Της Δήμητρας Τσονοπούλου,
Η Κίνα οδεύει όλο και πιο κοντά στο να χάσει τη θέση της ως η πιο πολυπληθής χώρα στον κόσμο από την Ινδία, αφού ο πληθυσμός της συρρικνώθηκε για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1960. Tο Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της Κίνας (NBS), σύμφωνα με ενημέρωση της Τρίτης, ανακοίνωσε πως ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε το 2022 σε 1,411 δισεκατομμύρια, μειωμένος κατά 850.000 περίπου άτομα σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η τελευταία φορά που ο πληθυσμός της Κίνας μειώθηκε ήταν την περίοδο 1958–1961, κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Κινεζικού Λιμού, που στέρησε τη ζωή σε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη τη χώρα και θεωρείται ως ο χειρότερος και πιο πολύνεκρος λιμός της ιστορίας.
Ποιος είναι ο συνδυασμός παραγόντων που βρίσκεται πίσω από αυτήν τη δημογραφική πτώση;
1) Πολιτική ενός παιδιού (one–child policy): Η κινεζική Κυβέρνηση εφάρμοσε την πολιτική του ενός παιδιού το 1979, η οποία περιόριζε τις περισσότερες οικογένειες από το να έχουν παραπάνω από ένα παιδί. Αν και αυτή η πολιτική έγινε πιο ήπια το 2015, επιτρέποντας στα ζευγάρια να αποκτήσουν δύο παιδιά, είχε μακροχρόνιο αντίκτυπο στα δημογραφικά της χώρας. Γίνεται αντιληπτό ότι η μείωση του πληθυσμού δεν αποτέλεσε την εξαίρεση, αλλά την αρχή μιας τάσης. Το θέμα πρόκειται να αποτελέσει έναν από τους βασικούς τομείς συζήτησης στην ετήσια συνεδρίαση του Κοινοβουλίου της Κίνας. Παράλληλα, το πρόβλημα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι ότι ενώ οι γυναίκες είναι ανοιχτές στο να κάνουν οικογένεια μια μέρα, είναι επιφυλακτικές με τον γάμο και τη μητρότητα λόγω των βαρών και των μειονεκτημάτων που τις επιβαρύνουν στην περίπτωση που το αποφασίσουν (συνδυασμός οικογενειακών και επαγγελματικών υποχρεώσεων).
2) Γήρανση του πληθυσμού: Ως αποτέλεσμα της πολιτικής ενός παιδιού, ο πληθυσμός της Κίνας έχει γεράσει γρήγορα, με ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού να είναι πλέον άνω των 60 ετών. Αυτό έχει ασκήσει πίεση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και συνταξιοδότησης της χώρας. Η μείωση του πληθυσμού είναι πιθανό να επιδεινώσει τα προβλήματα της Κίνας με το γηράσκον εργατικό δυναμικό και να καθυστερήσει την ανάπτυξη, προσθέτοντας στα δεινά της και αυτό το ζητούμενο, καθώς αγωνίζεται να ανακάμψει από την πανδημία.
3) Αστικοποίηση: Η ταχεία αστικοποίηση της Κίνας οδήγησε σε μείωση των γεννήσεων, καθώς περισσότερα ζευγάρια καθυστερούν να κάνουν παιδιά ή επιλέγουν να μην τα κάνουν καθόλου, οδηγώντας έτσι σε αρκετά κοινωνικά και δημογραφικά προβλήματα. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που η αστικοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των γεννήσεων, συμπεριλαμβανομένων των εξής: οι άνθρωποι στις αστικές περιοχές συνήθως έχουν πρόσβαση σε περισσότερες επιλογές για εργασία, εκπαίδευση και ψυχαγωγία. Αυτό μπορεί να καθυστερήσει την απόφαση να κάνουν παιδιά. Ακόμα, οι αστικές περιοχές, συνήθως, είναι πιο ακριβές από τις αγροτικές περιοχές και τα ζευγάρια, που ζουν σε αυτές τις περιοχές, μπορεί να αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα.
4) Αλλαγή των κοινωνικών νορμών: Καθώς η Κίνα γίνεται πιο ευημερούσα και αστικοποιημένη, πολλοί νέοι επικεντρώνονται στην καριέρα τους και καθυστερούν τον γάμο και τα παιδιά. Παράλληλα, μάστιγα αποτελεί η εδραιωμένη ανισότητα των φύλων και οι προκλήσεις της ανατροφής παιδιών στις ακριβές πόλεις της Κίνας. Συγκεκριμένα, για πολλές γυναίκες δεν υπάρχει τρόπος να διατηρήσουν μια καριέρα και να δημιουργήσουν οικογένεια. Παρόλο που είναι παράνομο, σύμφωνα με την κινεζική νομοθεσία, ορισμένες κινεζικές εταιρείες υποχρεώνουν τις γυναίκες υπαλλήλους τους να υπογράφουν συμβάσεις που δίνουν στην εταιρεία το δικαίωμα να τις απολύσει, εάν μείνουν έγκυος. Αντίστοιχα, όμως, οι γυναίκες που μπορούν να συμβιβάσουν την εγκυμοσύνη με την επαγγελματική τους ζωή, ανακάλυψαν ότι ο ελεύθερος χρόνος για να αποκτήσουν μωρό μπορεί, επίσης, να εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους για την καριέρα τους.
Τι συνέπειες μπορεί να έχει η δημογραφική μείωση για την Κίνα και την παγκόσμια οικονομία και πώς σχεδιάζεται να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα;
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι εάν διατηρηθεί αυτή η τάση, θα μπορούσε, επίσης, να δημιουργήσει πρόβλημα για τον υπόλοιπο κόσμο, με την Κίνα να παίζει βασικό ρόλο στην προώθηση της παγκόσμιας ανάπτυξης ως η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία. Ο Πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping, διαβεβαίωσε στην ομιλία του στο 20ο Συνέδριο του Κουμουνιστικού Κόμματος Κίνας, τον περασμένο Οκτώβριο, ότι το να κάνει οικογένειες να αποκτήσουν περισσότερα παιδιά ήταν στην κορυφή της ατζέντας του. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι: «Θα βελτιώσουμε τη στρατηγική ανάπτυξης του πληθυσμού, θα δημιουργήσουμε ένα σύστημα πολιτικής για την ενίσχυση των ποσοστών γεννήσεων και θα μειώσουμε το κόστος της εγκυμοσύνης και του τοκετού, της ανατροφής των παιδιών και του σχολείου».
Μεταξύ των προτάσεων από πολιτικούς που συγκεντρώνονται στο Πεκίνο, για τις επερχόμενες συνεδριάσεις χάραξης πολιτικής, σχεδιάζεται να επιτραπούν στις ανύπαντρες γυναίκες τα ίδια δικαιώματα και μεταχείριση να αποκτήσουν παιδιά με εκείνες που είναι παντρεμένες, η υιοθέτηση οκτάωρου εργάσιμης ημέρας κ.ά. Είναι γνωστό πως, έως τώρα, όσες γυναίκες κάνουν μόνες τους παιδιά αποκλείονται από τις περισσότερες φοροαπαλλαγές, στεγαστικές πιστώσεις και εκπαιδευτικά επιδόματα που έχει χορηγήσει η Κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια, για να προσπαθήσει να ενισχύσει το ποσοστό γεννήσεων, καθώς αυτές προορίζονται για παντρεμένα ζευγάρια. Σύμφωνα με την Ann Pei: «Αν θέλουν περισσότερα μωρά, πρέπει να μας αφήσουν να δημιουργήσουμε οικογένειες με τους δικούς μας όρους, αντί να μας ωθήσουν σε ένα παλιομοδίτικο μοντέλο που απαιτεί από τις γυναίκες να εγκαταλείψουν την καριέρα και τα όνειρα τους».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- China’s population is shrinking. The impact will be felt around the world, CNN, διαθέσιμο εδώ
- For some Chinese women it ‘doesn’t make sense’ to have babies, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- China’s Population Is Shrinking—and Graying. Here’s What It Means for the Future, TIME Magazine, διαθέσιμο εδώ
