταν παραμένει ουδέτερος σε παραβιάσεις της ανεξαρτησίας των κρατών…
Όμως, η στάση αυτή της Ινδίας είναι μία στάση που θα αντιγράψουν και άλλες χώρες του λεγόμενου «Παγκόσμιου Νότου», καθώς, όπως θα δούμε, χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής, και της Ασίας θα χαράξουν τη δική τους στάση στη σύγκρουση αυτή, παρά τις εντολές της Δύσης. Πολλές φορές, λέγεται πως ο πόλεμος στην Ουκρανία επαναφέρει στον κόσμο ένα Ψυχροπολεμικό κλίμα, ένα ακόμα στοιχείο, που φέρνει μνήμες σε αυτή την ιστορική περίοδο, είναι και το αναδυόμενο φαινόμενο των Αδέσμευτων κρατών στις περιοχές που αναφέραμε, χώρες που επιλέγουν την πρόδηλη ουδετερότητά τους στη σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας.
Πέρα από την Ινδία, ο πιο πρόδηλος εκπρόσωπος και ανοιχτός υποστηρικτής της ουδετερότητας στο Ρωσοουκρανικό, αλλά και στις αντιπαραθέσεις μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας, αποτελούν οι κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής. Ο Νεοεκλεγής Βραζιλιάνος Πρόεδρος, Lula da Silva, έχει αναθερμάνει εκ νέου τις σχέσεις της χώρας με την Κίνα, καθώς η Προεδρία του Jair Bolsonaro υιοθέτησε την εμπνευσμένη από τον Τραμπισμό αντικινεζική στάση. Όσον αφορά το Ουκρανικό ζήτημα, οι περισσότερες χώρες έχουν καταδικάσει την εισβολή στην Ουκρανία, όμως, έχουν αρνηθεί την προσφορά των Ηνωμένων Πολιτειών για την υποστήριξη του Ουκρανικού αγώνα με ένοπλο εξοπλισμό, παρόλο που για αντάλλαγμα οι χώρες που συνέφεραν θα εφοδιάζονταν με σύγχρονους Αμερικανικούς εξοπλισμούς. Επίσης, προφανώς και αυτές οι χώρες έχουν αρνηθεί να εφαρμόσουν οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία. Τη σημασία τους για τη στάση της Λατινικής Αμερικής έχουν, τόσο το κύμα προοδευτικών κυβερνήσεων στην ήπειρο (Ροζ Κύμα), καθώς και στρατιωτικές παρεμβάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών σε Γρενάδα και Παναμά, τις τελευταίες δεκαετίες.
Στην πολύπαθη ήπειρο της Αφρικής, το αντιδυτικό αίσθημα είναι ισχυρότερο λόγω του σκληρού αποικιοκρατικού παρελθόντος. Ο πόλεμος της Ουκρανίας δεν θα έρθει να επηρεάσει τόσο το ενδιαφέρον της Μαύρης Ηπείρου. Ουγκάντα και Νότια Αφρική παραμένουν χώρες–υποστηρικτές της Αφρικανικής ουδετερότητας, στο συγκεκριμένο φλέγον ζήτημα. Η εκτενής παρουσία ξένων βάσεων και ξένων δυνάμεων σε όλο το εύρος της ηπείρου, καθώς και η αναδυόμενη Κινεζική και Ρωσική οικονομική παρουσία, καθιστούν ασύμφορη την ένταξη χωρών σε ένα συγκεκριμένο στρατηγικό «μπλοκ». Την ίδια στιγμή, χώρες της Αφρικής θα έχουν τη δική τους θέση σε μία πολυδιάστατη παγκόσμια τάξη, με οικονομικές δυνάμεις, όπως η πολυπληθέστατη Νιγηρία και βιομηχανικές δυνάμεις, όπως η Νότια Αφρική.
Μία σημαντική πτυχή, βέβαια, της ουδετερότητας των λεγόμενων Αδέσμευτων κρατών είναι ότι, όπως και στην αρχική εμφάνιση του κινήματος, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, σχεδόν όλες οι χώρες δεν έχουν μία απόλυτη ουδετερότητα προς το ζήτημα αυτό, καθώς είναι εμφανής η μεγαλύτερη επιρροή μίας μεριάς έναντι της άλλης. Δεν είναι τυχαίο πως σχεδόν όλες οι χώρες, που αποφασίζουν να κρατήσουν την απόστασή τους από το Ουκρανικό ζήτημα, έχουν υψηλό επίπεδο συνεργασίας και οικονομικής διείσδυσης με την Κίνα. Η Κίνα, καιρό τώρα έχει κρατήσει μία μετριοπαθή υποστήριξη στη ρωσική πλευρά του πολέμου, με τις κυρώσεις της Δύσης να καθιστούν αναγκαία τη στροφή της Ρωσίας στα κεφάλαια της Κίνας, για να αποφύγει την ολοκληρωτική οικονομική καταστροφή. Οπότε υπάρχει ζήτημα, αν η στάση αυτή των χωρών του Παγκοσμίου Νότου, είναι μία στάση ουδετερότητας, ή αν θα ταίριαζε καλύτερα να τη χαρακτηρίσουμε ως μία έμμεση υποστήριξη του ρωσικού μετώπου για λόγους οικονομικού και πολιτικού συμφέροντος μέσω της Κίνας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- India’s stance on the Ukraine war makes little sense, politico.eu, Διαθέσιμο εδώ
- When two elephants fight: how the global south uses non-alignment to avoid great power rivalries, theconversation.com, Διαθέσιμο εδώ
- Emiliano Guanella, Se Lula porta in Cina la voce dei non-allineati, ispionline.it, Διαθέσιμο εδώ
