Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,
Ως ενεργειακή κρίση εννοούμε τη μειωμένη προσφορά ενέργειας σε μία περιοχή, με αποτέλεσμα τη μη ικανοποίηση της ζήτησης και την αύξηση των τιμών. Πρόκειται για ένα φαινόμενο ανισορροπίας προσφοράς–ζήτησης των ενεργειακών πηγών, κυρίως του φυσικού αερίου, του άνθρακα, του πετρελαίου, ακόμα και των πυρηνικών καυσίμων. Το πρόβλημα αυτό δεν είναι καινούργιο για την Ελλάδα, καθώς έπεται της πετρελαϊκής κρίσης της δεκαετίας του ’70, με την οποία είναι εξίσου σοβαρή, αν όχι σοβαρότερη.
Βασικός γενεσιουργός παράγοντας της κρίσης ήταν η οικονομική επανάκαμψη που ακολούθησε την πανδημία Covid. Δεν είναι τυχαίο ότι πρωτοεμφανίστηκε στα μέσα του 2021, τότε δηλαδή που άρχισαν να υπάρχουν κάποιες πρώτες –περιορισμένες έστω– ενδείξεις ύφεσης της έξαρσης του ιού. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ο μηχανισμός της οικονομίας είχε επιβραδυνθεί, καθώς είχε τεθεί σε παύση η ζήτηση ενέργειας, με αποτέλεσμα τα αποθέματά της να είναι μειωμένα. Αυτό, μάλιστα, έγινε αντιληπτό, όταν, λόγω του ασυνήθιστα κρύου χειμώνα, αυξήθηκαν σημαντικά οι ανάγκες θέρμανσης. Ιδιαίτερα στην Ευρώπη, τα αποθέματα φυσικού αερίου ήταν περιορισμένα, πράγμα το οποίο μπορεί να αποδοθεί στη στάση της Ρωσίας, η οποία είναι και η βασικότερη χώρα εισαγωγής φυσικού αερίου. Η Ρωσία κατηγορήθηκε ότι παρέλειψε να προμηθεύσει επαρκείς ποσότητες φυσικού αερίου στην Ευρώπη, τόσο λόγω των εντάσεων με την Ουκρανία όσο και για να ασκήσει πίεση στην Κυβέρνηση του Βερολίνου, να δώσει πιστοποίηση για τη λειτουργία του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, που –προς το παρόν– μένει ανενεργός. Την ενεργειακή κρίση επέτεινε ακόμα και το γεγονός ότι οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική), που είναι ούτως ή άλλως υποτιμημένες, υποτιμήθηκαν ακόμα περισσότερο στη διάρκεια της πανδημίας.
Μπροστά σε αυτό το παγκόσμιο πρόβλημα, η κάθε χώρα τηρεί τη δική της πολιτική αντιμετώπισης προσαρμοσμένη στις δικές της ανάγκες και ιδιαιτερότητες. Συγκεκριμένα, η Νότια Αφρική κήρυξε κατάσταση καταστροφής, παρέχοντας ρεύμα «με το δελτίο». Αυτό σημαίνει συνεχείς διακοπές ρεύματος, οι οποίες φτάνουν μέχρι και τις δώδεκα ώρες τη μέρα, καθώς, όπως επισημαίνει ο Πρόεδρος της Ν. Αφρικής Cyril Ramaphosa, «οι έκτακτες περιστάσεις απαιτούν έκτακτα μέτρα». Στόχος του είναι σταδιακά να μειωθούν και, τελικά, να σταματήσουν οι διακοπές ρεύματος, αφού πρώτα ενισχυθούν οι ενεργειακοί πόροι, οι οποίοι ανέκαθεν ήταν ασθενείς. Παράλληλα, ενθαρρύνει και την ανάπτυξη των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, το οποίο είναι ένα εγχείρημα δύσκολο για χώρες που αντιμετωπίζουν άλλα, περισσότερο άμεσα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Πράγματι, η πολιτική αντιμετώπισης βρίσκει αντίθετο το λαό, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει διαδηλώσεις, διαμαρτυρόμενος για τα απαράδεκτα επίπεδα φτώχειας και ανεργίας.
Η Ιαπωνία αντιμετωπίζει την κατάσταση διαφορετικά. Ο Πρωθυπουργός της χώρας Fumio Kishida έχει επιλέξει τη στρατηγική του λεγόμενου «πράσινου μετασχηματισμού», στοχεύοντας στη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια. Βασίζεται στην ανάπτυξη του τομέα των ορυκτών καυσίμων και προσπαθεί να πετύχει την ουδετερότητα του άνθρακα έως το 2050. Αρκετοί είναι αυτοί που χαρακτηρίζουν ελαττωματική αυτή τη στρατηγική, δεδομένου ότι πλέον ευκολότερη, αποδοτικότερη και φθηνότερη λύση μπορούν να προσφέρουν οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας. Εντύπωση, επίσης, προκαλεί η στροφή της Ιαπωνίας στην ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας, τη στιγμή που μετά την καταστροφή της Fukushima, το 2011, αποφάσισε να κλείσει τους περισσότερους πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Περίπλοκο είναι το ζήτημα στη Σρι Λάνκα, όπου η ενεργειακή κρίση συνδέεται άρρηκτα με την οικονομική κρίση που βιώνει η χώρα εδώ και δεκαετίες. Η εξάρτηση της από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, σε συνδυασμό με τη μείωση των αποθεμάτων ξένου συναλλάγματος και ελλείψεων παραγωγικής ικανότητας, υποδεικνύει ως μοναδική λύση τη στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αυτό το αναγνωρίζει και η κυβέρνηση, η οποία ενθαρρύνει και τη συνεργασία της με τον ιδιωτικό τομέα. Προς το παρόν, υπάρχουν περίπου 300 έργα ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από τον ιδιωτικό τομέα. Πηγές ενέργειας, όπως η αιολική, η ηλιακή ενέργεια, το βιοαέριο, η βιομάζα και η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι σχετικά εύκολα προσβάσιμες, σε μία χώρα όπως η Σρι Λάνκα, η οποία, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, έχει άφθονους φυσικούς πόρους, που χρήζουν, όμως, σωστής και αποδοτικής αξιοποίησης.
Από τις ευρωπαϊκές χώρες, ενδιαφέρον παρουσιάζει η συμφωνία Ισπανίας και Γαλλίας για κατασκευή της πρώτης υποθαλάσσιας ηλεκτρικής σύνδεσης. Λόγω του υψηλού κόστους της, αυτή η πρωτοβουλία είχε τεθεί σε αναστολή, με την ενεργειακή κρίση, όμως, να κατέστη αναγκαία. Με αυτή τη σύνδεση, φιλοδοξείται να διπλασιαστεί η ικανότητα μεταφοράς ενέργειας από τις Ισπανικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προς τη Γαλλία και, γενικότερα, την Ευρώπη, δημιουργώντας ένα πιο βιώσιμο και προσβάσιμο ενεργειακά ευρωπαϊκό περιβάλλον.
Αν και κάθε χώρα αντιμετωπίζει το ζήτημα διαφορετικά, σε γενικές γραμμές γίνεται αποδεκτή ως ορθότερη λύση η στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται η συνεργασία όλων των χωρών, με κοινό όραμα τη βελτίωση της υγείας του πλανήτη και, παράλληλα, η ατομική προσπάθεια του καθενός από εμάς, που με μικρές αλλαγές στην καθημερινή μας ζωή μπορούμε να συμβάλλουμε στη βιωσιμότητα του πλανήτη μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ενεργειακή κρίση: Οι αιτίες και οι παράγοντες κινδύνου, ot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πώς βλέπει ένας μη ειδικός την ενεργειακή κρίση, Capital.gr, διαθέσιμο εδώ
- Εντυπωσιακή ανατροπή, μετά τη Fukushima – Η Ιαπωνία στρέφεται στην πυρηνική ενέργεια εν μέσω κρίσης και εκρηκτικών προβλημάτων, Banking News, διαθέσιμο εδώ
- South Africa Energy Crisis at Critical Stage as Load-Shedding Continues, Power, διαθέσιμο εδώ
- Renewable Energy, The Only Solution to Sri Lanka’s Energy Crisis, Adaderana, διαθέσιμο εδώ
