Της Νίκης Καραχάλιου,
Η Ιωάννα είναι πλέον η μελλοντική βασίλισσα της Αραγωνίας και της Καστίλης. Στο διάστημα αυτό, όμως, η σχέση της με τον σύζυγό της δεν βελτιώθηκε, το αντίθετο, μάλιστα. Ο Φίλιππος συνέχισε να κλειδώνει την γυναίκα του, πολλές φορές χωρίς τροφή, ακόμα και κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης της. Σταμάτησε να την χρηματοδοτεί κι έτσι ούτε αυτή, ούτε οι κυρίες επί των τιμών της μπορούσαν να εξασφαλίσουν τα αναγκαία. Διαδίδει παντού ότι η γυναίκα του είναι τρελή. Το «κερασάκι» στην τούρτα, όμως, ήρθε το 1502. Ο Φίλιππος σχεδίαζε για τον γιο του Κάρολο ένα λαμπρό μέλλον. Θα ήταν ο επόμενος Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο Βασιλιάς της Αυστρίας, της Αραγωνίας και της Καστίλης. Το όνειρό του ήταν ο γιος του να γίνει ο ηγέτης όλων των Χριστιανικών βασιλείων της εποχής κι αυτό θα εξασφαλιζόταν με τον γάμο του με την κόρη του Βασιλιά Λουδοβίκου της Γαλλίας, του κυρίου αντιπάλου των Καθολικών Μοναρχών.
Αποφασίστηκε ότι, ο Κάρολος θα έπρεπε να σταλεί στην γαλλική αυλή, η Ιωάννα, όμως, δεν έδειχνε καμία διάθεση, ούτε να προδώσει τους γονείς της, ούτε να χάσει τον γιο της. Η κατάσταση ήταν έκρυθμη και η αντίδρασή της ακόμα περισσότερο. Αυτή την φορά ο Φίλιππος προχώρησε σε μια ακόμα σκληρότερη κίνηση, στέλνοντας τα παιδιά τους στην αδελφή του Μαργαρίτα, η οποία ανέλαβε την ανατροφή τους και απαγορεύοντας στην σύζυγό του να επιστρέψει στην Καστίλη για την τελετή αναγόρευσής της ως Πριγκίπισσα της Αστούριας (Πριγκίπισσα Διάδοχος). Φυσικά, ακολούθησε η στέρηση του φαγητού, ο εγκλεισμός, αλλά και η απαγόρευση επικοινωνίας διά της αλληλογραφίας με τους γονείς της. Σημειωτέον, η Ιωάννα υφίστατο αυτά τα βασανιστήρια, ενώ ήταν έγκυος στο τρίτο της παιδί. Η συμπεριφορά της έγινε ακόμα πιο επιθετική και οι φήμες για την τρέλα της διαδίδονταν όλο και περισσότερο σκοπίμως από τον σύζυγό της.
Αυτό που στόχευε ο Φίλιππος δεν ήταν τίποτε άλλο από το να περάσει ο θρόνος στα δικά του χέρια, δεδομένης της υποτιθέμενης αδυναμίας της συζύγου του. Την ίδια χρονιά, η Ιωάννα και ο Φίλιππος ταξίδεψαν στην Καστίλη κι εκεί για πρώτη φορά οι γονείς της Ιωάννας ήρθαν αντιμέτωποι με την σκληρή πραγματικότητα. Η κόρη τους έμοιαζε εξουθενωμένη, η Ιωάννα, που θυμόντουσαν, ήταν εντελώς διαφορετική από αυτή που αντικρίζουν. Από την άλλη, ο Φίλιππος μεταχειριζόταν τους πάντες, σαν να είναι αυτός ο επόμενος Βασιλιάς. Η Ιωάννα κατά την διάρκεια της παραμονής της είχε ψυχολογικά ξεσπάσματα, τα οποία σήμερα θα χαρακτηρίζαμε ως κρίσεις πανικού ή αγχωτικές διαταραχές. Τότε, όμως, θεωρούνταν δείγματα αλλοφροσύνης, ενώ συγκεκριμένα η Βασίλισσα Ισαβέλλα θεωρούσε πως ο Φίλιππος είχε κάνει μάγια στην κόρη της ή ότι ήταν δαιμονισμένη.
Η παραμονή του Φιλίππου στην Καστίλη ήταν σύντομη, από την άλλη -η για μια ακόμα φορά- εγκυμονούσα Ιωάννα αναγκάστηκε να παραμείνει πίσω, ύστερα από επιθυμία της μητέρας, μάλιστα, παρά την θέληση της ίδιας. Στο επόμενο διάστημα, η συμπεριφορά της έγινε ακόμα πιο αλλόκοτη. Ακόμα, και η μητέρα της αναγκάστηκε να την φυλακίσει. Ήταν πια σίγουρη ότι η κόρη της είναι τρελή. Δεν ήταν μόνο η Ισαβέλλα, που είχε πειστεί για την αλλοφροσύνη της κόρης της, αλλά κι ολόκληρο το βασίλειο, το οποίο έτρεμε για το ποιο θα ήταν το μέλλον του στα χέρια της Ιωάννας κι ακόμα χειρότερα του Φιλίππου, ο οποίος ως γερμανοτραφής δεν ήταν αγαπητός, ούτε στο πλήθος, ούτε στους κυβερνώντες. Την υποτιθέμενη τρέλα της Ιωάννας την στήριξαν σε κληρονομικούς παράγοντες, αφού και η γιαγιά θεωρούνταν τρελή, ενώ και η αδελφή της Ισαβέλλα όταν της ανακοινώθηκε ότι θα έρθει σε δεύτερο γάμο χαράκωσε το πρόσωπό της κι έκοψε τα μαλλιά της. Μετά από δύο χρόνια παραμονής στην Καστίλη και μετά από πολλές αποτυχημένες απόπειρες να δραπετεύσει, η Ισαβέλλα επέτρεψε στην κόρη της να επιστρέψει πίσω στην Φλάνδρα, με την προϋπόθεση ότι ο ενός έτους γιος της, Φερδινάνδος, θα έμενε πίσω.
Εκεί έμαθε ότι τα παιδιά της βρίσκονται στην Ολλανδία, υπό την προστασία της θείας τους, βρήκε τον σύζυγό της να απολαμβάνει την συντροφιά μιας άλλης γυναίκας και εξαγριωμένη θα επιτεθεί τόσο στην ίδια, όσο και στον ίδιο με μαχαίρι. Από εκεί και ύστερα παρέμεινε κλειδωμένη σε κάποιο κελί. Έτρωγε και κοιμόταν σπάνια. Η προδοσία του συζύγου της δεν ήταν η μόνη που βίωσε. Το 1504 η Βασίλισσα Ισαβέλλα πεθαίνει κι ο θάνατός της δημιούργησε ένα τεράστιο ερωτηματικό για την τύχη του θρόνου της Καστίλης. Η Ιωάννα δεν ήταν σε θέση να αναλάβει τα καθήκοντά της, ο γιος της Κάρολος είναι μόλις τεσσάρων ετών. Άρα, ή ο Φερδινάνδος ή ο Φίλιππος θα διαδέχονταν την Ιωάννα. Καταρχάς, και οι δύο είχαν πείσει τους αυλικούς ότι η Ιωάννα είναι ψυχικά ασταθής και οι δύο την επιθυμούν κάπου φυλακισμένη. Σε πρώτη φάση ο Φερδινάνδος νίκησε αυτήν την εν πάση περιπτώσει διαμάχη, με την αυλή να αποφασίζει ότι αυτός θα είναι ο ουσιαστικός κυβερνήτης, ενώ τυπικά δίνει τον τίτλο του βασιλιά στον Φίλιππο.
Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, υποστηρικτής του πατέρα της ήταν και η ίδια η Ιωάννα, λειτουργώντας εκδικητικά απέναντι στον σύζυγό της, του οποίου είχε χάσει την εμπιστοσύνη, παρά το γεγονός ότι εξακολουθούσε να τον αγαπά. Σύντομα, όμως, ο Καθολικός Μονάρχης έχασε την εύνοια της αυλής, αλλά και των υπηκόων, όταν αποφάσισε να παντρευτεί για δεύτερη φορά, καθώς η κίνηση αυτή θεωρήθηκε ως σπίλωση της μνήμης της αγαπημένης τους Βασίλισσας. Ο πολυπόθητος θρόνος τώρα πια ανήκει στον Φίλιππο. Το 1506, ο Φίλιππος και η Ιωάννα στέφθηκαν βασιλείς της Καστίλης, με τον πρώτο, όμως, να είναι αυτός που θα αναλάβει την διακυβέρνηση. Η εξέλιξη είναι, βέβαια, πολύ διαφορετική. Λίγο καιρό αργότερα ο Φίλιππος αρρώστησε βαριά, πιθανότητα από δηλητηρίαση, πίσω από την οποία φημολογείται ότι κρύβεται ο ίδιος του ο πεθερός, που ήταν μάλλον περισσότερο αντίπαλος του. Μετά από έξι ημέρες υψηλού πυρετού ο Φίλιππος έχασε την ζωή του, ενώ η σύζυγός του σ’ αυτό το διάστημα δεν είχε φύγει από το πλάι του. Τέσσερις μήνες αργότερα, γέννησε το έκτο τους παιδί, την Αικατερίνη.
Μετά τον θάνατο του Φιλίππου, η Ιωάννα εκδήλωσε μια όλο και περισσότερο αλλόκοτη συμπεριφορά. Ζήτησε να ταριχευτεί το σώμα του και ταξίδεψε μαζί με το φέρετρό του, μονάχα τις βραδινές ώρες, για να προστατεύσει τον άνδρα της από τα γυναικεία μάτια. Παρόλα αυτά, ανέλαβε τη διακυβέρνηση για έξι μήνες, το 1507, όμως, ο πατέρας την έκλεισε σε μοναστήρι, χρησιμοποιώντας ένα κάρο συκοφαντίες ως δικαιολογία. Έτσι, ο θρόνος της Καστίλης ανήκε πλέον στον Φερδινάνδο. Το μόνο που άλλαξε στους εγκλεισμούς του πατέρα της ήταν ότι δεν στερήθηκε την μικρή της κόρη, στην οποία έδωσε όλη την αγάπη και την προσοχή της. Κατά την διάρκεια του εγκλεισμού της, ο πατέρας της την επισκέφτηκε μόνο δύο φορές. Το 1517 ο Φερδινάνδος απεβίωσε και η εξουσία της Καστίλης και της Αραγωνίας περιήλθε στα χέρια του Καρόλου, γιου της Ιωάννας.
Αν πιστεύετε ότι η ζωή της βελτιώθηκε μετά την ανάληψη του θρόνου από τον γιο της, λανθάνετε. Συνέβη, μάλιστα, το ακριβώς αντίθετο. Συγκεκριμένα, ο Κάρολος επέβαλε σε 12 μοναχές να επιτηρούν συνεχώς την μητέρα του, ενώ της απαγόρευσε να πλησιάζει τα παράθυρα. Της αφαίρεσε πολύτιμα αντικείμενα, τα οποία μοιράστηκαν στις αδερφές του. Το αποκορύφωμα ήταν ότι της αφαίρεσε την επιμέλεια της Αικατερίνης, η οποία μεταφέρθηκε σε άλλο χώρο από το μοναστήρι. Χρειάστηκε οι δύο γυναίκες να αρνούνται το φαγητό, για να ανακαλέσει την απόφασή του. Το 1519 ήταν μια κρίσιμη χρονιά, καθώς ο Κάρολος διαδέχτηκε τον παππού του Μαξιμιλιανό, ως Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στην Καστίλη δεν το βλέπουν αυτό ως θετική εξέλιξη, καθώς φοβούνται τις αρνητικές επιρροές, που θα ασκούσε η γερμανική πλευρά στον Κάρολο. Ζήτησαν να επανέλθει στην εξουσία η Ιωάννα. Η ίδια, όμως αρνήθηκε, λέγοντας ότι δεν θα ερχόταν ποτέ αντιμέτωπη με το παιδί της, υπογράφοντας μάλιστα, και σχετικό έγγραφο. Για να ευχαριστήσει την μητέρα του για την κίνησή της, της υποσχέθηκε έναν καλό γάμο για την Αικατερίνη.
Η ψυχολογική της κατάσταση χειροτέρευε όλο και περισσότερο με τον καιρό. Μετά τον γάμο της κόρης της, σπάνια κάποιος την επισκεπτόταν. Πέθανε το 1555, σε ηλικία 75 ετών, έχοντας στο πλευρό της την αγαπημένη της κόρη. Σήμερα οι ιστορικοί αμφιβάλλουν για το αν η Ιωάννα ήταν πράγματι τρελή. Οι περισσότεροι καταλήγουν ότι έπασχε από κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές. Οι ψυχολογικές εκρήξεις και η επιθετικότητα, οι οποίες έγιναν έκδηλες για πρώτη φορά μετά τον γάμο της, ήταν το μοναδικό της όπλο να εκφράσει την αντίθεση της απέναντι σ’ αυτούς που την έκαναν έρμαιο τους. Ταυτόχρονα, η συμπεριφορά της σε συγκεκριμένες περιστάσεις μας φανερώνουν ότι δεν στερούνταν της λογικής. Όταν ο σύζυγός της ήταν άρρωστος, η Ιωάννα ακολουθούσε πιστά τις οδηγίες των γιατρών, ενώ ήταν τρυφερή με την Αικατερίνη κι επέδειξε ζήλο για την μόρφωσή της. Λίγο πριν πεθάνει αναρωτήθηκε για ποιον λόγο να ζήσει κανείς μια τόσο δυσάρεστη ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Joanna of Castile: Story of A Misunderstood Queen in Portraits, dailyartmagazine.com, Διαθέσιμο εδώ
- Unhinged Facts About Joanna of Castile, Spain’s Mad Queen, factinate.com, Διαθέσιμο εδώ
- Death of Joanna Queen of Castille and Aragon, historynaked.com, Διαθέσιμο εδώ
