Της Ειρήνης Τσαρούχα,
Ως γνωστόν, το Ποινικό Δίκαιο επιβάλλει αυστηρές κυρώσεις σε οποιονδήποτε παραβάτη των κανόνων του, περιορίζοντας με τη μορφή τιμωρητικής κύρωσης την προσωπική ελευθερία του καθενός. Είναι, επομένως, το Ποινικό Δίκαιο ένα χαρακτηριστικό πεδίο άσκησης της κυριαρχικής εξουσίας που διαθέτει ένα κράτος. Επομένως, συνδέεται άρρηκτα με την εδαφική κυριαρχία κάθε κράτους. Έτσι, τα εθνικά σύνορα καθορίζουν, καταρχήν, τα όρια εφαρμογής του Ποινικού Κώδικα και, γενικά, των ποινικών νόμων, όπως καθορίζονται από τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.
Βέβαια, το ελληνικό κράτος μπορεί να εκδηλώσει ποινικό ενδιαφέρον για μια σειρά από αξιόποινες πράξεις που τελέστηκαν όχι μόνο εντός των συνόρων, αλλά και εκτός της ελληνικής επικράτειας, καθορίζοντας το ίδιο μονομερώς τα κριτήρια, χωρίς, βέβαια, να καταχράται το δικαίωμά του αυτό και τηρώντας τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου. Τα κριτήρια, λοιπόν, εκδήλωσης του ποινικού ενδιαφέροντος καθορίζονται από τα άρθρα 5 έως 8 του Ποινικού Κώδικα.
Αρχικά, το άρθρο 5 ΠΚ καθορίζει την αρχή της εδαφικότητας, με βάση την οποία όλα τα έννομα αγαθά που βρίσκονται εντός της ελληνικής επικράτειας προστατεύονται από τους ελληνικούς ποινικούς νόμους, είτε φορέας των αγαθών αυτών είναι Έλληνας υπήκοος είτε αλλοδαπός. Έτσι, για παράδειγμα, εάν κάποιος Γερμανός που απολάμβανε τις διακοπές του στην Κρήτη πέσει θύμα ληστείας, οι δράστες του αδικήματος αυτού προφανώς και θα διωχθούν από τις ελληνικές αρχές. Αντίστροφα, εάν δράστης μιας σωματικής βλάβης κατά ενός Έλληνα ή άλλου αλλοδαπού που συνέβη στην Κρήτη είναι πάλι ένας Γερμανός, κατά τη διάρκεια των διακοπών του εκεί, επίσης το έγκλημα θα διωχθεί από τις ελληνικές αρχές, ακριβώς επειδή συνέβη εντός της ελληνικής επικράτειας. Στην παράγραφο 2 του άρθρου 5, ο νομοθέτης εξομοιώνει με το ελληνικό έδαφος τα ελληνικά πλοία ή αεροσκάφη. Επομένως, ό,τι ισχύει επί ελληνικού εδάφους εφαρμόζεται κατά πλάσμα δικαίου και σε αυτά. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι οι πρεσβείες, αν και αποτελούν χώρους ασύλου, δεν θεωρούνται έδαφος του εκάστοτε κράτους, στο οποίο παραχωρήθηκε η πρεσβεία, αλλά υπάγονται στην εδαφική δικαιοδοσία του κράτους επικράτειας.
Εκτός, όμως, από την εκδήλωση ποινικού ενδιαφέροντος της χώρας μας εντός των συνόρων της, που είναι προφανής και δεδομένη, ο Ποινικός Κώδικας κατοχυρώνει και την εκδήλωση ποινικού ενδιαφέροντος και στην αλλοδαπή, εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Αρχικά, με το άρθρο 6 καθιερώνεται η αρχή του υποκειμενικού ενδιαφέροντος, με βάση την οποία, εάν κάποιος δράστης ενός εγκλήματος που τελέστηκε σε χώρα του εξωτερικού είναι Έλληνας πολίτης, το ελληνικό κράτος μπορεί να ασκήσει δίωξη και, εάν τον συλλάβει, να τον δικάσει αυτεπάγγελτα μεν για τα κακουργήματα, κατόπιν έγκλησης από το θύμα ή από την ξένη κυβέρνηση για όλα τα πλημμελήματα. Με τον τρόπο αυτό, επιτυγχάνεται η θέληση του ελληνικού κράτους να διασφαλίσει την επέκταση της εξουσίας «αστυνόμευσης» των πολιτών του και εκτός συνόρων, αλλά και να εγγυηθεί στα υπόλοιπα κράτη ότι οι πολίτες του θα επιδεικνύουν τη δέουσα συμπεριφορά, διαμένοντες σε αυτά.
Αντίστοιχα, το άρθρο 7 ΠΚ καθιερώνει την αρχή του αντικειμενικού ενδιαφέροντος, με βάση την οποία κάθε Έλληνας, ο οποίος υπέστη κάποια εγκληματική πράξη σε χώρα της αλλοδαπής, μπορεί να απευθυνθεί και στις ελληνικές αρχές για τη δίωξη των δραστών. Με αυτόν τον τρόπο, επιτυγχάνεται η διασφάλιση της οικουμενικής προστασίας των Ελλήνων πολιτών, που αποτελούν «στοιχείο» και κομμάτι της διεθνούς νομικής προσωπικότητας του ελληνικού κράτους.
Μια παρατήρηση είναι αναγκαία για τον προσδιορισμό των ορίων εφαρμογής των δύο παραπάνω άρθρων και αφορά τον προσδιορισμό της έννοιας του Έλληνα πολίτη. Ο ίδιος ο Ποινικός Κώδικας διευκρινίζει στο άρθρο 6 ότι αφορά και φυσικά πρόσωπα που θα λάβουν στο μέλλον την ελληνική ιθαγένεια και δεν την κατέχουν κατά τον χρόνο τέλεσης του εγκλήματος. Η λογική της νομοθετικής πρόβλεψης αυτής είναι η αποτροπή του κινδύνου να καταστεί η χώρα μέρος «ασύλου» για κακοποιά στοιχεία, που θα εκμεταλλευτούν τη σχετική απροβλεψία του νομοθέτη και θα θελήσουν να αποκτήσουν την ιθαγένεια, για να αποφύγουν τη δίωξή τους. Αντίθετα, στο άρθρο 7 Έλληνας θεωρείται μόνο αυτός που, πράγματι, κατείχε την ελληνική ιθαγένεια κατά τον χρόνο τέλεσης της εγκληματικής πράξης εναντίον του, διότι, αυτή τη φορά, αποτρέπεται ο κίνδυνος κάποιος να ζητά να λάβει την ελληνική ιθαγένεια, για να έχει μια επιπλέον κρατική υποστήριξη για τη δίωξη της πράξης.
Τέλος, το άρθρο 8 καθιερώνει την αρχή του οικουμενικού ενδιαφέροντος δίωξης ορισμένων πράξεων. Οι πράξεις αυτές, λόγω της σπουδαιότητας των παγκοσμίων αγαθών που προσβάλλονται, είτε τελούνται από ημεδαπούς είτε από αλλοδαπούς υπηκόους, μπορούν να διωχθούν και από τις ελληνικές αρχές και να καταδικαστούν οι δράστες. Έτσι, για παράδειγμα, εάν ένα ισπανικό πλοίο με επιβάτες Ισπανούς, Αιγυπτίους και Έλληνες πολίτες που μεταφέρει ναρκωτικά φθάσει στις ελληνικές ακτές, τότε μπορούν οι εθνικές αρχές να συλλάβουν τους συγκεκριμένους επιβάτες και να τους δικάσουν. Επίσης, εδώ εμπίπτουν και όλα εκείνα τα εγκλήματα που τελούνται κατά του ελληνικού κράτους και προστατεύουν εθνικά έννομα αγαθά και δεν θα μπορούσαν να προστατευτούν χωρίς αυτήν την πρόβλεψη (πχ. ψευδής κατάθεση).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ι. Μανωλεδάκης, Μ. Καϊάφα-Γκμπάντι, Ε. Συμεωνίδου-Καστανίδου, Ποινικό δίκαιο, άρθρα 1-49 ΠΚ, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα–Θεσσαλονίκη
