Seλήνιο και καρκίνος: Μια πρώιμη, αλλά πολλά υποσχόμενη προοπτική θεραπείας

Της Κωνσταντίνας Ζαμπουρίδου, 

Η σωστή διατροφή κατέχει πολύ σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητά μας, καθώς ιχνοστοιχεία και βιταμίνες είναι απαραίτητες για το ευ ζην του οργανισμού μας. Το σελήνιο (Se) είναι ένα ιχνοστοιχείο απαραίτητο για την υγεία μας, που έχει συνδεθεί με την καρκινοπροστασία και όχι μόνο. Στον οργανισμό μας εντοπίζεται μέσα σε πρωτεΐνες, γνωστές και ως σεληνοπρωτεϊνες, καθώς είναι απαραίτητο για τη βιοσύνθεσή τους. Οι πρωτεΐνες αυτές, βοηθούν στη δημιουργία του DNA και προστατεύουν τα κύτταρα από τον κυτταρικό θάνατο και τις μολύνσεις, ενώ, επίσης, συμμετέχουν στη ρύθμιση και την παραγωγή των θυροειδών ορμονών. Πρόσφατα, πολλά πειράματα αποδεικνύουν, ότι το σελήνιο σε κατάλληλες ποσότητες μπορεί να περιορίσει την ογκογένεση και, κατά συνέπεια, τον καρκίνο. Με ποιον τρόπο συμβαίνει, όμως, αυτό και πως μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ως άμυνα κατά του θανατηφόρου αυτού εχθρού;

Ακόμη και σήμερα είναι γεγονός ότι ο καρκίνος εξακολουθεί να είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως, αντιπροσωπεύοντας περίπου τους 9,6 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο. Η εμφάνιση του καρκίνου μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, ένας από τους οποίους είναι οι συσσωρευμένες μεταλλάξεις στο γενετικό υλικό, που οδηγούν συνήθως στον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων και, μετέπειτα, στους καρκινικούς όγκους, ενώ σε αυτό το σημείο φαίνεται να είναι χρήσιμο το σελήνιο.

Στον άνθρωπο το σελήνιο εντοπίζεται υπό τη μορφή των σεληνοπρωτεϊνών, των οποίων η σύνθεση προωθείται κυρίως από το τροποποιημένο αμινοξύ σεληνοκυστεϊνη, που αποτελεί τη δραστική μορφή του σεληνίου. Μέχρι στιγμής, έχει αποδειχθεί ότι το Se περιορίζει αρκετά είδη καρκίνου, παρόλα αυτά, λόγω των πολλαπλών λειτουργιών του, δεν έχει αποκωδικοποιηθεί πλήρως ο τρόπος δράσης του και πως αυτός περιορίζει τις καρκινικές λειτουργίες.

Δεδομένου ότι το οξειδωτικό στρες είναι μία από τις κύριες συνιστώσες που οδηγούν στην καρκινογένεση, αναγνωρίζεται ότι η βασική αντικαρκινική δράση του ιχνοστοιχείου, έγκειται στην ενίσχυση της αντιοξειδωτικής λειτουργίας των κυττάρων, μέσω της αύξησης της παραγωγής των αντιοξειδωτικών σεληνοπρωτεϊνών. Η αυξανόμενη παραγωγή των σεληνοπρωτεϊνών έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση παραγωγής των βλαβερών για το κύτταρο μορφών οξυγόνου και άρα τη μείωση της βλάβης του γενετικού υλικού και της κυτταρικής μεμβράνης που αυτές προκαλούν. Κατά συνέπεια, ελαττώνονται σημαντικά οι διεργασίες εκείνες, που είναι πιθανόν να οδηγήσουν το κύτταρο σε ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό και μετέπειτα σε καρκίνο.

Το πραγματικά ενδιαφέρον χαρακτηριστικό που εμφανίζει το σελήνιο είναι η προοπτική που φαίνεται να έχει για τη χρήση του σε φάρμακα και θεραπείες κατά του καρκίνου, σε συνδυασμό με τα ήδη χρησιμοποιούμενα αντικαρκινικά φάρμακα. Ερευνητικό πείραμα του 2022, που χορηγούσε μείγμα αντικαρκινικών παραγόντων και σεληνίου σε ποντίκια που φέραν όγκο, οδήγησε στο συμπέρασμα, μεταξύ άλλων, ότι το σελήνιο παρείχε προστασία στα φυσιολογικά κύτταρα από τη φαρμακευτική τοξικότητα.

Συνεπώς, φαίνεται να υπάρχει μία δυνατότητα αύξησης της δόσης του αντικαρκινικού φαρμάκου, χωρίς να καταστραφούν σε μεγάλο βαθμό τα υγιή κύτταρα, χάρη στην αντιοξειδωτική δράση του Se. Αυτό το αποτέλεσμα, μελλοντικά, θα μπορούσε να σημαίνει λιγότερα συμπτώματα από τις χημειοθεραπείες που υπόκειται ένας ασθενής και, επομένως, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του. Πολλές ακόμα μελέτες αποδεικνύουν ότι χαμηλά επίπεδα σεληνίου συσχετίζονται με υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης διάφορων μορφών καρκίνου, όπως αυτής του παχέος εντέρου και του καρκίνου του θυροειδούς.

Παρόλα τα θετικά αποτελέσματα που λαμβάνονται συνεχώς, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι φαίνεται να υπάρχει και μία σκοτεινή πλευρά στη λειτουργία του σεληνίου. Έρευνες κατά καιρούς, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η πρόσληψη του ιχνοστοιχείου αυτού, όχι μόνο δεν καταστέλλει, αλλά πιθανά οδηγεί στην ογκογένεση. Το πρόβλημα με το σελήνιο, λοιπόν, βρίσκεται ακριβώς εδώ: Υπάρχει ένα πολύ στενό όριο ανάμεσα στα επίπεδα που δρα θεραπευτικά για το κύτταρο και σε αυτά που δρα κυτταροτοξικά.

Τα αντιφατικά δεδομένα που λαμβάνουμε για τη δράση του Se έχουμε καταλήξει ότι οφείλονται σε δύο μεταβλητές παραμέτρους: Στον τύπο του σεληνίου που προσλαμβάνεται κάθε φορά και στη συγκέντρωσή του, που προϋπάρχει στο αίμα του ασθενούς. Ανάλογα με την ποσότητα και την ποιότητα θα μπορούσαμε να πούμε ότι το σελήνιο δρα διαφορετικά, δίνοντας διαφορετικά αποτελέσματα και προβληματίζοντας την επιστημονική κοινότητα.

Συνοψίζοντας, το σελήνιο, μέσω των σεληνοπρωτεϊνών που διαθέτει, είναι αδιαμφισβήτητης σημασίας για το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Όπως είδαμε, μελέτες αποδεικνύουν ότι υπάρχει μια, αβέβαιης ακόμη σημασίας, αντικαρκινική δράση, η οποία δυστυχώς, σε λάθος ποσότητα ή μορφή πρόσληψης Se, συνοδεύεται με την (ακριβώς) αντίθετη δράση του ιχνοστοιχείου, την καρκινική. Παρόλα τα διφορούμενα ευρήματα και του μυστηρίου που το περικλείει, το Σελήνιο αναμφίβολα είναι πολλά υποσχόμενο για τη μελλοντική του χρήση σε αντικαρκινικές θεραπείες. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι κάτι τόσο μικροσκοπικό, που μπορεί να περιορίσει τη μεγάλη μάστιγα του 21^ου αιώνα, χρήζει και με το παραπάνω περαιτέρω έρευνα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ