Της Μαρίλιας Μπλέτσα,
Πώς μπορούμε να μάθουμε τι σκέφτονται οι νέοι; Ρωτώντας τους απαντάει ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς στοχαστές, ο Φερνάντο Σαβατέρ, ο οποίος είναι γεννημένος το 1947. Είναι καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Κομπλουτένσε της Μαδρίτης. Η Ηθική της ανάγκης από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ (μετάφραση Αγαθή Δημητρούκα), μας προειδοποιεί για τις ανησυχίες αυτών που σύντομα θα κληρονομήσουν τις ευθύνες του κόσμου του αύριο. Το βιβλίο είναι ένας συνεχής διάλογος του συγγραφέα με τους νέους. Ο συγγραφέας προσπαθεί να απαντήσει σε όλους τους προβληματισμούς που έχουν οι νέοι. Για θέματα που τα χωρίζει σε τρεις κατηγορίες. Πρώτη κατηγορία είναι «Ο κόσμος που έρχεται», που περιέχει ζητήματα όπως το ίντερνετ και την πραγματικότητα, την παιδεία, την αναζήτηση της αλήθειας των πραγμάτων κ.ά. Δεύτερη κατηγορία είναι τα «Αθάνατα ζητήματα», όπως ποια είναι η αλήθεια αλλά και η πραγματική σημασία πίσω από τις λέξεις ευτυχία, θρησκεία, θάνατος, όπως και για την ελευθερία και την αυθεντικότητα. Τελευταία κατηγορία είναι «Σκεπτόμενοι τα κοινά», κάνει λόγο για τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη, την τρομοκρατία και τη βία, τον καπιταλισμό κ.ά.
Η ηθική είναι η πρακτική του να στοχαζόμαστε πάνω σ’ αυτό που πρόκειται να κάνουμε και στους λόγους για τους οποίους θα το κάνουμε. Το έργο του ευρύ, περιλαμβάνει φιλοσοφικά, λογοτεχνικά και πολιτικά δοκίμια, αφηγήματα και θεατρικά έργα. Από τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν, επίσης, τα βιβλία του Μιλώντας στον γιο μου για την ηθική και την ελευθερία (2009) και Μιλώντας στον γιο μου για την πολιτική και τη δημοκρατία (2010), που έχουν μεταφραστεί με μεγάλη επιτυχία σε περισσότερες από 25 γλώσσες.
Καθώς ζούμε σε μία κοινωνία που πλέον το ίντερνετ έχει γίνει η κύρια πηγή των πληροφοριών που συλλέγουμε, ο συγγραφέας δίνει μία διαφορετική προσέγγιση για το πώς έχει αλλάξει το επάγγελμα του εκπαιδευτικού. Στις μέρες μας, ο στόχος του εκπαιδευτικού πρέπει να είναι ο προσανατολισμός του μαθητή στον λαβύρινθο πληροφοριών που τον βομβαρδίζουν ακατάπαυστα. Πλέον δεν πρόκειται για ανακάλυψη πραγμάτων, αλλά για ιεράρχηση και κατάταξη όλων αυτών που έρχονται καταπάνω τους. Επιπλέον, μια ενδιαφέρουσα τοποθέτησή του είναι πώς αν θέλεις να αλλάξεις τα πράγματα, είναι προτιμότερο να περιβάλλεσαι από ανθρώπους με ευέλικτο μυαλό, δεκτικό στα επιχειρήματα, που να μην κυριαρχείται από τον φόβο. Τονίζει πώς η παιδεία είναι ο μοναδικός μηχανισμός ειρηνικής επανάστασης που υπάρχει. Η σωστή παιδεία δεν έχει φραγμούς, είναι ό,τι πιο ανατρεπτικό υπάρχει.
Υπήρχαν κάποια σημεία στο βιβλίο που μου κέντρισαν το ενδιαφέρον. Στο κεφάλαιο «περί αλήθειας», ο συγγραφέας αναφέρει πως το πρόβλημα δεν είναι να έχουμε διαφορετικές απόψεις, αλλά να εξακριβώνουμε ποια άποψη πλησιάζει περισσότερο την αλήθεια, γιατί η αλήθεια μάς συμφέρει όλους. Αν εγώ πιστεύω πως δύο και δύο κάνουν πέντε κι έρχεσαι εσύ και μου αποδεικνύεις ότι κάνουν τέσσερα, δεν θα έχουμε καμία σύγκρουση, αυτό που συμβαίνει είναι ότι με βοήθησες να συλλογιστώ καλύτερα. Όμως, είναι βέβαιο πως στη ζωή δεν είναι όλα μετρήσιμα και αποδείξιμα, όπως δεν είναι οι συγκινήσεις και τα συναισθήματα. Όλα αυτά είναι διαφοροποιήσιμα, συζητήσιμα, και με πολλές οπτικές… Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να δώσει κανείς νόημα στη ζωή, κι αυτό είναι υπέροχο. Η τέχνη ακριβώς σ’ αυτήν την ποικιλότητα βασίζεται, που δεν μπορεί να ειπωθεί τελεσίδικα τίποτα.
Επίσης, στο ερώτημα «το χρήμα δίνει την ευτυχία;», ο συγγραφέας απαντάει πώς αν η ευτυχία ήταν να έχουμε είκοσι εκατομμύρια στην τράπεζα, ήδη θα το ξέραμε σε αυτό το στάδιο της ζωής και της κοινωνίας μας. Η ουσιαστική διαφορά ανάμεσα σε ένα καλλιεργημένο άτομο και σε ένα άτομο ακαλλιέργητο είναι πώς όσο λιγότερα ξέρει κανείς τόσο περισσότερα πρέπει να ξοδέψει για να διασκεδάσει. Ενώ τα καλλιεργημένα άτομα μπορούν να παράγουν με δικούς τους τρόπους ευχάριστες στιγμές, οι οποίες τους έρχονται σχεδόν τζάμπα.
Στόχος του βιβλίου είναι να εξηγήσει γιατί είναι καλύτερο να πρωταγωνιστεί κανείς σε μια ζωή με σκέψη και λογική παρά να ενεργεί αυτόματα. Η νέα γενιά ειδικότερα –αλλά και όλοι μας– θα ανακαλύψει στο βιβλίο προσεγγίσεις από μια φιλοσοφική ματιά για πολλά θέματα που της απασχολεί. Και, καθώς τα προβλήματα ανανεώνονται σχεδόν κάθε μέρα, πρέπει να στοχαζόμαστε συνεχώς, ο λελογισμένος βίος δεν σταματάει ποτέ και διαρκεί όσο διαρκεί και η ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ / SAVATER FERNANDO – politeia.net, διαθέσιμο εδώ
- SAVATER FERNANDO – politeia.net, διαθέσιμο εδώ
