Της Δήμητρας – Αδελαΐδας Αργυρίου,
Σύμφωνα με τα διαγνωστικά εργαλεία DSM-5 και ICD-10, ως Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή (Oppositional Defiant Disorder) ορίζεται η κατάσταση εκείνη στην οποία τα παιδιά και οι έφηβοι αμφισβητούν ή και αγνοούν τις οδηγίες, τα αιτήματα και τους κανόνες που τίθενται από τους γονείς τους ή άλλους ενήλικες (π.χ. του δασκάλους τους, οικεία τους ενήλικα πρόσωπα κ.λπ.). Συνήθως, τα στοιχεία αυτά παρατηρούνται με μεγαλύτερη ένταση στο σπίτι, απέναντι στους γονείς. Παρατηρείται παθητικότητα ή / και προκλητική συμπεριφορά, σε συνδυασμό με ανυπακοή, με στόχο να «ενοχλήσουν» τους ανθρώπους που θα τους κατευθύνουν, προβάλλοντας σθεναρή αντίσταση σε οτιδήποτε τους ζητηθεί να κάνουν ή να μην κάνουν.
Η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή παρατηρείται σε παιδιά σχολικής ηλικίας, πιο συγκεκριμένα περί των 9 – 10 ετών, ωστόσο δεν είναι απίθανο ένα παιδί να διαγνωστεί και σε μικρότερες ηλικίες. Η διάγνωση πραγματοποιείται έπειτα από αξιολόγηση Παιδοψυχίατρου. Ως προς την κλινική εικόνα των παιδιών με Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή, συνηθέστερα παρατηρούμε τις ακόλουθες συμπεριφορές:
- Εκρήξεις θυμού, ευερεθιστότητα
- Έντονα στοιχεία διαφωνίας με τους ενήλικες
- Σκόπιμη προσπάθεια ενόχλησης των ενηλίκων
- Ανυπακοή ως προς την ακολούθηση κανόνων – οδηγιών
- Χαμηλή ανοχή στη ματαίωση
- Μη ανάληψη ευθυνών και επισύναψη κατηγοριών σε άλλα πρόσωπα για τα δικά τους λάθη ή την προκλητική τους συμπεριφορά με στόχο τη διατάραξη
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Έντονη ανάγκη αίσθησης και κατοχής ελέγχου
- Δυσκαμψία, ανελαστικότητα
Ειδικότερα για την περίοδο της εφηβείας παρατηρούνται παραβατικές συμπεριφορές, αλλά και αυξημένη αλληλεπίδραση με ομάδες ανθρώπων που εμπλέκονται σε παραβατικές ενέργειες. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί πως κατά την Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή είναι ιδιαίτερα δύσκολη η ανάπτυξη υγειών, σταθερών ανθρώπινων δεσμών και σχέσεων. Φαίνεται πως τα παιδιά δεν επιθυμούν τη συναισθηματική εμπλοκή και σύνδεση με τους άλλους, ακόμα και με τους γονείς τους, καθώς εμπλέκονται συχνά σε διασπαστικές ενέργειες και ενέργειες διατάραξης – ρήξης μίας σχέσης (π.χ. γονεϊκός δεσμός, φιλικός δεσμός κ.ο.κ.). Παράλληλα, δυσκολίες παρατηρούνται και στο σχολείο, με αποτέλεσμα την εκδήλωση μαθησιακών δυσκολιών και αδυναμίας επιτυχούς εμπλοκής του παιδιού στην εκπαιδευτική διαδικασία και στις ακαδημαϊκές απαιτήσεις.
Αν και πρόκειται για μία ιδιαίτερα απαιτητική εκδήλωση ψυχοπαθολογίας, εντούτοις υπάρχουν σημαντικοί θεραπευτικοί άξονες που μπορούν να ακολουθηθούν για την πλαισίωση και την υποστήριξη των ατόμων με Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή, προστατεύοντας την υγεία και την ευημερία τους, αλλά και προλαμβάνοντας την εκδήλωση μη επιθυμητών εκβάσεων (π.χ. εμπλοκή σε παραβατικά έργα) στο μέλλον. Ένας από αυτούς είναι η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, η οποία συνταγογραφείται από τον Παιδοψυχίατρο, έχοντας ως στόχο την εξομάλυνση κάποιων από τις συμπεριφορικές διαταραχές και εξάρσεις του παιδιού. Ωστόσο, το παρόν δεν αποτελεί από μόνο του θεραπευτική διαδικασία.
Το παιδί απαιτείται να εμπλακεί και σε θεραπευτικά προγράμματα, όπως πρόγραμμα Εργοθεραπείας, Λογοθεραπείας και ατομικής Ψυχοθεραπείας, ώστε να μπορέσει να αναπτύξει/ενισχύσει τις δεξιότητες στις οποίες παρατηρούνται ελλείμματα, ενώ το πρόγραμμα Ειδικής Διαπαιδαγώγησης αποτελεί σημαντικό αρωγό στον τομέα των μαθησιακών δυσκολιών, μαθαίνοντας στο παιδί τεχνικές, ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στις ακαδημαϊκές απαιτήσεις και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του σχολείου.
Στην προσπάθεια αυτή είναι απαραίτητη η συνεργασία των θεραπευτών του παιδιού με την οικογένειά του, αλλά και το σχολείο και τους δασκάλους του. Πιο συγκεκριμένα, κατά τον σχεδιασμό του θεραπευτικού σχήματος παρέμβασης, προτείνεται η ένταξη των γονέων ή / και άλλων κοντινών οικογενειακών μελών σε πρόγραμμα εκπαίδευσης γονέων / οικογένειας αλλά και συμβουλευτικής, ώστε τα μέλη να κατανοήσουν τη φύση των δυσκολιών του παιδιού, αναπτύσσοντας κατάλληλες στρατηγικές διαχείρισης της συμπτωματολογίας, αλλά και της συμπεριφοράς του παιδιού. Αναφορικά με το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, θα πρέπει, επίσης, να γίνει εκπαίδευση / ενημέρωση σχετικά με την Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή, αλλά και να υπάρχει συχνή επικοινωνία με τους θεραπευτές, οι οποίοι μπορούν να δώσουν οδηγίες σχετικά με τη διευκόλυνση της συμμετοχής του παιδιού στην εκπαιδευτική διαδικασία, μέσω κατάλληλων εξατομικευμένων προσαρμογών. Η επικοινωνία με το σχολείο κατέχει σημαντικό ρόλο και στην υποστήριξη της μετάβασης του παιδιού στο σχολικό πλαίσιο.
Τόσο η οικογένεια όσο και οι εκπαιδευτικοί και οι θεραπευτές του παιδιού δεν θα πρέπει να ξεχνούν πως δεν αποτελεί το ίδιο το παιδί πρόβλημα, αλλά η φύση της διαταραχής και η συμπτωματολογία αυτής είναι εκείνοι οι παράγοντες που προξενούν τις δυσκολίες. Είναι σημαντικό να υπάρχει αυτή η κατανόηση, ώστε να μπορέσουν να αναπτυχθούν υγιείς και αποτελεσματικοί τρόποι διαχείρισης, προάγοντας, παράλληλα, τη συνύπαρξη με τη διαταραχή. Εξάλλου, όπως σε κάθε διαταραχή υγείας, η ταυτότητα του ατόμου αποτελεί ξεχωριστό τομέα από τη δυσκολία, την οποία παρουσιάζει / βιώνει και δεν θα πρέπει ποτέ να συγχέονται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Oppositional defiant disorder: current insight, National Library of Medicine. Διαθέσιμο εδώ
- Oppositional Defiant Disorder, WebMD. Διαθέσιμο εδώ
- Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή Oppositional Defiant Disorder – ODD, upbility.gr. Διαθέσιμο εδώ
