Της Χιόνας Οικονομάκη,
«Εκεί που αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά αντικρίζεις, για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουν πια περάσει, για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα, για πράγματα που έλεγες δε θα συμβούν ποτέ και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου […], εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση» γράφει ο πολυαγαπημένος ποιητής Τίτος Πατρίκιος, στην απόλυτα εμπνευσμένη ποιητική του συλλογή Σε βρίσκει η ποίηση. Γράφει, για να μετουσιώσει μέσα στους λαμπρούς του στίχους τη σπουδαιότητα της ποιητικής τέχνης και, συνάμα, τη διαχρονία της. Από τις πιο απλές καθημερινές στιγμές, μέχρι τις πιο κομβικές και δυσμενείς συνθήκες που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, η ποίηση, αυτό το ανώτατο προϊόν συνεργασίας της έμπνευσης, της σκέψης και του πνεύματος είναι ικανή να εκφράσει τη ζωή σε όλες της τις εκφάνσεις. Αυτή ακριβώς τη σύνθετη σημασία και τη λαμπρή σπουδαιότητά της τιμούμε σήμερα, στις 21 Μαρτίου, με την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης.
Με μία ιστορική αναδρομή γύρω από τις προϋποθέσεις παγίωσης της σημερινής ημέρας ως «Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης» θα αντιληφθούμε πως επρόκειτο για… «ελληνική υπόθεση». Πιο συγκεκριμένα, το φθινόπωρο του 1997, ο Έλληνας ποιητής Μιχαήλ Μήτρας πρότεινε στην Εταιρεία Συγγραφέων τον καθορισμό μίας συγκεκριμένης ημερομηνίας για τον εορτασμό της ποίησης, όχι μόνο στην Ελλάδα, μα σε οικουμενικό επίπεδο. Η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου ήταν αυτή που πρότεινε ως ημέρα εορτασμού την 21η Μαρτίου, κάτι που φυσικά δεν ήταν καθόλου τυχαίο. Η ποιητική της φύση την οδήγησε στον εξής επιτυχημένο στοχασμό: Η 21η του Μάρτη συνιστά την ημέρα της εαρινής ισημερίας, τη μέρα, δηλαδή, που το φως και το σκοτάδι ισοσταθμίζονται. Κάπως έτσι, άλλωστε, είναι και η ποίηση, αφού συνδυάζει το φωτεινό πρόσωπο της αισιοδοξίας με το σκοτεινό του πένθους, την ελπίδα με την απαισιοδοξία.
Έτσι, στις 21 Μαρτίου του 1998 εορτάστηκε, για πρώτη φορά, η Ημέρα Ποίησης, στο παλαιό ταχυδρομείο της πλατείας Κοτζιά, ενώ το επόμενο έτος, κατόπιν σχετικής εισήγησης του Βασίλη Βασιλικού στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO στο Παρίσι, ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης επικυρώθηκε και επίσημα. Στο εν λόγω άρθρο, λοιπόν, θα δούμε μερικές πληροφορίες για τη ζωή και το έργο των τριών προαναφερθέντων ποιητών, που διαδραμάτισαν έναν ρόλο καταλυτικό, αναφορικά με τον εορτασμό της σημερινής ημέρας.
Μιχαήλ Μήτρας
Γεννημένος στον Βόλο, το 1944, και απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο Μιχαήλ Μήτρας θα είναι αυτός που θα προτείνει επίσημα την καθιέρωση μίας παγκόσμιας μέρας, που θα εξυμνεί την ποιητική τέχνη. Ο ποιητής και πεζογράφος ανήκε στη λογοτεχνική «γενιά του ’70», ενώ αποτέλεσε έναν από τους πρωτοπόρους δημιουργούς, που αντιλαμβάνονταν και αναπαρήγαγαν τη λογοτεχνία με έναν τρόπο πολύ συγκεκριμένο. Αναλυτικότερα, ο Μήτρας ήταν οπαδός της λεγόμενης «συγκεκριμένης ποίησης», που θέλει τη νοηματική συνοχή να είναι αφηρημένη, τον λόγο αιχμηρά ειρωνικό και μια εικαστική αποτύπωση να συμπληρώνει το γραπτό κείμενο. Οι ποιητικές του συλλογές ξεχωρίζουν τόσο για τη μουσικότητα όσο και για την οξυδέρκειά τους, ενώ ο έμμεσος καυστικός σχολιασμός των γλωσσικών στερεοτύπων συνιστά θεμελιώδες γνώρισμα του έργου του. Ο Μιχαήλ Μήτρας πέθανε στις 6 Μαρτίου του 2019, ύστερα από μακροχρόνια ασθένεια.
Λύντια Στεφάνου
Η Λύντια Στεφάνου, το γένος Γεωργούλη, γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1927, και υπήρξε μία από τις γνωστότερες παρουσίες της μεταπολεμικής ποίησης. Κριτικός, ποιήτρια, μεταφράστρια και δοκιμιογράφος με ένα θεωρητικό έργο που αποτελεί σπουδαίο αρωγό της φιλολογικής έρευνας, γύρω από τα αναρίθμητα λογοτεχνικά ζητήματα. Μάλιστα, το 1973 τιμήθηκε με το Β’ Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου για το σπουδαίο έργο της Το πρόβλημα της μεθόδου στη μελέτη της ποίησης, ενώ, το 1994, απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου για τη μελέτη της Γενικά και ειδικά για την ποίηση. Το έργο της, μάλιστα, παρουσιάζει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον χαρακτηριστικό: Συνδυάζει το λυρικό στοιχείο με τη θεωρητική σκέψη, κάτω από μία προσέγγιση εμβριθή και στοχαστική. Η ποιήτρια έφυγε από τη ζωή στις 6 Φεβρουαρίου του 2013.
Βασίλειος Βασιλικός
Ο Βασίλειος Βασιλικός γεννήθηκε στην Καβάλα, στις 18 Νοεμβρίου του 1934. Ο πατέρας του, Νικόλαος Βασιλικός, διετέλεσε βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων, το 1936, ενώ, στη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής, η οικογένεια αναγκάστηκε να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη. Ο Βασιλικός σπούδασε Νομική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ενώ, αργότερα, έφυγε για τις Η.Π.Α., όπου και συνέχισε τις σπουδές του, αυτή τη φορά γύρω από τη σεναριολογία και τη σκηνοθεσία. Η πρώτη του εμφάνιση στα ελληνικά γράμματα θα γίνει το 1949, στην εφημερίδα Μακεδονία, με τη δημοσίευση ορισμένων ποιημάτων, ενώ, το 1953, θα εκδώσει το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο Η διήγηση του Ιάσονα, που απέσπασε ιδιαίτερα θερμά σχόλια από την κριτική της εποχής.
Το 1966, μία ημερομηνία-σταθμός για τον συγγραφέα, έγραψε το έργο που θα τον καταστήσει τον περισσότερο μεταφρασμένο Έλληνα μετά τον Νίκο Καζαντζάκη. Ο λόγος για το Ζ: Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος, που αναφέρεται στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. «Στην εποχή που ζούμε, με την «τεχνητή νοημοσύνη», τα ρομπότ και τον ψηφιακό μεσαίωνα, ο άνθρωπος αρχίζει να γίνεται κι αυτός «εικονικός». Η τεχνολογία, δηλαδή, που έχει και τα καλά της, τον αποσαρκώνει. Εγώ ανήκω στο αντίστροφό της: τη λογοτεχνία. Αυτήν υπηρετώ», θα πει ο Βασιλικός σε πρόσφατη συνέντευξή του, περνώντας τα δικά του μηνύματα σε όσους επιθυμούν –και δύνανται– να τα ακούσουν.
«Μας διώχνουνε τα πράγματα, κι η ποίησις είναι το καταφύγιο που φθονούμε», γράφει ο μεγάλος ποιητής Κώστας Καρυωτάκης. Γιατί αυτό ακριβώς είναι η ποίηση, μία μορφή έκφρασης ανώτατη, ένα καταφύγιο διαχρονικό, κάτι το μαγικά ανεξήγητο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μιχαήλ Μήτρας, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Βασίλης Βασιλικός: «Με αναστατώνουν όλα όσα συμβαίνουν σήμερα στην Ελλάδα», ethnos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Λύντια Στεφάνου, biblionet.gr, διαθέσιμο εδώ
- 21η Μαρτίου Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, culture.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
