Του Οδυσσέα Παπαγιάννη,
Βαδίζουμε προς την άνοιξη και με τον καιρό να ανοίγει και να βελτιώνεται, η σκέψη πολλών τρέχει σε εκδρομές και εξορμήσεις σε διάφορα μέρη της ελληνικής επικράτειας, όπου κυριαρχεί η φύση, το πράσινο και πολλές φορές το ορεινό στοιχείο που τα δένει. Τέτοιοι προορισμοί είναι οι εθνικοί δρυμοί της χώρας, οι οποίοι δεν έχουν σε τίποτα να ζηλέψουν τα μεγάλα εθνικά πάρκα χωρών του εξωτερικού. Ας τους γνωρίσουμε λοιπόν!
Αρχικά, μιλώντας για εθνικούς δρυμούς συχνά δεν γνωρίζουμε ακριβώς σε τι αναφερόμαστε. Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος, πρόκειται για «φυσικές περιοχές που έχουν ιδιαίτερη οικολογική σημασία εξαιτίας της σπανιότητας και της ποικιλομορφίας της χλωρίδας και πανίδας τους, των γεωμορφολογικών σχηματισμών, του υπεδάφους, των νερών, της ατμόσφαιρας και γενικά του φυσικού περιβάλλοντός τους». Αποτελούν βιοτόπους που ουσιαστικά δεν έχουν υποστεί επιρροή στη διαμόρφωση και εξέλιξή τους από ανθρώπινη παρέμβαση. Διαθέτουν μεγάλη και σπάνια ποικιλία χλωρίδας και πανίδας οι οποίες εξελίσσονται αποκλειστικά μόνες τους και με φυσικό τρόπο. Είναι εκτάσεις και οργανισμοί ανέγγιχτοι από το ανθρώπινο χέρι, συνθήκη που τους καθιστά υγιείς και τους επιτρέπει να αναπτύξουν ιδιαίτερα γεωμορφολογικά και αισθητικά στοιχεία.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η πρώτη χώρα που αναγνώρισε και απέκτησε εθνικό δρυμό ήταν η Ελλάδα το 1938, ανακηρύσσοντας τους εθνικούς δρυμούς Ολύμπου και Παρνασσού. Παρόλο που στο εξωτερικό χρησιμοποιείται ο όρος «εθνικό πάρκο», στη χώρα μας υιοθετήθηκε η λέξη «δρυμός» λόγω του έντονου στοιχείο των δασών.
Στην Ελλάδα υπάρχουν 10 εθνικοί δρυμοί που καλύπτουν κατά προσέγγιση 840.000 στρέμματα γης. Η εικόνα και η αίσθηση πως το περιβάλλον δέχεται μεταβολή και καταστρέφεται αλλά και το γεγονός πως με την ανθρώπινη παρέμβαση επηρεάζεται ο κύκλος ζωής και η ανάπτυξη μορφών ζωής –ζώων και φυτών– οδήγησαν στη δημιουργία των εθνικών δρυμών ώστε να τεθούν υπό προστασία από το κράτος και την πολιτεία. Οι απειλές που δέχονται είναι η οικοπεδοποίηση εκτάσεών τους, το παράνομο κυνήγι και ψάρεμα, η μόλυνση –βιομηχανική και μη–, η παράνομη υλοτομία, καθώς και η βόσκηση κοπαδιών σε προστατευόμενες περιοχές. Η φύση δεν θα πρέπει –όσο είναι δυνατόν– να επηρεάζεται από τον άνθρωπο, ο οποίος οφείλει να τη σέβεται και να της επιτρέπει να πραγματοποιεί το σκοπό και τις διεργασίες της αρμονικά. Πρέπει να αφεθεί να παίξει το ρόλο της από μόνη της και αυτή είναι η σημασία των εθνικών δρυμών και πάρκων, ώστε να μπορεί δηλαδή να αναπτύσσεται και να παραμένει μέρος για αισθητική απόλαυση και έρευνα. Είναι υποχρέωση όλων να διατηρούν τέτοια μέρη ως ζωντανά μουσεία φυσικής ιστορίας.
Οι εθνικοί δρυμοί της χώρας μας είναι:
- Εθνικός Δρυμός Ολύμπου
- Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας
- Εθνικός Δρυμός Παρνασσού
- Εθνικός Δρυμός Αίνου Κεφαλληνίας
- Εθνικός Δρυμός Σουνίου
- Εθνικός Δρυμός Οίτης
- Εθνικός Δρυμός Λευκών Ορέων ή «Σαμαριάς»
- Εθνικός Δρυμός Πίνδου ή «Βάλια Κάλντα»
- Εθνικός Δρυμός Πρεσπών
- Εθνικός Δρυμός Βίκου-Αώου
Οι δρυμοί αυτοί διαθέτουν πυρήνα και εξωτερική ζώνη. Αναφορικά με τον πυρήνα, έχει έκταση τουλάχιστον 15.000 στρέμματα και η προστασία σε αυτή τη ζώνη είναι αρκετά αυστηρή, καθώς απαγορεύεται κάθε είδους δραστηριότητα, όπως το κυνήγι και η υλοτομία, διότι μπορεί να διαταράξει την ομαλή λειτουργία και αρμονία του βιοτόπου. Όσον αφορά στην περιφερειακή ζώνη, έχει έκταση τουλάχιστον ίση αλλά ενδέχεται να είναι και μεγαλύτερη από αυτή του πυρήνα. Εδώ η προστασία είναι λιγότερο αυστηρή, μα υπάρχουν και περιορισμοί. Στην περιοχή αυτή μπορούν να γίνονται για παράδειγμα έργα οδοποιίας, τα οποία βοηθούν την ανάπτυξη τουρισμού στον τόπο.
Κάθε εθνικός δρυμός έχει τη μοναδικότητά του και το ιδιαίτερο οικοσύστημά του. Ενδεικτικά, θα αναφερθούμε σε 3 εθνικούς δρυμούς: του Ολύμπου, του Παρνασσού αλλά και των Λευκών Ορών.
Εθνικός Δρυμός Ολύμπου
Ξεκινώντας με το υψηλότερο βουνό της χώρας, ανάλογα με το υψόμετρο παρατηρείται διαφορά και στη βλάστηση. Για παράδειγμα, στις περιοχές που βρίσκονται χαμηλά συναντά κανείς δέντρα χαμηλού ύψους και αυξάνοντας το υψόμετρο, οξιές πεύκα και αγριολούλουδα. Εδώ αντιπροσωπεύεται το 25% της χλωρίδας της χώρας μας, ενώ και η πανίδα του είναι πλούσια με τα αγριόγιδα, αγριογούρουνα, ζαρκάδια, αλεπούδες, γεράκια και αετούς. Ακόμη το ιστορικό-μυθολογικό ενδιαφέρον του, συνδυαστικά με την τοποθεσία του στο κέντρο σχεδόν της χώρας, τον κάνει ελκυστικό προορισμό για εκδρομείς από όλη τη χώρα.
Εθνικός Δρυμός Παρνασσού
Ο Εθνικός Δρυμός Παρνασσού φέρει κορυφές χαμηλού και μέσου υψομέτρου και τον πυρήνα του στα 36.000 στρέμματα. Το μεγαλύτερο τμήμα του καλύπτεται από έλατα και θάμνους αλλά και μαυρόπευκα, αγριοκορομηλιές κ.ά. Εκεί αναπτύσσονται 25 ενδημικά και πολλά άλλα σπάνια είδη φυτών, όπως η Paeonia Parnassica, ο κόκκινος κρίνος ή Lilium Chaladonicum και η Euphorbia Orphanidis. Διαθέτει, επίσης, πολλά θηλαστικά όπως λαγούς, σκίουρους και λύκους, ενώ ισχυρή είναι και η παρουσία ορνιθοπανίδας με γυπαετούς, γεράκια, χρυσαετούς και δρυοκολάπτες. Το σημείο του τον κάνει προσβάσιμο από πολλά γκρουπ και οικογένειες που επιθυμούν να τον επισκεφθούν και σίγουρα θα μείνουν ευχαριστημένοι.
Εθνικός Δρυμός Λευκών Ορών ή «Σαμαριάς»
Τέλος, μεταβαίνουμε στην Κρήτη και στα Λευκά Όρη. Με μήκος περίπου 19 χιλιόμετρα, το φαράγγι της Σαμαριάς αποτελεί το μακρύτερο φαράγγι της Ευρώπης. Διαθέτει τεράστια ποικιλία σε πανίδα και χλωρίδα με το πιο γνωστό ζώο να αποτελεί το κρι-κρι. Θα συναντήσει κανείς σε αυτόν το δρυμό 22 πηγές, χείμαρρους και γκρεμούς εκατοντάδων μέτρων, ενώ θα απολαύσει την πλούσια εναλλαγή τοπίων (σπήλαια, τρεχούμενα νερά, ορεινά λιβάδια και δάση), με μνημεία και παλαιούς οικισμούς διαφορετικών εποχών. Η βλάστηση περιλαμβάνει κυπαρίσσια, πεύκα, πλατάνια και πουρνάρια και είδη όπως δίκταμο, ελίχρυσο, ορνοβρυχίς και τουλίπα. Αναφορικά με τα ζώα που ζουν εκεί ενδεικτικά πέραν των αγριοκάτσικων, είναι η κρητική νυφίτσα, ο αγριόγατος, η τρανόσαυρα και το σαμιαμίδι. Η ορνιθοπανίδα της περιοχής περιλαμβάνει αρπακτικά πουλιά, όπως γυπαετούς, σπιζαετούς και χρυσαετούς.
Αναμφίβολα, οι εθνικοί δρυμοί αποτελούν μέρη με απαράμιλλη φυσική ομορφιά αλλά και τεράστια σημασία για το περιβάλλον, καθώς μέσα σε αυτούς τους βιότοπους ζουν και αναπτύσσονται δεκάδες είδη σπάνιων και κοινών ζώων και φυτών. Η Ελλάδα έχει την ευλογία να διαθέτει πολλούς από αυτούς και ένα άρθρο δεν θα μπορούσε να καλύψει σε λίγες σελίδες όλες τις λεπτομέρειές τους. Τα σημεία αυτά είναι λογικό να έλκουν πολλούς ανθρώπους από επιστημονικό ενδιαφέρον, αλλά και για αναψυχή. Για τον λόγο αυτό, τα μέτρα προστασίας θα πρέπει να γίνουν αυστηρότερα από τις δασικές υπηρεσίες για την καλύτερη προστασία των δρυμών. Άλλωστε, η σωστή συμπεριφορά απέναντι στη φύση είναι δείγμα πολιτισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ποιοι είναι οι Εθνικοί Δρυμοί της Ελλάδας; Δείτε το explainer video του Act for Earth, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΟΙ ΕΘΝΙΚΟΙ ΔΡΥΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, minagric.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι Εθνικοί Δρυμοί της Ελλάδας, hikingexperience.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι εθνικοί δρυμοί στην Ελλάδα, traveldailynews.gr, διαθέσιμο εδώ
