Της Γεωργίας Παγιαβλά,
Τα τελευταία χρόνια, καταβάλλονται προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας. Οι Yidana et al. (2022) αναφέρουν ότι το περιβάλλον της τάξης χαρακτηρίζεται από μαθητές που διαθέτουν εφτά νοημοσύνες σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, που, σύμφωνα με τον Gardner, είναι η γλωσσική, η λογικομαθηματική, η χωρική, η σωματοκινητική, η μουσική, η διαπροσωπική και η ενδοπροσωπική. Ως εκ τούτου, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να μάθουν χρησιμοποιούν αυτή την ποικιλία νοημοσύνης, για να εμπλέκουν τους μαθητές στη διαδικασία διδασκαλίας και μάθησης, ώστε να αναπτύξουν τις δεξιότητες που διεγείρουν τον προβληματισμό, την κριτική ανάλυση και τη φαντασία, τα οποία είναι θεμελιώδους σημασίας για τη βελτίωση των διαδικασιών διδασκαλίας-μάθησης.
Η προώθηση της δημιουργικότητας πρέπει να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στον μετασχηματισμό των διδακτικών πρακτικών. Αυτό γίνεται εφικτό μέσα από την εισαγωγή μεθοδολογιών που ευνοούν μια πιο ενεργητική και συμμετοχική μάθηση των μαθητών και την εντατικοποίηση της χρήσης των νέων τεχνολογιών. Υπό αυτή την έννοια, η χρήση της τέχνης ως διδακτικού εργαλείου είναι ένας τρόπος για την τόνωση της δημιουργικότητας (De Arriba & Vidagañ, 2018). Οι Vidagañ & de Arriba (2016) αναφέρουν τη διαπίστωση του Eisner ότι η τέχνη είναι ο κατ’ εξοχήν τομέας ανάπτυξης της δημιουργικής σκέψης και της διαμεσολάβησης στη διαμόρφωση εννοιών, ιδίως στις κοινωνικές επιστήμες. Επιπλέον, όμως, υπάρχουν και άλλοι λόγοι, ουσιοκρατικού τύπου, οι οποίοι είναι πιο σημαντικοί για τον Eisner, ο οποίος υπογραμμίζει το είδος της συμβολής στην εμπειρία και τη γνώση που μόνο η τέχνη μπορεί να παράγει. Η προοπτική αυτή αντιλαμβάνεται την τέχνη ως μια ιδιαίτερη και πολύτιμη εμπειρία. Από αυτή την προσέγγιση, η τέχνη είναι σε θέση να δημιουργήσει μορφές που επιτρέπουν την έκφραση αξιών ως οπτικές μεταφορές και είναι σε θέση να επιστήσουν την προσοχή σε πτυχές της καθημερινής ζωής, που συνήθως παραβλέπονται.
Σε συνδυασμό με τα παραπάνω, είναι γνωστό ότι η Τέχνη, η Εκπαίδευση και η Κοινωνία είναι αλληλένδετες, με συνέπεια οποιαδήποτε αλλαγή σε μία από αυτές τις τρεις παραμέτρους να επιφέρει αλλαγές και στις άλλες δύο. Η κοινωνία ασκεί τη μεγαλύτερη επίδραση, καθώς διαμορφώνεται από τα κοινωνικοοικονομικά συστήματα και, όπως είναι προφανές, η κοινωνία είναι, επίσης, ευαίσθητη στις αλλαγές. Η τέχνη βρίσκεται σε άµεση σχέση µε τη δοµή και τις ανησυχίες της κοινωνίας. Γενικά, η Τέχνη διαμορφώνει τον εσωτερικό κόσμο κάθε οντότητας. Από την άλλη πλευρά, η Εκπαίδευση μπορεί να είναι ένας τρόπος να συνδεθούν αυτές οι δύο παράμετροι, με τέτοιο τρόπο ώστε η Τέχνη να αποτελεί μέσο ερμηνείας της λειτουργίας της καθημερινής κοινωνικής ζωής (Brinia et al., 2015).
Η παιδαγωγική σημασία της τέχνης έχει μελετηθεί ευρέως στον τομέα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (De Arriba & Vidagañ, 2018). Ωστόσο, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και ιδιαίτερα των οικονομικών, αυτού του είδους η εμπειρία είναι σπάνια και αποτελεί σχετικά πρόσφατο φαινόμενο. Βέβαια, η τέχνη έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών οικονομολόγων, από την εποχή που τα οικονομικά αναδύθηκαν ως αυτόνομος κλάδος, αλλά κυρίως τα τελευταία 50 έως 75 χρόνια. Παρόλα αυτά, οι οικονομολόγοι δεν έχουν γενικά προσπαθήσει να χρησιμοποιήσουν την τέχνη για να κάνουν τα οικονομικά πιο οπτικοποιημένα ή ακόμα και πιο όμορφα στη διδασκαλία τους ή να εκμεταλλευτούν τους πίνακες ζωγραφικής και άλλες μορφές τέχνης, που ασχολούνται με οικονομικές ιδέες, κοινωνικά ζητήματα και την κατάσταση της καθημερινής ζωής (Watts & Christopher, 2012). Σε αυτό το άρθρο, υποστηρίζουμε ότι η τέχνη μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για την πανεπιστημιακή διδασκαλία μη καλλιτεχνικών μαθημάτων, όπως τα οικονομικά, σε συνέχεια προηγούμενου άρθρου μου «Η τέχνη μέσα από τα μάτια μιας οικονομολόγου» (διαθέσιμο εδώ).
Σχεδόν όλα τα μεγάλα μουσεία επιτρέπουν την πρόσβαση σε μεγάλο μέρος, αν όχι στο σύνολο, της συλλογής τους μέσω του Διαδικτύου (De Arriba & Vidagañ, 2018). Έτσι μπορεί να αντληθεί πλούσιο υλικό μέσα από τους δικτυακούς τόπους των συλλογών των κυριότερων παγκόσμιων κέντρων και αναφέρουμε ενδεικτικά:
(1) τη διαδικτυακή συλλογή της Tate Gallery (εδώ): περιλαμβάνει 126.721 έργα από 4.995 καλλιτέχνες. Το Tate είναι ένα ίδρυμα που στεγάζει, σε ένα δίκτυο τεσσάρων γκαλερί τέχνης, την εθνική συλλογή βρετανικής τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου και τη διεθνή μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη. (2) Στην άλλη μεριά του Ατλαντικού το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, το γνωστό ως MoMA (εδώ), που έχει μια συλλογή που περιλαμβάνει σχεδόν 200.000 έργα μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης, από όλο τον κόσμο που καλύπτουν τα τελευταία 150 χρόνια. Περισσότερα από 77.000 έργα από περισσότερους από 25.000 καλλιτέχνες είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο. Η συλλογή περιλαμβάνει ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, σχέδιο, φωτογραφία, αρχιτεκτονική, κινηματογράφο, τέχνη των μέσων και της παράστασης. (3) Τις συλλογές του Centre Pompidou (εδώ) περιλαμβάνουν πάνω από 100.000 έργα τέχνης του 20ού και του 21ου αιώνα. Καλύπτουν τις εικαστικές τέχνες, το σχέδιο, τη φωτογραφία, τα νέα μέσα, τον πειραματικό κινηματογράφο, την αρχιτεκτονική, το σχέδιο και τις βιομηχανικές προοπτικές. (4) Τη διαδικτυακή συλλογή του Guggenheim (εδώ) που παρουσιάζει 1.700 έργα τέχνης από περισσότερους από 625 καλλιτέχνες. Πρόκειται για μια μικρή μόνο επιλογή των συνολικών αποθεμάτων του Guggenheim (7.000 έργα τέχνης μεταξύ του Μουσείου Solomon R. Guggenheim της Νέας Υόρκης, της Συλλογής Peggy Guggenheim της Βενετίας και του Μουσείου Guggenheim στο Μπιλμπάο) από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα. (5) και τέλος τη διαδικτυακή συλλογή της εθνικής πινακοθήκης της Ελλάδος (εδώ).
Επίσης, υπάρχουν συλλογές διαθέσιμες στο διαδίκτυο όπως το www.wikiart.org που πρόκειται για μια εγκυκλοπαίδεια για τις εικαστικές τέχνες που επεξεργάζονται οι χρήστες σε στυλ Wikipedia. Περιλαμβάνει περισσότερα από 140.000 έργα τέχνης, από περισσότερους από 2.600 καλλιτέχνες, ταξινομημένα σε περίπου 150 κινήματα, περίπου 250 ομάδες ή σχολές, 50 είδη. Δεν περιέχει μόνο έργα σύγχρονης τέχνης, αλλά όλων των εποχών και στυλ. Επίσης το www.vdb.org (Video Data Bank-VDB) δημιουργήθηκε από το School of the Art Institute of Chicago (SAIC) το 1976 και αποτελεί σήμερα βασικό σημείο αναφοράς στις πηγές βίντεο για τη σύγχρονη τέχνη. Περιλαμβάνει περισσότερα από 6.000 έργα βιντεοτέχνης από περισσότερους από 600 καλλιτέχνες.
Τέλος, το http://moneyandart.tumblr.com πρόκειται για μια συλλογή έργων τέχνης διαφορετικών μορφών που εκπόνησε ο Max Haiven, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Lakehead (Καναδάς), η οποία διερευνά τους δεσμούς μεταξύ τέχνης και οικονομίας. Όλα τα έργα που παρουσιάζονται αφορούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το χρήμα. Ο παρών ιστότοπος αποτελεί μέρος ενός ερευνητικού προγράμματος και διδάσκει για την τέχνη και τους καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν το χρήμα ως μέσο έκφρασης ή των οποίων το έργο συνδέεται με το χρήμα και την επιρροή του. Παράλληλα, το έργο διερευνά τον τρόπο κατανόησης του χρήματος ως αισθητικού εμπορεύματος ή ως αντιπροσωπευτικού ή συμβολικού αντικειμένου με τεράστια δύναμη στον πραγματικό κόσμο.
Η τέχνη είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τη διδασκαλία μη καλλιτεχνικών κλάδων, ιδίως λόγω των δυνατοτήτων της για την τόνωση της δημιουργικότητας, μεταξύ άλλων. Μπορεί να εμπλουτίσει τη σημασία των Οικονομικών Επιστημών και να την μεταδώσει με αποτελεσματικότερο τρόπο. Ένας κλάδος που έχει δεχθεί ιδιαίτερη υποτίμηση με αποκορύφωμα το περιβόητο προεδρικό διάταγμα. Οφείλουμε, λοιπόν, να δείξουμε την αλληλεγγύη μας στους/στις/στα εργαζόμενοι/ες/α στην τέχνη, σπουδαστές/τριες/α, μαθητές/τριες/α και αλληλέγγυα άτομα από όλη την Ελλάδα που αγωνίζονται μέσω απεργιών, κινητοποιήσεων και καταλήψεων ενάντια στην υποβάθμιση της τέχνης και τον εξευτελισμό του Πολιτισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Brinia, V., Sokou M., & Stavrakouli K-M. (2006). Teaching economics in secondary education through modern music: an innovative proposal. development, 18, 12.
- De Arriba, R., & Vidagañ, M. (2018). Contemporary Art Resources for Teaching and Learning Economics. Journal of Economics and Economic Education Research, 19(2).
- Vidagañ, M., & de Arriba, R. (2016). When Economics Meets Arts… in the Classroom. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 228, 323-328.
- Watts, M., & Christopher, C. (2012). Using art (paintings, drawings, and engravings) to teach economics. The Journal of Economic Education, 43(4), 408-422.
- Yidana, M. B., Arthur, F., & Ababio, B. T. (2022). Teachers’ application of multiple intelligences approach in teaching economics. Education Research International, 2022, 1-16.
