Του Δημήτρη Δασκαλάκη,
Μόλις 7 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Καστοριάς, βρίσκεται ένας οικισμός ο οποίος έχει την δική του ιστορία, αναδυόμενος από τη λήθη πριν από μόλις 30 χρόνια και συγκεκριμένα, από τον καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ. Χουρμουζιάδη. Ο λόγος, λοιπόν, για τον Λιμναίο Οικισμό Δισπηλιό.
Ο λιμναίος αυτός οικισμός, χρονολογείται από τη Νεότερη Νεολιθική Περίοδο, περίπου 7.500 χρόνια πίσω, και, πιο συγκεκριμένα, αναπτύχθηκε μεταξύ της 4ης και 6ης χιλιετίας, ενώ θεωρείται ότι πρόκειται για τον αρχαιότερο της Ευρώπης. Βρίσκεται στη θέση «Νησί», νοτίως της λίμνης Ορεστιάδας όπου ψαράδες, διάφοροι γεωργοί και κτηνοτρόφοι, έφτιαχναν οικήματα και καθημερινό εξοπλισμό προς αποθήκευση των προϊόντων τους, όπως αγγεία, στολίδια και εργαλεία, έχοντας μία δομημένη ζωή. Πιθανολογείται ότι ο οικισμός ήταν ζωντανός για πάνω από 2.500 χρόνια από περίπου 5.000 ανθρώπους, ενώ οι λόγοι για τους οποίους εγκαταλείφθηκε έπειτα, φαίνεται να είναι οικολογικοί, συσχετιζόμενοι άμεσα με τη διατροφή και την οικονομία.
Πώς, όμως, ανακαλύφθηκε ο οικισμός; Το 1932, η πτώση της στάθμης της λίμνης στην Καστοριά έφερε στην επιφάνεια υπολείμματα ξύλινων πασσάλων. Ο καθηγητής Α. Κεραμόπουλος ήταν ο πρώτος που συνέλεξε πληροφορίες για τον οικισμό μαζί με άλλους αρχαιολόγους, παλαιοπεριβαλλοντολόγους και γεωλόγους. Βέβαια, οι ανασκαφές ξεκίνησαν αρκετά χρόνια αργότερα.
Στο αρχαιολογικό πάρκο υπάρχει μια πιστή αναπαράσταση του οικισμού με οκτώ φυσικού μεγέθους καλύβες, που βρίσκονται πάνω σε πασσολόπηκτες πλατφόρμες. Περιδιαβαίνοντας, ο επισκέπτης μπορεί να πάρει μια ιδέα για το πώς ήταν οι συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Το εν λόγω μουσείο λειτουργεί από το 2000, ενώ είχε ενταχθεί στο πρόγραμμα “Life” το 1996.
Ας περάσουμε, όμως, στα ενδότερα. Για τον σκελετό των σπιτιών χρησιμοποιούνταν κορμοί δένδρων, ενώ για τους τοίχους κλαδιά και σχοινί. Ο σοβάς φτιαχνόταν από λάσπη λίμνης και οι στέγες σκεπάζονταν από άχυρα. Στο εσωτερικό της καλύβας υπάρχουν αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως για παράδειγμα εργαλεία από πυριτόλιθο, πήλινα αγγεία, μπουκάλια, κύπελλα και αγκίστρια. Ανάμεσά τους βλέπουμε οστά και κέρατα ζώων. Αξίζει να αναφερθεί πως πρόκειται για αντίγραφα και τα αυθεντικά αντικείμενα εκτίθενται στο μουσείο του Δισπηλιού. Οι οστέινες φλογέρες –το αρχαιότερο μουσικό όργανο των Ελλήνων– που ανακαλύφθηκαν, δείχνουν ότι ο προϊστορικός άνθρωπος ήξερε μουσική. Παράλληλα, ήρθε στο φως και μια ξύλινη πινακίδα με εγχάρακτα γραμμικά στοιχεία, η οποία χρονολογείται με βεβαιότητα στο 5260 π.Χ. και οι πιθανότητες να αποτελεί μια πρώιμη μορφή γραπτού λόγου, είναι αρκετές.
Άξιες αναφοράς είναι κάποιες πρακτικές πληροφορίες. Αρχικά, το ωράριο λειτουργίας είναι κάθε μέρα από τις 09:00–17:00, με το πρόγραμμα ενημέρωσης είναι ανά 30 λεπτά διαθέσιμο προς το κοινό ενώ η γενική είσοδος ανέρχεται στα 4€.
Καταλήγοντας, το Δισπηλιό αποτελεί ένα κομμάτι της «Άγνωστης Ελλάδας», που αναμφίβολα έχει πολλά να προσδώσει στον πολιτισμό τόσο του τόπου της Καστοριάς, όσο και της Ελλάδας, ενώ η ιστορία που κρύβεται πίσω του μοιάζει το λιγότερο, εντυπωσιακή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δισπηλιό: Ένας προϊστορικός οικισμός 6.000 ετών, maxmag.gr, διαθέσιμο εδώ
- Καστοριά Διακοπές στην Δυτική Μακεδονία, visitwestmacedonia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δισπηλιό Καστοριάς: Ξενάγηση σε έναν προϊστορικό οικισμό ηλικίας 7.000 ετών, travel.gr, διαθέσιμο εδώ
