Του Μιχάλη Πανταζόπουλου,
Πριν από δεκατρείς μήνες, η Ρωσία ξεκίνησε έναν απρόκλητο επιθετικό πόλεμο κατά της ειρηνικής γειτονικής της χώρας, της Ουκρανίας, δείχνοντας στον κόσμο το πραγματικό πρόσωπο των ιμπεριαλιστικών φιλοδοξιών του Κρεμλίνου. Σήμερα, η Ουκρανία εξακολουθεί να μάχεται, παραμένει ανθεκτική και διατηρεί το ψυχικό σθένος της αποφασιστικότητας να υπερισχύσει της ρωσικής επίθεσης. Πιο συγκεκριμένα, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει σκοτώσει χιλιάδες ανθρώπους, έχει αναγκάσει εκατομμύρια να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, έχει μετατρέψει ολόκληρες πόλεις σε ερείπια και έχει τροφοδοτήσει φόβους ότι η αντιπαράθεση θα μπορούσε να μετατραπεί σε ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα που ανακύπτουν ως απότοκο του πολέμου είναι «πού οδεύουν οι σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και των πρώην σοβιετικών συμμάχων της;».
Αν υπάρχει μία περιοχή όπου η επιρροή της Ρωσίας έχει υπονομευθεί ραγδαία, αυτή είναι η Κεντρική Ασία. Ήδη από τη δεκαετία του 2010, η κάποτε ισχυρή επιρροή και το κύρος της Ρωσίας στο Καζακστάν, το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν και όλες τις υπόλοιπες χώρες τις περιοχής έχει χαθεί σε σχέση με τις πρώτες κυβερνήσεις της μετα-σοβιετικής Ρωσίας. Βασικό χαρακτηριστικό των χωρών της κεντρικής Ασίας είναι η αντικατάσταση της κάποτε ισχυρής ρωσικής συνεργασίας με κινεζική επιρροή. Ήδη από το 2016, το Τουρκμενιστάν έχει στρέψει τις εξαγωγές του σε φυσικό αέριο από τη Ρωσία στην Κίνα. Στο Καζακστάν, μέχρι πολύ πρόσφατα, η Ρωσία είχε ενεργό ρόλο και επιρροή στη χώρα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη ρωσική επέμβαση στις διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης Tokayev, τον Ιανουάριο του 2022.
Πλέον, το Καζακστάν, μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, φαίνεται να απομακρύνεται από τη Μητέρα Ρωσία και να χαράσσει τη δική της νέα εξωτερική πολιτική κρατώντας θερμές σχέσεις με Δύση και Κίνα, ιδιαίτερα μέσω οικονομικών σχέσεων στον τομέα του φυσικού αερίου. Τη στρατηγική σημασία της έχει η Κεντρική Ασία για την Κίνα, καθώς οι χώρες της περιοχής αποτελούν βασικό μέλος της Κινεζικής πρωτοβουλίας “Belt and Road Initiative”, το φιλόδοξο project ανάπτυξης υποδομών που παρομοιάζεται ως ένας σύγχρονος «Δρόμος του Μεταξιού».
Μετέπειτα, η έκρηξη οργής που έλαβε χώρα στη Γεωργία μέσω διαδηλώσεων αποδεικνύει περίτρανα τη ρήξη που έχει προκληθεί στις διμερείς σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Γεωργίας, δημιουργώντας πολιτική κρίση στο εσωτερικό της τελευταίας. Αιτία των πρόσφατων διαδηλώσεων αποτέλεσε ο «ρωσικός», σύμφωνα με τους επικριτές του, νόμος περί «ξένων πρακτόρων», ο οποίος σηματοδοτεί μια αυταρχική στροφή που βλάπτει τις πιθανότητες της Γεωργίας να αποκτήσει στενότερους δεσμούς με την Ευρώπη. Σύμφωνα δε με τον βρετανικό Guardian, το επίμαχο νομοσχέδιο ήταν μια τοπική πρωτοβουλία που είχε ως στόχο να επιτρέψει στο κυβερνών κόμμα «Γεωργιανό Όνειρο» να πνίξει την κοινωνία των πολιτών και να κερδίσει τις επερχόμενες εκλογές. Αξίζει να σημειωθεί ότι το εν λόγω νομοθέτημα είναι πανομοιότυπο με ρωσικό νόμο του 2012, τον οποίο αξιοποίησε το Κρεμλίνο προκειμένου να υπονομεύσει οργανώσεις πολιτών, να φιμώσει τα μέσα ενημέρωσης και να εξαφανίσει κάθε αντιπολιτευτική φωνή. Ως εκ τούτου, γίνεται αντιληπτό, πως ο συγκεκριμένος νόμος απομυθοποιεί το φιλοδυτικό αφήγημα του κυβερνώντος κόμματος (Γεωργιανό Όνειρο), καταδεικνύοντας τους φιλορωσικούς πόθους του.
Επιπροσθέτως, υποστηρίχθηκε από αρκετούς ότι οι σκηνές που εκτυλίχθηκαν στην Τιφλίδα θύμισαν πολύ εκείνες της Εξέγερσης του Μαϊντάν του 2014, όταν το Κίεβο γέμισε με Ουκρανούς οι οποίοι διαδήλωναν ενάντια στην απόφαση του προέδρου Viktor Yanukovych να εγκαταλείψει τη Συμφωνία Σύνδεσης Ευρωπαϊκής Ένωσης-Ουκρανίας, επιδιώκοντας στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία. Σε παρόμοια δεινή θέση φαίνεται να έχει περιέλθει και η Γεωργία, η οποία παρότι μέχρι προσφάτως αποτελούσε έναν από τους λίγους σταθερούς συμμάχους των Η.Π.Α. και της Ευρώπης, καλείται τώρα να βρει επειγόντως κάποιο modus vivendi, ζώντας δίπλα σε μία κατάσταση που γίνεται ολοένα και πιο τοξική. Αυτό για πολλούς μπορεί να φαντάζει ουτοπικό αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι η πορεία της Γεωργίας προς τη Δύση, όπως και της Ουκρανίας, είναι μια πορεία την οποία ο Πούτιν είναι αποφασισμένος να αποτρέψει.
Θύμα αποσταθεροποίησης από τον ρωσοουκρανικό πόλεμο φαίνεται να αποτελεί και η Μολδαβία, με τον Μολδαβό Υπουργό Άμυνας, Anatolie Nosatîi, να δηλώνει προ ολίγων ημερών ότι η χώρα του δεν αντιμετωπίζει «άμεσο στρατιωτικό κίνδυνο» αλλά «έναν υβριδικό πόλεμο» που διεξάγει η Μόσχα για να ανατρέψει την φιλοευρωπαϊκή ηγεσία. Μεταξύ άλλων υπογράμμισε ότι παρότι δεν υπάρχει αυτήν τη στιγμή στρατιωτική απειλή, η Μολδαβία επηρεάζεται «από την παραπληροφόρηση και τις εντάσεις στην κοινωνία που προκαλεί η Ρωσία», αναφερόμενος σε «προβοκάτσιες» που οργανώνονται με στόχο να σπείρουν το χάος και «να αλλάξουν την πολιτική τάξη».
Ένα αδιαμφισβήτητο και ουσιαστικό συμπέρασμα που εξάγεται, ύστερα από έναν χρόνο διαρκούς σύρραξης, είναι ότι η ήπια ισχύς της Ρωσίας έχει χαθεί παντελώς. Φαίνεται πως η ίδια, αδυνατώντας να επιτύχει τον αρχικό σκοπό για τον οποίο εισέβαλλε στη γειτονική Ουκρανία, επιστρατεύει διαρκώς βία πάνω στη βία. Η στάση αυτή της Ρωσίας γεννά αναμφίβολα φόβους για ρωσική επιθετικότητα σε ορισμένες γειτονικές χώρες, ενώ αναγκάζει άλλες, που θεωρούνται σύμμαχοι, να επανεκτιμήσουν τον ρόλο της Μόσχας ως σταθερού εταίρου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Russia has lost its soft power’: how war in Ukraine destabilises old Soviet allies, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- Ukraine war: The Moldovan enclave surrounded by pro-Russian forces, BBC, Διαθέσιμο εδώ
