Του Θανάση Μάριζα,
Ας αρχίσουμε από τα βασικά: η Ελλάδα δεν αναγνωρίζει το Κόσοβο. Για την ακρίβεια, η Ελλάδα δεν αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του κρατιδίου που συγκλίνει στα γεωγραφικά όρια της περιοχής του Κοσσυφοπεδίου. Για την απόλυτη ακρίβεια, τα εκάστοτε ελληνικά κυβερνητικά στελέχη της εξωτερικής πολιτικής μιλούν ρεαλιστικά για το Κόσοβο, αλλά, όπως είναι σύνηθες με τις περιοχές αμφισβητούμενης κυριαρχίας, αρνούνται να του δώσουν νομική υπόσταση στο πεδίο των διπλωματικών σχέσεων, στη λεπτή αυτή διάκριση μεταξύ γεωπολιτικής πραγματικότητας και δικαιικού προσχήματος.
Η εξής ελληνική στάση πηγάζει άμεσα από τις ιδιαιτέρως φιλικές της σχέσεις με τον κύριο πολέμιο της αυτονομίας του Κοσόβου, δηλαδή τη Σερβία. Πηγάζει, όμως, και έμμεσα, από την ανάλογη συμπεριφορά της υπερδύναμης που έχει λειτουργήσει κατά καιρούς ως ο «μεγάλος Ορθόδοξος αδελφός» των ελληνοσερβικών σχέσεων, δηλαδή της Ρωσίας. Η κατάσταση αυτή, πιθανώς, να παρέμενε ακριβώς στους ίδιους ρυθμούς και να μην είχε δημιουργηθεί λόγος ύπαρξης για το εν λόγω άρθρο, εάν ο Πρόεδρος της τελευταίας, Vladimir Putin, δεν είχε αποφασίσει να εισβάλλει στην γειτονική του Ουκρανία, αναποδογυρίζοντας τη μεταφορική γεωπολιτική σκακιέρα και ρίχνοντας σε χάος τον διεθνολογικό τομέα της τωρινής εποχής.
Αναλύσεις για το ιστορικό και τα αίτια της Ρωσοουρκανικής σύγκρουσης υπάρχουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, τόσο έκτασης όσο και ικανότητας, από ό,τι μπορεί να προσφέρει το παρόν έργο. Όσον αφορά την παρούσα προβληματική, η Ουκρανία διατηρούσε μέχρι πρόσφατα ανάλογη φιλοσερβική στάση στο ζήτημα του Κοσόβου. Κάτι τέτοιο φαίνεται μάλλον απίθανο να αλλάξει στο εγγύς μέλλον, καθώς ο Πρόεδρος Putin, σε ένα δείγμα υποκρισίας που μόνο οι αλλόκοτες ισορροπίες του διεθνούς συστήματος μπορούν να προσφέρουν, παρουσιάζει την περίπτωση του Κοσόβου (γνωστή στο διεθνές δίκαιο ως Kosovo independence precedent) για να στηρίξει τη φαινομενική αυτονομία (ως ευμενέστερη εναλλακτική της ιδανικής, για εκείνον, «ρωσικής ένταξης») περιοχών όπως η Κριμαία, το Ντονμπάς και το Λουχάνσκ.
Αυτό που μπορεί να αλλάξει, στο συγκεκριμένο ζήτημα, είναι η στάση της Ελλάδας. Παρά τα, κατά κύριο λόγο, εθνικιστικά αφηγήματα για το «ξανθό γένος», που αγγίζουν τα όρια της μυθοπλασίας, αλλά και το γενικότερο φιλορωσικό αίσθημα μεγάλης μερίδας του ελληνικού λαού, οι ελληνικές Κυβερνήσεις, από την πτώση της Δικτατορίας του ’67 κι έπειτα, έχουν κρατήσει συνεπή φιλοδυτική στάση, αναγνωρίζοντας πολύ συχνότερα τις ΗΠΑ, παρά τη Ρωσία, ως τον «μεγάλο αδελφό» της προάσπισης των ελληνικών συμφερόντων στη διεθνή πολιτική.
Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός πως η Ελλάδα, μαζί με τη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών της ευρωπαϊκής ηπείρου, αν όχι παγκοσμίως, έχει καταδικάσει τη ρωσική εισβολή και έχει συμμετάσχει στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων προς αυτή. Ακόμα και η Σερβία έχει, σε μεγάλο βαθμό, συμβαδίσει με το δυτικό πρότυπο και έχει προσφέρει συμβολική, έστω, αντίσταση στη Ρωσία, αρνούμενη να αναγνωρίσει τις ρωσικές εδαφικές αξιώσεις σε κομμάτια της Ουκρανίας.
Εάν οι Η.Π.Α., χρόνιοι υποστηρικτές της κοσοβαρικής προσπάθειας για ανεξαρτησία, αποφασίσουν να ωθήσουν αποφασιστικά το ζήτημα αυτό, για μια ακόμη φορά, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, είναι πολύ πιθανό να συναντήσουν λιγότερο σθεναρή αντίσταση από την ελληνική πλευρά, από ό,τι θα υποδείκνυε το ιστορικό συνεχές. Ήδη τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα είχε «φλερτάρει» με την ιδέα της αναγνώρισης του Κοσόβου, κυρίως ως αντίβαρο για τη βελτίωση των αισχρών δημοσίων οικονομικών της μέσω εξωτερικής βοήθειας και είχε υποστηρίξει, παραδείγματος χάριν, την ένταξη του Κοσόβου στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανακατασκευή και Ανάπτυξη (2012) ή την ευρύτερη εξομάλυνση των σερβοκοσοβαρικών σχέσεων (2022).
Αντίστοιχα βήματα έχει επιδείξει και η Σερβία σε συνεννόηση με την αμερικανική πλευρά, χαλαρώνοντας, κάπως, τη μέχρι προσφάτως αδιάλλακτη πολιτική της αναφορικά με το Κόσοβο και δείχνοντας σημάδια σχετικής υποχώρησης, όπως το 2020, όταν υπήρξε αμοιβαία αναγνώριση των οικονομικών σχέσεων των δυο πλευρών, πάντα μετά από πρωτοβουλία των Η.Π.Α. Εάν καμφθεί το εμπόδιο του Βελιγραδίου, τότε όλα είναι πιθανά.
Σίγουρα, εξετάζοντας την ελληνική ανταπόκριση προς το Κόσοβο, δε θα πρέπει να παραληφθεί η σημασία του Κυπριακού ζητήματος. Ο αμφιλεγόμενος χαρακτήρας της πολιτικής διάστασης της Κύπρου έχει προκαλέσει μια επιφυλακτική στάση από την ελληνική πλευρά, όσον αφορά αντίστοιχα ζητήματα περιοχών με αμφίβολη κυριαρχία. Παρόλα αυτά, η έλλειψη ενός αντίπαλου δέους στην περίπτωση του Κοσόβου, όπως η Τουρκία για την Κύπρο, σε συνδυασμό με τον ηγετικό χαρακτήρα που η Ελλάδα πασχίζει να προβάλλει στα Δυτικά Βαλκάνια, καθιστούν την ελληνική θετική συγκατάθεση για το Κόσοβο πολύ πιο πιθανή.
Κάτω από τη σκιά του Ρωσοουκρανικού πολέμου, το θέμα του Κοσόβου δε βρίσκεται, και μάλλον δε θα βρεθεί για καιρό ακόμη, στην κορυφή της λίστας των Ευρωατλαντικών σχέσεων. Πάρα ταύτα, πρόσφατες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, όπως η έντονα επίκαιρη πρόταση για εξομάλυνση των ευρύτερων σχέσεων Σερβίας – Κοσόβου, που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του φετινού Φεβρουαρίου και βρίσκεται ακόμη υπό εξέλιξη, θα βρουν σχεδόν σίγουρα θετική ανταπόκριση από την Ουάσινγκτον.
Ιδιαίτερα σε μια μελλοντική Ευρώπη, όπου η Ρωσία έχει χάσει τον Ουκρανικό πόλεμο (και εφόσον ο Ρώσος πρόεδρος δεν έχει αποφασίσει, αγνοώντας το δόγμα M.A.D. και αποδεικνύοντας την προσωπική του τρέλα, να τινάξει τον πλανήτη στον αέρα με πυρηνικό πόλεμο), ή ,όπως και να έχει, με εξαιρετικά πληγωμένη την επιρροή της στις σχέσεις τις με τη Δύση, ας μην εκπλαγούμε αν δούμε την Αθήνα να ακολουθεί μια υποθετική ανάλογη αμερικανοσερβική στάση και να δίνει, μετά από 15 (ή και παραπάνω) χρόνια, τη συγκατάθεσή της για την ανεξαρτησία του Κοσόβου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μπέσνικ Μπισλίμι: Ευκαιρία η Ελλάδα να αναγνωρίσει το Κόσοβο, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- War in Ukraine Strains Ties Between Putin and His Old Serb Ally, bloomberg.com, διαθέσιμο εδώ
- Serbia and Kosovo accept EU proposal to normalize ties, dw.com, διαθέσιμο εδώ
- Ιωάννης Αρμακόλας, Greece: Kosovo’s Most Engaged Non-recogniser στο Ioannis Armakolas & James Ker-Lindsay (eds.), The Politics of Recognition and Engagement: EU Member State Relations with Kosovo (Εκδόσεις Palgrave Macmillan, Cham, 2019), σελ. 123 – 146 / διαθέσιμο εδώ
