Του Κυριάκου Κουρτίδη,
H Ελλάδα υπήρξε ανέκαθεν μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε., που τάσσονταν υπέρ της δημιουργίας μίας Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (Κ.Ε.Π.Π.Α.). Στο πλαίσιο της εξελικτικής διαδικασίας προς την ανάδειξη μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας στον τομέα της άμυνας, η Ελλάδα συμμετείχε –όπως και συμμετέχει– ενεργά στις πρωτοβουλίες της Κ.Ε.Π.Π.Α., συμβάλλοντας στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της Ένωσης, ιδιαίτερα σε περιοχές ειδικού ενδιαφέροντος, της άμεσης, αλλά και ευρύτερης γεωγραφικής της περιφέρειας, όπως είναι τα Δυτικά Βαλκάνια, η Μέση Ανατολή, η Μεσόγειος, η Βόρειος Αφρική και ο Νότιος Καύκασος.
Σκοπός της Κ.Ε.Π.Π.Α. είναι η διαφύλαξη της ανεξαρτησίας, της ακεραιότητας και των συμφερόντων της Ένωσης, καθώς και η διατήρηση της διεθνούς ασφάλειας και της ειρήνης. Στο πλαίσιο της Κ.Ε.Π.Π.Α., ιδιαίτερη σημασία έχει η ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής. Αυτό σημαίνει πως σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης κατά της εδαφικής ακεραιότητας ενός κράτους-μέλους, τα υπόλοιπά κράτη-μέλη της Ε.Ε. οφείλουν να συνδράμουν τον εταίρο που δέχθηκε την επίθεση.
Τον επιχειρησιακό βραχίονα της Κ.Ε.Π.Π.Α. συνιστά η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (Κ.Π.Α.Α.), στο πλαίσιο της οποίας η Ε.Ε. αποφασίζει την ανάπτυξη αποστολών διαχείρισης κρίσεων, με στρατιωτικά και μη στρατιωτικά μέσα. Το ενδιαφέρον της χώρας μας για την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας έγινε εμφανές κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. το 2003, όταν υιοθετήθηκε η Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφαλείας (Ε.Σ.Α.), στην οποία καταγράφηκαν οι απειλές και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ε.Ε., καθώς και οι μακροπρόθεσμοι στόχοι της στον τομέα της Κ.Ε.Π.Π.Α. Κατά την Ελληνική Προεδρία του 2003, πέραν της κατάρτισης των στρατηγικών προτεραιοτήτων της Ένωσης, αποφασίσθηκε για πρώτη φορά η ανάπτυξη μιας μη στρατιωτικής αποστολής, της αστυνομικής αποστολής E.U.P.M. στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, καθώς και η ανάπτυξη της πρώτης στρατιωτικής επιχείρησης της Ε.Ε., της CONCORDIA στην Π.Γ.Δ.Μ. Συγχρόνως, οριστικοποιήθηκε το θεσμικό πλαίσιο για τις σχέσεις Ε.Ε. – Ν.Α.Τ.Ο., διεξήχθησαν τα πρώτα εκπαιδευτικά προγράμματα σε θέματα Κ.Π.Α.Α. και έγιναν σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της θέσπισης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (European Defence Agency – E.D.A.), πάνω στους τομείς της αμυντικής συνεργασίας και των εξοπλισμών.
Από το 2003 που αποφασίσθηκε η πρώτη μη στρατιωτική αποστολή στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η δράση της Ε.Ε. στον τομέα των αποστολών και επιχειρήσεων με στρατιωτικά ή συνηθέστερα με μη στρατιωτικά μέσα διευρύνεται συνεχώς. Επί του παρόντος, από τις 15 εν εξελίξει στρατιωτικές και μη στρατιωτικές επιχειρήσεις/αποστολές Κ.Π.Α.Α., η Ελλάδα συμμετέχει σε επτά: την EUNAVFOR MED Operation Sophia, μια ναυτική επιχείρηση με στόχο την εξουδετέρωση των θαλασσίων οδών παράνομης διακίνησης προσφύγων και μεταναστών στη Μεσόγειο, την EUFOR Althea, μια στρατιωτική αποστολή στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, για τη διασφάλιση της τήρησης της συμφωνίας ειρήνης (συμφωνία Dayton/Paris), την EULEX Kosovo, τη μεγαλύτερη μη στρατιωτική αποστολή στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (Κ.Π.Α.Α.) της Ε.Ε., με αποστολή την υποστήριξη των αρχών του Κοσσυφοπεδίου στη δημιουργία βιώσιμων και ανεξάρτητων θεσμών κράτους δικαίου, την EUMM Georgia, μια μη στρατιωτική ειρηνευτική αποστολή στη Γεωργία, την EU NAVFOR ATALANTA, επίσημα, Ναυτική Δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU NAVFOR) στη Σομαλία, μια στρατιωτική επιχείρηση κατά της πειρατείας στα ανοιχτά του Κέρατος της Αφρικής και στον Δυτικό Ινδικό Ωκεανό, που αποτελεί την πρώτη ναυτική επιχείρηση που διεξάγεται από την Ε.Ε., την EUAM Ukraine, μια μη στρατιωτική αποστολή με στόχο να βοηθήσει τις ουκρανικές αρχές να μεταρρυθμίσουν τον τομέα της ασφάλειας των πολιτών και, τέλος, την EUTM Mali, με αποστολή να βοηθήσει τις Ένοπλες Δυνάμεις του Μάλι στην αποκατάσταση της στρατιωτικής τους ικανότητας, μέσω της παροχής συμβουλών, εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Η χώρα μας, ως μία εκ των κυριότερων υποστηρικτών της Κ.Π.Α.Α., συμβάλλει στην ανάπτυξη των ευρωπαϊκών στρατιωτικών και μη-στρατιωτικών δυνατοτήτων για τη διαχείριση κρίσεων, μέσω της διάθεσης στρατηγικής σημασίας υποδομών προς όφελος της Ένωσης. Ειδικότερα, η Ελλάδα έχει διαθέσει το Στρατηγείο της Λάρισας, για τη διεξαγωγή αυτόνομων στρατιωτικών επιχειρήσεων της Ε.Ε. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Στρατηγείο της Λάρισας αποτελεί ένα εκ των πέντε υποψηφίων Επιχειρησιακών Στρατηγείων (OHQs) των κρατών-μελών μαζί με της Γαλλίας, Ιταλίας, Ην. Βασιλείου και Γερμανίας, για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων της Κ.Π.Α.Α. Επιπροσθέτως, η Ελλάδα ηγείται ενός πολυεθνικού Τακτικού Σχηματισμού Μάχης (HELBROC Battlegroup) με δυνατότητα ταχείας αντίδρασης, με τη συμμετοχή της Κύπρου, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Ουκρανίας. Η Ελλάδα συμβάλλει, επίσης, καθοριστικά στην επιχειρησιακή διάσταση της KΠΑΑ στη θάλασσα, έχοντας θέσει το Πολυεθνικό Συντονιστικό Κέντρο Στρατηγικών Θαλασσίων Μεταφορών (ΠΟ.Σ.ΚΕ.Σ.ΘΑ.Μ.) του Πειραιά στη διάθεση της Ε.Ε.
Η Ελλάδα είναι από τα πιο δραστήρια κράτη-μέλη της Ε.Ε. σε πολλές αμυντικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (European Defence Agency – E.D.A.). Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (Ε.Ο.Α.) ιδρύθηκε το 2004, με αποστολή την παροχή βοήθειας στα συμμετέχοντα κράτη, –όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., εκτός από τη Δανία– και στη βελτίωση των αμυντικών δυνατοτήτων τους. Η Ελλάδα διαδραματίζει ενεργό ρόλο, στους τομείς της θαλάσσιας επιτήρησης, τις θαλάσσιες επιχειρήσεις, την ενεργειακή ασφάλεια και την κλιματική αλλαγή. Ουσιαστική είναι η συμμετοχή της Ελλάδας και στα προγράμματα της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (Permanent Structured Cooperation – PE.S.CO.), με ιδιαίτερη έμφαση να δίνεται στην ανάπτυξη κινητών υπαίθριων νοσοκομείων και των ιατρικών δυνατοτήτων. Η συνεργασία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας και του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας επεκτείνεται και στον τομέα των νέων και καινοτόμων τεχνολογιών στον στρατιωτικό και αμυντικό τομέα. Μάλιστα, η Ελλάδα ηγείται ενός προγράμματος στα πλαίσια της PE.S.CO., που αφορά την ανάπτυξη μίας πλατφόρμας για την κοινή χρήση πληροφοριών, σχετικές με απειλές και περιστατικά επιθέσεων στον κυβερνοχώρο (C.T.I.R.I.S.P.).
Συνολικά, η Ελλάδα έχει πετύχει να συμπεριληφθούν στον κατάλογο της PE.S.CO. έξι δικά της προγράμματα, που αφορούν τομείς όπως η θαλάσσια επιτήρηση, η κυβερνοάμυνα, η εκπαίδευση στον τομέα πληροφοριών και πτητικής κατάρτισης, καθώς και η παραγωγή του ευρωπαϊκού άρματος μάχης. Παράλληλα, συμμετέχει ως μέλος σε άλλα δώδεκα προγράμματα άλλων κρατών-μελών και σε άλλα δεκαπέντε με καθεστώς παρατηρητή.
Εν κατακλείδι, οι διεθνείς αποστολές υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις οποίες κατά καιρούς έχει συμμετάσχει ή έχει ενδιαφερθεί να συμμετάσχει η Ελλάδα, θα μπορούσαν να αποτελέσουν το πρόπλασμα ενός Ευρωστρατού. Η παρούσα συγκυρία, όπως διαμορφώνεται με την επιστροφή του πολέμου στην Ευρώπη, καταδεικνύει την ανάγκη για αποφασιστικά βήματα προς την κατεύθυνση της στρατηγικής αυτονομίας της Ένωσης. Η Ελλάδα, ως ένας διαχρονικά ένθερμος υποστηρικτής των αμυντικών πρωτοβουλιών της Ένωσης, έχει το δικό της ρόλο να επιτελέσει, ώστε η Ένωση να ξεπεράσει το προπατορικό αμάρτημα που την καθιστά πολιτικό και στρατιωτικό «νάνο», αν και είναι οικονομικός γίγαντας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (KΠΑΑ), mfa.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), mfa.gr, διαθέσιμο εδώ
- Απάντηση ΥΕΘΑ Νικόλαου Παναγιωτόπουλου στην υπ’ αριθμόν 504/4-3-2022 Επίκαιρη Ερώτηση του Βουλευτή Ηρακλείου του ΚΙΝΑΛ κ. Βασίλειου Κεγκέρογλου, με θέμα: «Κοινή Ευρωπαϊκή Άμυνα και Ασφάλεια», mod.mil.gr, διαθέσιμο εδώ
- PESCO: Η Ελλάδα είναι μια από τις πιο ενεργές χώρες στις αμυντικές δραστηριότητες, onalert.gr, διαθέσιμο εδώ
