Του Χρήστου Μητρόπουλου,
Τα τελευταία χρόνια, οι περισσότερες κυβερνήσεις των κρατών της Κεντρικής Ασίας διακόπτουν σκοπίμως τη σύνδεση των πολιτών τους στο διαδίκτυο, σε περιπτώσεις δημόσιων διαμαρτυριών και άλλων μορφών ανοιχτής δημόσιας κριτικής κατά της κυβερνητικής εξουσίας, επικαλούμενες την ανησυχία τους σχετικά με την εθνική ασφάλεια. Στο παρόν άρθρο, θα ασχοληθούμε με τις περιπτώσεις του Καζακστάν και του Τουρκμενιστάν, αλλά και με τις μεθόδους που ακολουθεί το καθένα βάσει της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης και των δυνατοτήτων του.
Το 2017, η κυβέρνηση του Καζακστάν έθεσε σε εφαρμογή το πρόγραμμα «Ψηφιακό Καζακστάν». Αυτό περιλάμβανε ένα μεγάλο σύνολο από μεταρρυθμίσεις, εντός του οποίου υπήρχαν μέτρα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ψηφιοποίηση. Στόχος του προγράμματος ήταν η επιτάχυνση του ρυθμού της οικονομικής ανάπτυξης με την εισαγωγή προηγμένων τεχνολογιών. Ταυτόχρονα, η επέκταση της κάλυψης των δικτύων των επικοινωνιών και των υποδομών τέθηκε ψηλά στη λίστα. Ωστόσο, η διαδικασία απαιτούσε σταθερή σύνδεση στο Διαδίκτυο σε όλη τη χώρα. Ενώ η κάλυψη του δικτύου επεκτάθηκε ακόμη και σε πολύ απομακρυσμένες περιοχές, οι παρελθοντικές τακτικές συνέχιζαν να εφαρμόζονται. Έτσι, κυρίως οι κάτοικοι των αστικών κέντρων αντιμετώπιζαν τοπικές διακοπές λειτουργίας, όποτε η κυβέρνηση έκρινε πως αυτό ήταν απαραίτητο.
Παράλληλα, η εισαγωγή προηγμένων τεχνολογιών βοήθησε την κυβέρνηση να γίνει πιο αποτελεσματική ως προς τον σκοπό αυτόν. Κατά τη διάρκεια των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων το 2019, έγινε κατά κόρoν χρήση τέτοιων μεθόδων από το κράτος. Οι διαδηλώσεις πυροδοτήθηκαν από τη μετονομασία της πρωτεύουσας προς τιμή του Ναζαρμπάγιεφ, μετά την παραίτησή του, και το μποϊκοτάζ των πρόωρων προεδρικών εκλογών εκείνο το καλοκαίρι. Οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στην πρωτεύουσα, όταν και ξεκίνησαν στοχευμένες διακοπές λειτουργίας του διαδικτύου, προκειμένου να αποτραπεί η διάδοση ειδήσεων και η επικοινωνία μεταξύ των διαδηλωτών. Σύμφωνα με το NetBlocks’ Cost of Shutdown Tool (COST), το μπλοκάρισμα μιας πλατφόρμας μέσων κοινωνικής δικτύωσης για μία ώρα κόστισε στην εθνική οικονομία 106.308 δολάρια. Ωστόσο, τα μεγαλύτερα “blackout” σημειώθηκαν τον Ιανουάριο του 2022, όταν η κυβέρνηση αποφάσισε να διακόψει πλήρως τη λειτουργία του διαδικτύου, απόφαση η οποία κόστισε περίπου 410 εκατ. δολάρια. Η προτεραιότητα που δίνει η κυβέρνηση στον πολιτικό έλεγχο έναντι της οικονομικής ανάπτυξης είναι σαφής.
Όλα τα παραπάνω αντιφάσκουν με τους φαινομενικούς στόχους της Καζάκικης κυβέρνησης, η οποία θέλει να βελτιώσει την εικόνα της στη διεθνή σκηνή, έτσι ώστε να προσελκύσει ξένες επενδύσεις. Δυστυχώς, ενώ αυτή η πρόοδος έχει αποτυπωθεί φαινομενικά, δεν ισχύει στην πράξη.
Από την άλλη πλευρά, το Τουρκμενιστάν έχει ακολουθήσει ένα διαφορετικό μοντέλο ελέγχου της πληροφόρησης μέσω του διαδικτύου, μοντέλο το οποίο σχετίζεται με την εξαιρετικά συγκεντρωτική διαχείριση του εθνικού δικτύου με online και offline μέτρα. Αρχικά, ο μόνος εξουσιοδοτημένος πάροχος υπηρεσιών διαδικτύου είναι η κρατική Turkmentelecom που αποτελεί τον κεντρικό και μοναδικό κόμβο ελέγχου της ροής της πληροφόρησης. Την ίδια στιγμή, οι υποδομές είναι σημαντικά υποχρηματοδοτούμενες και οι υποδομές του δικτύου υποανάπτυκτες στην ύπαιθρο της χώρας, όπου ζει το 50 τοις εκατό του πληθυσμού. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο έχει σκοπίμως διατηρηθεί σημαντικά αργή και αναξιόπιστη σε σχέση με τα παγκόσμια πρότυπα, ενώ είναι ακριβή για τα εισοδηματικά δεδομένα του τοπικού πληθυσμού. Η χώρα έχει ένα από τα πιο ακριβά συστήματα ίντερνετ και από τις πιο χαμηλές ταχύτητες λήψης στον πλανήτη. Χαρακτηριστικό της κατάστασης είναι η αρνητική πρωτιά του Τουρκμενιστάν όσον αφορά το ποσοστό χρήσης διαδικτύου από το σύνολο του πληθυσμού, το οποίο κυμαίνεται στο 38 τοις εκατό και αποτελεί το χαμηλότερο στην Κεντρική Ασία.
Η κατάχρηση της κυβερνητικής εξουσίας στον τομέα του διαδικτύου δεν σταματά εκεί. Η κυβέρνηση αποκλείει από τις πλατφόρμες όσους κάνουν κριτική στο έργο της, στο πλαίσιο του ελέγχου του περιεχομένου του διαδικτύου. Έτσι, ενώ το διαδίκτυο αποτελεί παγκοσμίως ένα μέσο ελεύθερης έκφρασης και πηγή ανεξάρτητης πληροφόρησης, στο Τουρκμενιστάν αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο κυβερνητικής προπαγάνδας και ελέγχου.
Σε τέτοιου είδους εξαιρετικά περιοριστικού περιβάλλοντος, οι απλοί πολίτες, οι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι, αλλά και οι ακτιβιστές δεν είναι σε θέση να μιλούν ελεύθερα. Η κατάσταση αυτή καθιστά επιτακτική την παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας, η οποία έως τώρα παρακολουθεί τη σταδιακή αύξηση της ψηφιακής καταστολής στην Κεντρική Ασία με σταυρωμένα τα χέρια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How, and Why, Kazakhstan and Turkmenistan Shut Down the Internet, The Diplomat, Διαθέσιμο εδώ
- What Turkmenistan internet shutdowns tell us about digital repression in Central Asia, Accessnow.org, Διαθέσιμο εδώ
- “Turkmenistan Internet” as a Synonym of No Internet, Central Asian Bureau for Analytical Reporting, Διαθέσιμο εδώ
- Timeline: Kazakhstan internet shutdowns aim to crush protests, hide state violence, Accessnow.org, Διαθέσιμο εδώ
