Της Παρασκευής Θεοδωρίδου,
Με τον Χάινριχ Χίμλερ να έχει αναλάβει τα ηνία της ηγεσίας της Γκεστάπο, η ένωση της τελευταίας με την υπηρεσία ασφαλείας και πληροφοριών (SD) και της αστυνομίας κατά του εγκλήματος, όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο άρθρο (εδώ), έμοιαζε ιδανική. Παρόλο που και οι τρεις υπηρεσίες ήταν υπό έναν διοικητή, πολλές φορές είχαν αντιπαλότητες μεταξύ τους. Η Γκεστάπο βάδιζε όλο και περισσότερο προς την αυτονομία, αφού πλέον είχε αποκτήσει δικό της νομικό σύστημα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον νόμο του 1936. Ο συγκεκριμένος νόμος προέβλεπε ότι, η Γκεστάπο είχε το πλήρες δικαίωμα να μην ζητά την συναίνεση των καθιερωμένων δικαστηρίων, για όσες ετυμηγορίες η ίδια εξέδιδε.
Επιστρέφοντας στο ζήτημα της συγχώνευσης των παραπάνω δυνάμεων, αξίζει να σημειωθεί η δημιουργία του θεσμού «Επιθεωρητές της Αστυνομίας Ασφαλείας (IdS)». Ουσιαστικά, οι επιθεωρητές του θεσμού αυτού ήταν παράλληλα και επικεφαλής της SD σε διάφορες περιοχές ο έκαστος και παρόλο που υπήρχαν ανώτεροι αξιωματικοί ως προϊστάμενοι των, οι επιθεωρητές αυτοί αποτέλεσαν κομβικό σημείο στην επιχείρηση ένωσης της SS με την αστυνομία ασφαλείας. Το 1937, δημιουργήθηκε ο «θεσμός» των Ανώτατων Ηγετών των SS και της αστυνομίας, ο οποίος θεωρούνταν το «δεξί χέρι» του Χίμλερ. Το 1938, ο Χίμλερ προχώρησε σε νέα διαταγή με σκοπό την επίτευξη της συγχώνευσης. Η διαταγή αυτή αφορούσε τα αξιώματα και τις θέσεις αξιωματικών. Συγκεκριμένα, όσα μέλη της αστυνομίας ασφαλείας προσλαμβάνονταν ως στελέχη της SS, αυτόματα θα γίνονταν και μέλη της SD. Ωστόσο, για την ένταξη αυτή θα έπρεπε να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις, όπως να είναι μέλη του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος ή σε κάποιο παράρτημα του πριν αυτό λάβει τα ηνία της χώρας, ή να θήτευαν ως αξιωματικοί της αστυνομίας ασφαλείας για τουλάχιστον τρία χρόνια.
Από αυτά γίνεται αντιληπτό ότι, απώτερος σκοπός τόσο του Χίμλερ όσο και του Χάιντριχ ήταν να ενώσουν την αστυνομία και την SS υπό την ηγεσία της SD. Μετά την εισβολή της Γερμανίας στη Πολωνία, συστάθηκε και το Κεντρικό Γραφείο Ασφαλείας του Ράιχ (RSHA), τον Σεπτέμβριο του 1939. Όπως έγινε τότε γνωστό, σκοπός αυτού του «οργανισμού», ήταν να καταπολεμήσει τους εχθρούς του Ναζιστικού καθεστώτος, εντός και εκτός της Γερμανίας. Ο Χίμλερ όρισε τον Χάιντριχ ως Διευθυντή του θεσμού αυτού. Με το ξέσπασμα του πολέμου, τα παρακλάδια της Γκεστάπο επεκτάθηκαν και έξω από τα σύνορα του Ράιχ, το 1941. Στο σύνολο είχαν δημιουργηθεί 67 γραφεία από τα οποία, τα 27 βρίσκονταν εκτός της χώρας, ενώ εντός της, πολλά από τα τοπικά γραφεία συγχωνεύθηκαν με αποτέλεσμα ο αρχικός αριθμός να μειωθεί.
Παρά την εξάπλωση αυτή, στα τελευταία χρόνια της ηγεσίας του Ναζιστικού Κόμματος, παρατηρήθηκε σταδιακή αποκέντρωση της Γκεστάπο, καθώς οι τοπικές διοικήσεις της είχαν εξασφαλίσει ένα ικανοποιητικό βαθμό άσκησης επιρροής γεγονός που συντελούσε στην απομάκρυνση από τη κεντρική διοίκηση και την επίτευξη αυτονομίας. Όπως έγινε αντιληπτό και τότε, το σχέδιο της ενοποίησης των προαναφερθέντων αστυνομικών δυνάμεων άρχισε να ναυαγεί. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο θεσμός της Επιθεώρησης της Αστυνομίας (IdS), απέκτησε περισσότερη δύναμη, εξακολουθώντας να έχει ως στόχο της να ολοκληρωθεί πλέον η ένωση της αστυνομίας ασφαλείας με την SD, υπό την μορφή Εθνικοσοσιαλιστικής αστυνομίας ασφαλείας. Κατά το 1941-1942 η IdS εντάχθηκε στο γραφειοκρατικό σύστημα των αστυνομικών δυνάμεων, αναλαμβάνοντας τα κεντρικά γραφεία της Γκεστάπο σε τοπικό επίπεδο, αλλά και τα κεντρικά γραφεία της Αστυνομίας κατά του Εγκλήματος (Kripo). Λίγο καιρό πριν, είχε συσταθεί το Διοικητικό Κέντρο της Αστυνομίας Ασφαλείας στην Πολωνία (BdS), η οποία το 1940 επέκτεινε τα γραφεία του σε Όσλο και Χάγη. Αντίστοιχοι αξιωματικοί μεταφέρθηκαν σε Αλσατία και Λωρραίνη, Στρασβούργο, Matz και αργότερα περιοχές της Γαλλίας απορροφήθηκαν στην εξουσία του Ράιχ.
Με το ξεκίνημα των απελάσεων τον Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εργασίας, η Γκεστάπο επεκτάθηκε ραγδαία και στην Ανατολική Ευρώπη, καθώς η ίδια έπαιξε σημαντικό ρόλο στο Ολοκαύτωμα και στα αποτρόπαια εγκλήματα κατά των Εβραίων μέχρι και τη διάλυσή της το 1945, σε συνδυασμό με ανώτατα μέλη των SS, τα οποία ήταν υπεύθυνα των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Η γενικότερη λειτουργία της Γκεστάπο τόσο σε τοπικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο, ήταν τέτοια που της έδινε τον χαρακτήρα μιας πολύπλευρης οργάνωσης, η οποία έχοντας τον απαραίτητο βαθμό ανεξαρτησίας και ισχύος, μπορούσε να επιβάλλει τις δικές της αποφάσεις και να ασκήσει πίεση μεγάλου βεληνεκούς, τόσο παρασκηνιακά όσο και ανυπόκριτα. Το πώς εξελίχθηκε σε έναν τόσο μεγάλο θεσμό, με όσα αναφέρθηκαν ενδεικτικά πρωτύτερα, μπορεί να εξεταστεί μέσω του πρίσματος της ιδεολογίας που η ίδια υιοθέτησε, αλλά και τις αρχές που δημιούργησε και εφάρμοσε.
Όταν το Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα ανήλθε στην εξουσία, μια νέα περίοδος πολιτικής ιδεολογίας επρόκειτο να κυριαρχήσει στη Γερμανία, μια ιδεολογία που εξαπλώθηκε στους κρατικούς θεσμούς και στο γερμανικό λαό. Η Γερμανία δεν διέθετε μια συνεκτική ιδεολογία πριν την άνοδο του Χίτλερ, παρά μόνο μια κοινώς αποδεκτή πολιτική κατά του κομμουνισμού, με την αστυνομία να υπόκεινται σε υπαρκτές νομοθεσίες. Επομένως, η Γκεστάπο στα πρώτα στάδια της δημιουργίας της δεν είχε ακόμη αποκτήσει ξεκάθαρο ιδεολογικό χαρακτήρα. Μόνο η παρουσία των Χίμλερ και Χάιντριχ, ήταν αυτή που απέδωσε έναν συγκεκριμένο σκοπό στον θεσμό αυτό.
Κεντρική ιδεολογική γραμμή του Χίτλερ, όπως έγραψε και στην αυτοβιογραφία «Ο Αγών μου», ήταν πως το κράτος λειτουργούσε ως μέσο για έναν ανώτερο σκοπό και αυτός ήταν η διατήρηση μιας κοινωνίας με ομογενείς ανθρώπους τόσο ψυχικά όσο και σωματικά. Το συγκεκριμένο σκεπτικό, έδωσε έναυσμα στον Χάιντριχ να δημιουργήσει μια εξ ολοκλήρου νέα πολιτική, η οποία έχει ως πυρήνα τον λαό. Συγκεκριμένα, η λειτουργία της Γκεστάπο θα ήταν γύρω από τους πολίτες αντί του ίδιου του κράτους. Πηγή έμπνευσης τόσο του Χάιντριχ, όσο και του Χίμλερ, ήταν ο Γουόρνερ Μπεστ, νομικός σύμβουλος της Γκεστάπο. Ο Μπέστ, διαδραμάτισε με τη σειρά του πρωταρχικό ρόλο στη σύσταση ιδεολογικής υπόστασης στη Γκεστάπο, υποστηρίζοντας πως κεντρικός ρόλος της Γκεστάπο ήταν να παρακολουθεί στενά τη πολιτική «υγεία» της Γερμανίας, ώστε αυτή να μην επιφέρει κινδύνους στον λαό της χώρας, ο οποίος ήταν ο σκελετός του κράτους.
Με αφορμή τα παραπάνω επιχειρήματα, ο Χίμλερ υιοθέτησε ορισμένες ιδέες του Μπεστ και παρουσίασε τις αρμοδιότητες της Γκεστάπο και της αστυνομίας γενικότερα. Ειδικά, επισήμανε πως πρωταρχικός της σκοπός είναι η εφαρμογή της βουλήσεως του κράτους και τη διατήρηση της απαιτούμενης κρατικής τάξης. Δεύτερον, καθήκον της ήταν να υπερασπιστεί και να προστατέψει τους πολίτες και τους θεσμούς της χώρας από κάθε επικίνδυνο αντίπαλο που παραμόνευε με στόχο να υπονομεύσει τη χώρα. Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν, γίνεται κατανοητό πως στη πυραμίδα των αρχών της Γκεστάπο, στη κορυφή βρισκόταν ο λαός και για τη προστασία του, καλούνταν να χρησιμοποιήσει την εξουσιοδότηση που της είχε δοθεί.
Η εξέλιξη αυτής της ιδεολογικής γραμμής που σκοπό είχε να εξαπλωθεί σε όλους τους κρατικούς μηχανισμούς της Γερμανίας και εν προκειμένω της Γκεστάπο, έπρεπε με κάποιο τρόπο να γίνει εδραιωθεί στο εσωτερικό της, σε κάθε στέλεχος ξεχωριστά. Ο Χάινριχ Χίμλερ έκρινε απαραίτητη την ολοκληρωμένη γνώση της ιδεολογίας και πως κάθε μέλος της Γκεστάπο έπρεπε να τη γνωρίζει, ούτως ώστε να διατηρηθεί η εύρυθμη λειτουργία του σώματος και να κινείται παράλληλα με τις αρχές που προωθούσε το κράτος. Έτσι, το 1937 ίδρυσε το «Κολλέγιο της Αστυνομικής Ηγεσίας» ή αλλιώς «Ινστιτούτο Αστυνομίας» στο Βερολίνο και αργότερα το «Κολλέγιο της Συνοριακής Αστυνομίας». Η συνεχής ιδεολογική εκπαίδευση των στελεχών της Γκεστάπο και των λοιπών αστυνομικών δυνάμεων, εκτινάχθηκε μετά το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αυτή την εκπαίδευση, κυριαρχούσε το φαινόμενο του αντισημιτισμού και η πεποίθηση πως οι Εβραίοι ήταν η κύρια απειλή του γερμανικού έθνους. Βέβαια, η θεωρία έπρεπε να εφαρμοστεί και στη πράξη, παρόλα αυτά είναι αδύνατο να μελετηθεί με ακρίβεια τον βαθμό επιρροής της εκπαίδευσης στις δράσεις της Γκεστάπο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Dams Carsten & Stolle Michael, (2010), The Gestapo: Power and Terror in The Third Reich, United Kingdom: Oxford University Press.
- The Holocaust Encyclopedia, The Gestapo, Διαθέσιμο εδώ
