Της Μαρίας Χριστίνας Αθανασέλλη,
Όταν την 1η Ιανουαρίου του 1973 η Μ. Βρετανία εντάχθηκε στην Ε.Ο.Κ., δηλαδή στην Κοινότητα που μετεξελίχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπως λειτουργεί σήμερα, κανείς δεν περίμενε πως θα ερχόταν η στιγμή που θα αποφασιζόταν η αποχώρησή της από την ευρωπαϊκή οικογένεια. Το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου 2016, γνωστό ιστορικά με το όνομα Brexit, υπήρξε καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της συνεργασίας του Ηνωμένου Βασιλείου με τις ευρωπαϊκές χώρες. Η αποχώρηση από τους ευρωπαϊκούς κόλπους υπήρξε χρονοβόρα, απαίτησε πολλαπλές συζητήσεις, προκάλεσε τριβές και εντάσεις, τόσο στην Ένωση όσο και στο εσωτερικό της Μ. Βρετανίας, εξαιτίας της πολυπλοκότητας του ζητήματος.
Τελικά, στις 31 Ιανουαρίου του 2020 επιτεύχθηκε συμφωνία αποχώρησης και η 1η Ιανουαρίου 2021 αποτέλεσε την επίσημη πρώτη ημέρα που η Μ. Βρετανία δεν άνηκε πλέον στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην ενιαία αγορά και στην τελωνειακή ένωση, εφόσον το προηγούμενο διάστημα ήταν μια περίοδος προσαρμογής, το οποίο αποσκοπούσε στην όσο το δυνατόν ομαλότερη μετάβαση από το ένα πλαίσιο στο άλλο.
Παρόλα αυτά, η έξοδος από την Ένωση δε σήμαινε διακοπή συνεργασίας του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ε.Ε. Ο δίαυλος επικοινωνίας εξακολούθησε να είναι ανοιχτός και να υπάρχει συνεχής ρύθμιση των σχέσεων, γεγονός που αποδεικνύεται και από την πρόσφατη συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Μ. Βρετανίας και από το –σχετικά με το εμπόριο– ρυθμιστικό πλαίσιο για τις σχέσεις της κάθε μίας με τη Βόρεια Ιρλανδία στη μετά – Brexit εποχή. Το εν λόγω ζήτημα υπήρξε κατά τη διάρκεια αυτών των ετών σημείο πόλωσης, τόσο μεταξύ του Λονδίνου και της Ένωσης όσο και στο εσωτερικό της Μεγάλης Βρετανίας, εξαιτίας της περιπλοκότητας που προέκυψε μετά την απόφαση για την έξοδο της τελευταίας από την Ε.Ε. Ωστόσο, ποιο είναι ακριβώς το πρόβλημα;
Η Ιρλανδία βρίσκεται δυτικά από τη Μεγάλη Βρετανία, το βορειοανατολικό μέρος, όμως, του νησιού ανήκει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Για τον λόγο αυτόν, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και προς αποφυγή της δημιουργίας «σκληρών συνόρων» εντός του νησιού, δημιουργήθηκε το πρωτόκολλο για την Ιρλανδία και τη Βόρεια Ιρλανδία. Η ανάγκη για τη σύναψη πρωτοκόλλου ήταν επιτακτική, καθώς το πλαίσιο για τις εισαγωγές αγαθών εντός της Ε.Ε. από χώρες που δεν ανήκουν σε αυτήν είναι αυστηρό και οι δασμοί που επιβάλλονται θα επιβάρυναν σημαντικά τη Βόρεια Ιρλανδία και τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας στις μεταξύ τους συναλλαγές.
Συνεπώς, στο Πρωτόκολλο αυτό υπήρξε μια προσπάθεια για να μην δημιουργηθούν σκληρά σύνορα, να τηρηθούν οι συνθήκες της «Μεγάλης Παρασκευής» (Συμφωνία του Μπέλφαστ) του 1998 και η προώθηση των διακοινοτικών επαφών, να διασφαλιστεί η απουσία φυσικών συνόρων μεταξύ της Βόρειας Ιρλανδίας και Ιρλανδίας και, τέλος, να προστατευτεί η ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς της Ε.Ε. για τα εμπορεύματα, μαζί με τις εγγυήσεις που προσφέρονται. Με το Πρωτόκολλο αυτό, ουσιαστικά, η Βόρεια Ιρλανδία παρέμενε στην ενιαία αγορά εμπορευμάτων της Ε.Ε., γεγονός που επέτρεπε τη ροή εμπορευμάτων μεταξύ Ιρλανδίας και Βόρειας Ιρλανδίας και την υπόλοιπη Ε.Ε., χωρίς τελωνειακούς ελέγχους, δασμούς και γραφειοκρατία.
Τα χρόνια και η πρακτική, όμως, έδειξαν πως το Πρωτόκολλο αυτό έπρεπε να επανεξεταστεί στο πλαίσιο νέων διαπραγματεύσεων, όπως κι έγινε στις 27 Φεβρουαρίου 2023. Οι τροποποιήσεις που συμφωνήθηκαν αντικατέστησαν το Πρωτόκολλο σε αυτό που πλέον ονομάζεται Πλαίσιο του Windsor: “the Windsor Framework”.
Ποιες ήταν οι αλλαγές που έφερε αυτό το νέο Πλαίσιο; Καταρχάς, συμφωνήθηκε ο διαχωρισμός των εμπορευμάτων σε αυτά που προορίζονται αποκλειστικά στη Βόρεια Ιρλανδία και σε εκείνα που συνεχίζουν προς την Ε.E., ώστε να μειωθούν οι τελωνειακοί έλεγχοι. Δεύτερον, στο νέο Πλαίσιο ορίζεται πως η βρετανική Κυβέρνηση θα έχει την ελευθερία να ορίζει εκείνη τον Φ.Π.Α. στη Βόρεια Ιρλανδία, εν αντιθέσει με τα όσα ίσχυαν μέχρι τώρα, δηλαδή το γεγονός πως οι φορολογικές ελαφρύνσεις της βρετανικής Κυβέρνησης για τις επιχειρήσεις στη Βόρεια Ιρλανδία έπρεπε να συντελούνται βάσει των κανόνων που ορίζει η Ε.Ε. Τρίτον, ενώ μέχρι τώρα η Βόρεια Ιρλανδία ήταν αναγκαίο να ακολουθεί ορισμένους από τους νόμους της Ε.Ε. για την απρόσκοπτη ροή των αγαθών, πλέον το Κοινοβούλιο της Βόρειας Ιρλανδίας θα είναι σε θέση να μπορεί να «φρενάρει» τις όποιες αλλαγές στους κανόνες της Ε.Ε., ενώ, παράλληλα, προβλέπεται δικαίωμα veto για την Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
Αν και η συμφωνία χρειάζεται ακόμη να ψηφιστεί από το βρετανικό Κοινοβούλιο, αλλά και από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι πρώτες εκτιμήσεις φάνηκαν θετικές, καθώς δόθηκε νέα ώθηση στις εμπορικές, και όχι μόνο, σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου, Ιρλανδίας και Ε.Ε. Το νέο Πλαίσιο του Windsor φαίνεται πως «εξαφανίζει» τα θαλάσσια σύνορα στην Ιρλανδική Θάλασσα, να διευκολύνει τη συναλλαγή αγαθών που έχουν σημαντικές και διαρκείς επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή, ενώ, παράλληλα, ενισχύει τις σχέσεις σε ερευνητικό και επιστημονικό επίπεδο μεταξύ Ε.Ε. και Βρετανίας: Ήδη υπάρχουν συζητήσεις για την εκ νέου ένταξη της τελευταίας στο ερευνητικό πρόγραμμα “Horizon Europe”. Πέρα από τις διακρατικές σχέσεις βέβαια – η νέα συμφωνία ρυθμίζει τις εμπορικές συναλλαγές Βόρειας Ιρλανδίας και Λονδίνου, αλλά και Βόρειας Ιρλανδίας και Ε.Ε. – ο Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Rishi Sunak, ανακοίνωσε πως η επίτευξη της συμφωνίας αυτής εξυπηρετεί και πολιτικούς σκοπούς, εφόσον εντάσσεται σε μια στρατηγική υψηλού ρίσκου για το Ηνωμένο Βασίλειο.
Το βέβαιο είναι πως το Brexit έχει αφήσει το στίγμα του και ακόμη, όπως αποδεικνύεται, είναι κρίσιμες οι διαπραγματεύσεις, οι τροποποιήσεις και η συνεχής αξιολόγηση των Συμφωνιών, που σχετίζονται με τις εμπορικές συναλλαγές. Το νέο Πλαίσιο του Windsor σίγουρα έδωσε νέα ώθηση στις σχέσεις, είναι απαραίτητο, όμως, αφενός να επικυρωθεί από το βρετανικό Κοινοβούλιο και από το Δικαστήριο της Ε.Ε. κι αφετέρου να δοκιμαστεί στην πράξη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πρωτόκολλο για τις Ιρλανδία / Βόρεια Ιρλανδία. EUR-Lex, διαθέσιμο εδώ
- Brexit timeline: Events leading to the UK’s exit from the European Union, House of Commons Library, διαθέσιμο εδώ
- Capital.gr. (n.d.). Νέα συμφωνία Βρετανίας – ΕΕ για τη Βόρεια Ιρλανδία – Τι προβλέπει. Capital.gr., διαθέσιμο εδώ
- Iliadi, T. (2020, January 30). Το χρονικό του brexit, euronews, διαθέσιμο εδώ
- Συμφωνία Βρετανίας – Ε.Ε. για τη Βόρεια Ιρλανδία. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, διαθέσιμο εδώ
