Του Παναγιώτη Στρίκου,
Δεν κάνουμε λόγο για ένα απλό μονοπλάνο, αλλά για ένα ξεχωριστής καλλιτεχνικής φύσεως. Αναμφίβολα το 7 λεπτών μονοπλάνο του Αντονιόνι είναι από τα κορυφαία στην ιστορία του σινεμά.
Λίγα λόγια για το φιλμ πριν περάσω στην φιλμική ανάλυση του: Ο Τζακ Νίκολσον υποδύεται τον Ντείβιντ Λοκ, έναν ρεπόρτερ που αναλαμβάνει μια αποστολή σε μια χώρα της Αφρικής, προκείμενου να καλύψει τον πόλεμο που διεξάγεται εκεί. Αξιοσημείωτο είναι πως ο Αντονιόνι εστιάζει έντονα στο ψυχολογικό προφίλ του Νίκολσον, καθώς πρόκειται για έναν άνθρωπο ο οποίος έχει κουραστεί από την ζωή του και προσπαθεί διακαώς να της ξεφύγει. Στο ξενοδοχείο που διαμένει, γνωρίζει έναν άντρα που ήταν υπέρμαχος αλλά και δούλευε για λογαριασμό κάποιων Αφρικανών επαναστατών. Έπειτα τον βρίσκει νεκρό και τότε όλη η ζωή του παίρνει μια ανέλπιστη τροπή. Ο Νίκολσον έκανε μια κίνηση στην προσπάθεια του να απελευθερωθεί, ενώ στην ουσία τον τράβηξε ακόμη περισσότερο στα άδυτα του ίδιου του του εαυτού. Άλλαξε τις ταυτότητές τους και μπήκε στη θέση του άλλου προκειμένου να ζήσει την ζωή του. Όμως, τα απομεινάρια της δύσκολης ζωής του νεκρού άντρα θα βάλουν τον Νίκολσον σε ένα παιχνίδι καταδίωξης, που θα κάνει ακόμα πιο δύσκολη τη συναισθηματική και ψυχική του ζωή.
Μπορεί φαινομενικά η ιστορία του Αντονιόνι να παρουσιάζεται ως μια απλή δράση ενός ανθρώπου αλλά στην ουσία πρόκειται για μια υπαρξιακή παράθεση του σκηνοθέτη πάνω σε έναν χαρακτήρα, που ξεδιπλώνεται μέσα του η έντονη τάση να ξεφύγει από την ζωή του, την γυναίκα του, την δουλειά του, την ρουτίνα του και τελικά από τον ίδιο του τον εαυτό. Προσπαθεί με κάθε τρόπο να ζήσει την περιπέτεια ή την ζωή ενός άλλου, γιατί δυσφορεί με την δικιά του, θέλει να βγει έξω από αυτήν. Ούτε όταν θα γνωρίσει μια φοιτήτρια αρχιτεκτονικής δεν θα καταφέρει να ζήσει μια περιπετειώδη ζωή μέσα από την επαφή με τον έρωτα. Ίσως ήταν μια προσπάθεια να ζήσει κάτι ανέμελο, κάτι νεωτερικό, ερχόμενος σε επαφή με μια νέα κοπέλα. Αυτομάτως αυτή η προσπάθειά του φανέρωνε μια απελπιστική και μάταια διαδικασία περαιτέρω καταπόνησης του ίδιου του εαυτού.
Ο Αντονιόνι μας παρουσιάζει μια εσωτερική υπαρξιακή αναζήτηση ενός ανθρώπου που θέλει να ευτυχήσει και να αποφορτιστεί από τη γήινη και ανιαρή ζωή του. Η σκέψη να αλλάξει ζωή, να ζήσει λίγη περιπέτεια φανερώνει την έντονη επιθυμία του να μπει στη θέση του άλλου, χωρίς να σκέφτεται τι αφήνει πίσω στη δικιά του ζωή. Ίσως ο Αντονιόνι μας φανερώνει με αυτόν τον τρόπο το πόσο ήθελε να φύγει από τον εαυτό του.
Συνεχίζοντας την περιγραφή της ταινίας, ο Νίκολσον καταδιώκεται λόγω της νέας του ταυτότητας, καθώς όπως αποδείχτηκε ο νεκρός φίλος που αντικατέστησε είχε πολλά μπλεξίματα. Τον κυνηγούν πράκτορες, η αστυνομία αλλά και η προσωπική του ζωή (η γυναίκα του), που υποψιάζεται την κατάσταση που έχει δημιουργήσει ο Νίκολσον. Εδώ ίσως επρόκειτο και για μια αλληγορική παράθεση του Αντονιόνι να δείξει πως το κυνήγι του για μια νέα γεμάτη ζωή, την έκανε πιο άδεια. Μπήκε στη ζωή ενός άλλου και αυτοί που τον κυνηγούσαν τώρα στη νέα του ζωή έγιναν οι δαίμονες της παλιάς του ζωής, που τον κυνηγούσε ο ίδιος του ο εαυτός.
Περνώντας στο 7 λεπτών μονοπλάνο του Αντονιόνι, ο Νίκολσον έχοντας καταφύγει στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου ανάβει ένα τσιγάρο και κάθεται στο κρεβάτι του, παραδομένος πλέον από το να ξεφύγει από τους διώκτες του αλλά και από τους διώκτες του εαυτού του. Η προσπάθειά του να ζήσει κάτι νέο, να ξεφύγει από τα εγκόσμια, από την ρουτίνα του, την αβάσταχτη επαναληψιμότητα του «Είναι» του, αποτυγχάνει. Ίσως οποιαδήποτε προσπάθεια αποπεράτωσης της ύπαρξής μας να βρίσκει σε έναν τοίχο, σε μια αποτυχία. Το να βγεις από τον εαυτό σου, να ζήσεις φαντασιακές καταστάσεις, ανεκπλήρωτες επιθυμίες ή ονειρεμένες ζωές άλλων δεν είναι εφικτό για αυτήν την ζωή, τη γήινη και την οριοθετημένη. Ο Νίκολσον ξαπλώνει στο κρεβάτι για να παραδοθεί στον εαυτό του, να καταλήξει έρμαιο της ύπαρξής του.
Το μονοπλάνο του Αντονιόνι ξεκινά εστιάζοντας προς την πόρτα του δωματίου του Νίκολσον που κοιτάει προς τα έξω, με τον ίδιο να φαίνεται ξαπλωμένος κάτω αριστερά στο κάδρο και η κάμερα να πηγαίνει πάρα πολύ αργά προς τα κάγκελα της πόρτας. Κατευθυνόταν προς τα έξω, εκεί που ένα παιδάκι έπαιζε, ένας παππούς καθόταν στο παγκάκι και μια κοπέλα περπατούσε. Εδώ μπορούμε να δούμε μια υπαρξιακή κατάθεση του Αντονιόνι, που συγκρούεται ο υποκειμενικός κόσμος με την καθαυτή αντικειμενική πραγματικότητα. Ο σκηνοθέτης φανερώνει πως ακόμα και αν ένας άνθρωπος χάσει την ταυτότητά του, την αναζητήσει και δεν μπορέσει να την βρει ποτέ του, ακόμα και σε αυτό το τραγικό γεγονός της ύπαρξής του, οι ζωές των άλλων (οι υπάρξεις τους) θα συνεχίσουν να υφίσταται και να εξελίσσονται. Επίσης, τα χάος του εσωτερικού κόσμου του ήρωα συγκρούεται με μια αρμονική εξωτερική πραγματικότητα, με τον αντικειμενικό κόσμος να είναι διαφορετικός αλλά και οι υποκειμενικότητες των άλλων να βλέπουν πιο αισιόδοξα, πιο χαρμόσυνα και πιο ζωντανά σε αντίθεση με τον Νίκολσον.
Το πλάνο δίχως cut του σκηνοθέτη πιστεύω πως δηλώνει την συνέχεια της ζωής, ασχέτως αν μια ύπαρξη χάθηκε, αλλά ίσως υποδηλώνει και μια ονειρική ουτοπία, ενός ονείρου του πρωταγωνιστή, που φαντάστηκε την αρμονική ζωή, την κυνήγησε αλλά τελικά του έφυγε μέσα από τα χέρια, καθώς βρισκόταν ακριβώς έξω από το παράθυρο. Η έλλειψη του μοντάζ προσδίδει συνέχεια σε ένα αφηγηματικό πλάνο το οποίο δηλώνει τον εαυτό του, είναι ο εαυτός του Νίκολσον που φαντάστηκε μια ζωή, προσπάθησε να την διεκδικήσει αλλά στο τέλος έχασε. Μόνο που η ίδια η ζωή συνεχώς θα κερδίζει και θα βρίσκει τους γαλήνιους δρόμους της ανάμεσα στα δύσβατα, κενά και μοναχικά μονοπάτια της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Επάγγελμα: Ρεπόρτερ, imdb.com, διαθέσιμο εδώ
