Του Ραφαήλ Παπαδόπουλου,
Ζηρού μία από τις πιο άγνωστες λίμνες της Ελλάδος, ακόμα και για τους «αρχαίους». Η δημιουργία της αποτελεί απόρροια ενός καταστροφικού γεγονότος, ενώ η ομορφιά της είναι συγκρίσιμη ακόμα και με τις πιο θεαματικές ευρωπαϊκές λίμνες.
Γεωγραφία και Πανίδα της Λίμνης
Η λίμνη Ζηρού, ευρισκόμενη ανάμεσα στο νομό Πρέβεζας και το νομό Άρτας, δημιουργήθηκε πριν δεκάδες χιλιάδες χρόνια από τη σεισμική δραστηριότητα της περιοχής. Πιστεύεται ότι στη θέση της λίμνης βρισκόταν ένα γιγαντιαίο σπήλαιο, του οποίου η οροφή κατέρρευσε και οδήγησε στην υπερχείλισή του με νερό από τον Λούρο ποταμό. Αν και ο ποταμός Λούρος δεν χύνεται εντός της λίμνης, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα δύο υδάτινα σώματα επικοινωνούν υπογείως μέσω πηγών στο βόρειο τμήμα της. Η έκταση της λίμνης είναι 900×600 μέτρα και το βάθος αγγίζει τα 70 μέτρα, κάτι που την καθιστά μία από τις μικρότερες, αλλά και, ταυτόχρονα, βαθύτερες στην Ελλάδα. Βρίσκεται ψηλά, σε υψόμετρο 56 μέτρων, και ως υδροβιότοπος διαθέτει πλούσια πανίδα. Πτηνά, όπως φιδαετοί, γερακίνες, πάπιες, αηδόνια και αμφίβια, όπως ποταμοχελώνες, πρασινόσαυρες, λιμνόφιδα και βίδρες συνιστούν το «προφίλ» της λίμνης αυτής. Οι λίμνες του γλυκού νερού, όπως η Ζηρού, έχουν ιδιαίτερα χαμηλή άνωση σε σχέση με τις θάλασσες, κάτι που τις καθιστά πολύ επικίνδυνες για κολύμπι.
Από την Προϊστορία έως και την Αρχαιότητα
Πριν ακόμα από την ύπαρξη της λίμνης, η περιοχή κατοικούταν από προϊστορικούς ανθρώπους, ενώ, συγκεκριμένα, στον κοντινό Κοκκινοπηλό λόφο βρέθηκαν οι πρώτες αποδείξεις. Λίθινα εργαλεία, αλλά και οστά, βρέθηκαν σε κοντινή απόσταση και η ύπαρξη του ειδυλλιακού τοπίου οδήγησε στη θεωρία, ότι η περιοχή ίσως να συγκέντρωνε μεγάλους –πληθυσμιακά– κυνηγούς–τροφοσυλλέκτες της προϊστορίας. Μετέπειτα, δε φαίνεται να εμφανίσθηκε κανένα στοιχείο ανθρώπινης ύπαρξης, ενώ, στην αρχαιότητα, η περιοχή φαίνεται να ήταν ακατοίκητη. Αργότερα, σε αρκετά κοντινή απόσταση, φαίνεται ότι χτίσθηκε ένα μεγάλο και πρωτοφανές έργο, μία λεγόμενη υπερκατασκευή χρηματοδοτούμενη από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία: Το Υδραγωγείο της Νικόπολης. Παρόλο που το έργο έγινε στις όχθες του ποταμού Λούρου και αρκετά βορειότερα από τη Νικόπολη, δεν παύει να είναι μεγάλης σημασίας, καθώς επηρέασε σημαντικά τις γύρω περιοχές. Με αυτοκρατορική διαταγή, μάλιστα, οι γύρω περιοχές και οι αρχαίοι οικισμοί έπρεπε να μετοικίσουν υποχρεωτικά στη Νικόπολη. Αυτός ήταν και ο λόγος που η περιοχή ερημώθηκε και εγκαταλείφθηκε, μέχρι και τις απαρχές του Μεσαίωνα.
Η επέλαση των Σλάβων
Η άφιξη του Μεσαίωνα και η αποδυνάμωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας δίνει την ευκαιρία στα σλαβικά φύλα να εισβάλουν από τα βόρεια και να τροποποιήσουν ριζικά τα δεδομένα της Βαλκανικής Χερσονήσου. Μάλιστα, η περιοχή γύρω από τη λίμνη Ζηρού υπήρξε επίκεντρο δημιουργίας Σκλαβηνιών, δηλαδή πόλεων που δημιουργούσαν οι νομαδικοί Σλάβοι για την αποδυνάμωση κρατών και την εδραίωση του φύλου τους εντός αυτών. Πολλοί αμφισβήτησαν την ύπαρξη των Σλάβων, αλλά κάτι τέτοιο δεν έχει νόημα, αφού από τα 75 σύγχρονα τοπωνύμια των χωριών του νομού Πρεβέζης, περισσότερα από 40 είχαν σλαβική ονομασία, τα οποία με προεδρικά διατάγματα, από το 1926 έως και το 1955, χρειάστηκε να μεταβάλλουν. Ακόμα και η ονομασία «Ζηρός» έχει σλαβική προέλευση. Για τη λίμνη δημιουργήθηκε ένας λαϊκός μύθος, αυτός των δύο αδερφών, που μοιάζει με αυτόν των «Σοδόμων και των Γομόρρων» και αναφέρεται στη δημιουργία της. Με την κατάρρευση του Βυζαντίου, ιδρύθηκε εκεί το Δεσποτάτο της Ηπείρου και χτίσθηκε ο οικισμός «Παντάνασσα».
Οι σύγχρονες εξελίξεις
Η περιοχή και, συγκεκριμένα, η λίμνη δεν αξιοποιήθηκε έκτοτε, ενώ, με αφορμή τον Δεύτερο Παγκόσμιο και τον Εμφύλιο Πόλεμο, Ελβετοί αρχιτέκτονες, σε συνεργασία με τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, δημιούργησαν ένα αξιόλογο έργο, ονομαζόμενο «Παιδόπολη Άγιος Αλέξανδρος/Λίμνη Ζηρού», που θα φιλοξενούσε ορφανά παιδιά. Η Παιδόπολη ονομαζόταν και Ζηρόπολη και αποτελούσε σημαντικό εκπαιδευτικό και πολιτιστικό κέντρο, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Το 1999 το πρόγραμμα Natura 2000 αξιοποίησε σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες τη λίμνη, που πλέον αποτελεί τουριστική τοποθεσία και θεωρείται ιδανική για πεζοπορία, ποδηλασία, καγιάκ και κανό στο γύρω δάσος.
Το 2010, η Ζηρού έγινε πιο γνωστή, διότι ένα παράξενο γεγονός συνέβη: Συγκεκριμένα, τα νερά της λίμνης βάφτηκαν κόκκινα, λόγω υψηλής συγκέντρωσης τοξικών κυανοβακτηρίων. Αυτά τα βακτήρια είναι άκρως επικίνδυνα, καθώς η έκθεσή μας σε αυτά μπορεί να προκαλέσει καρκινογένεση, αλλά ακόμα και νέκρωση του ύπατος. Ευτυχώς, τα νερά της λίμνης δεν χρησιμοποιούνταν για ύδρευση. Αυτός ήταν, λοιπόν, και ο λόγος, για τον οποίο απαγορεύτηκε το κολύμπι και η αλιεία εκεί. Πλέον, το πρόβλημα ξεπεράστηκε και λειτουργεί καφέ–εστιατόριο στις όχθες της λίμνης, ενώ εκεί εδρεύει και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
Η λίμνη Ζηρού μπορεί να θεωρηθεί μία από τις ομορφότερες στην Ελλάδα και με την αναγνωρισιμότητά της να αυξάνεται, περισσότερα έργα ίσως να πραγματοποιηθούν στο μέλλον. Όπως και να ’χει, η Ζηρού συνίσταται για όλους τους λάτρεις των αθλημάτων νερού, αλλά και για αυτούς που απλά θέλουν να βρουν ένα μέρος να χαλαρώσουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η λίμνη Ζηρού βάφτηκε κόκκινη, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Λίμνη Ζηρού, visitpreveza.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η άγνωστη λίμνη της Ελλάδας που κάποτε ήταν σπήλαιο που κατέρρευσε, exploringgreece.tv, διαθέσιμο εδώ
- Λίμνη Ζηρού: Υπόγειες πηγές, ειδυλλιακό δασικό τοπίο, ευκαιρίες για κανό, καγιάκ και πεζοπορία, travel.gr, διαθέσιμο εδώ
