Βόρεια Κορέα: Στα πρόθυρα ενός σύγχρονου λιμού;

Του Μάριου Κριτίδη,

Ανησυχίες στους ανθρωπιστικούς οργανισμούς και στη διεθνή κοινότητα προκαλούν οι πρόσφατες δηλώσεις του Βορειοκορεάτη Υπέρτατου Ηγέτη, Kim Jong-un. Την Τετάρτη 1η Μαρτίου, σε ομιλία του στη σύσκεψη του Εργατικού Κόμμας Βόρειας Κορέας, ο Kim Jong-un ανακοίνωσε πληθώρα μεταρρυθμίσεων στο δίκτυο διανομής τροφής της χώρας. Οι ανακοινώσεις αυτές προκαλούν υποψίες και ανησυχίες πως η Βόρεια Κορέα βρίσκεται στο επίκεντρο μιας σοβαρής έλλειψης τροφίμων, που μπορεί να πάρει πολύ αρνητικές διαστάσεις στο μέλλον.

Το κλειστό και μυστικοπαθές κράτος της Βόρειας Κορέας κινεί πάντα και διαχρονικά το ενδιαφέρον παρατηρητών πάσης μορφής, καθώς αποτελεί μία μοναδική περίπτωση κρατικής οντότητας, η οποία, μέσα σε ένα όλο και πιο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον, παραμένει πλήρως απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο. Η Βόρεια Κορέα αποτελεί ένα μοναδικό απομεινάρι πλέον, σε οργάνωση, πολιτισμό και ιδιοσυγκρασία του σοβιετικού μπλοκ του Ψυχρού Πολέμου. Μέχρι σήμερα, το κεντρικό σύστημα παραγωγής και διανομής τροφίμων στη χώρα δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα εδώ και 30 χρόνια, ενώ οι τελευταίες μεταρρυθμίσεις έχουν σκοπό να κρατικοποιήσουν ακόμα περισσότερο τη διανομή των ειδών πρώτης ανάγκης, για παράδειγμα μέσω του ελέγχου των τιμών από κυβερνητικούς θεσμούς αντί για τις οργανώσεις αγροτών και εμπόρων.

Αποτέλεσμα, λοιπόν, των μεταρρυθμίσεων είναι ένα ακόμα πιο κεντροποιημένο και ελεγχόμενο σύστημα από το ήδη έντονα ελεγχόμενο καθεστώς του παρελθόντος, ενώ η παραγωγή τροφίμων στη χώρα βρίσκεται από το 2019 σε συνεχή μείωση για τρία συνεχή χρόνια. Οι επισιτιστικές ανάγκες για σιτάρι της Βόρειας Κορέας υπολογίζονται περίπου στους 5,5 τόνους τον χρόνο για να τραφούν όλοι οι κάτοικοι της χώρας ικανοποιητικά. Όμως, με του 4,4 τόνους που έχει παράξει η χώρα τα τελευταία χρόνια, η χώρα αναγκάζεται να εισάγει σιτάρι από την Κίνα για να καλύψει –ανεπαρκώς– τις ανάγκες της (περίπου 1 τόνος σιτηρών εισάγεται από την Κίνα), όσο για το υπόλοιπο, δυστυχώς, ο απλός λαός θα υποφέρει από την έλλειψη αυτή. Ο λόγος που η Βόρεια Κορέα δεν εισάγει περισσότερα σιτηρά από την φιλικά προσκείμενή της Κίνα, δεν είναι τόσο οικονομικός, αλλά σύμφωνα με κυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, θα αποτελούσε πλήγμα στην αυτάρκεια και το κύρος της χώρας οποιαδήποτε εξωτερική βοήθεια. Αυτό επεκτείνεται εκτός από τις εισαγωγές και σε οποιασδήποτε μορφής ανθρωπιστικής βοήθειας (όπως είδαμε και στο θανατηφόρο κύμα επιδημίας COVID-19 το 2022).

Οι αιτίες οι οποίες οδηγούν τη Βόρεια Κορέα σε αυτήν τη νέα επισιτιστική κρίση είναι πολύπλευρες. Η πανδημία αποτέλεσε κύρια αφορμή προβλημάτων τόσο στις παραγωγικές μονάδες της χώρας, όσο και περαιτέρω περιορισμούς στις ήδη λιγοστές εισαγωγές τροφίμων, μειώνοντας δραστικά την ετήσια παραγωγή. Μετέπειτα, όπως είδαμε, δομικά προβλήματα στο σύστημα διανομής, καθώς και περιβαλλοντολογικά αίτια, δυσχέραιναν περισσότερο την ήδη κακή κατάσταση. Η ίδια πολιτική της χώρας, επίσης, έχει μερίδιο ευθύνης, καθώς αντί η ηγεσία του Kim Jong-un να αντιμετωπίσει τα προβλήματα δεκαετιών στο δίκτυο διανομής τροφίμων και τα προβλήματα στην παραγωγή του πρωτογενούς τομέα, η χώρα καταξοδεύεται σε άκρως ακριβά στρατιωτικά συστήματα και εξοπλισμούς που δεν αναλογούν πολλές φορές στην πραγματική οικονομική δύναμη της χώρας.

Αυτή πάντως δεν είναι η πρώτη φορά που η Βόρεια Κορέα αντιμετωπίζει σοβαρά επισιτιστικά προβλήματα. Ήδη μία φορά τη δεκαετία του 90 ήρθε αντιμέτωπη με μεγάλο λιμό που στοίχισε τη ζωή σε έναν ακαθόριστα μεγάλο αριθμό ανθρώπων που υπολογίζεται από 340.000 στις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις έως 3,5 εκατομύρια στις πιο «μαύρες» εκτιμήσεις. Όμως, και στο σήμερα η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική. Αν υπάρχει ένα κοινό στις ιστορίες των όσων απέδρασαν από την χώρα, αλλά και από τα δεδομένα, είναι ότι οι τροφικές ελλείψεις και η ασιτία αποτελούν καθημερινότητα για τους Βορειοκορεάτες.

Σημαντική λεπτομέρεια, όμως, είναι ότι τα προβλήματα αυτά δεν απασχολούν τους κατοίκους της Pyongyang, όπου η επισιτιστική κατάσταση πάντα παραμένει σταθερή. Στον τομέα της σίτισης, μπορούμε να εντοπίσουμε τις τεράστιες ανισότητες της χώρας. Έξω από την «ελίτ» κοινωνία της πρωτεύουσας, τα αληθινά προβλήματα εντοπίζονται στην επαρχία, όπου οι κάτοικοί της πρέπει να τρέφονται με όσα παράγουν και ό,τι λίγα μπορούν να αγοράσουν από τις τοπικές αγορές – όποτε δεν υπάρχουν ελλείψεις. Το κρατικό σύστημα διανομής έχει παραμείνει άκρως αναποτελεσματικό εδώ και δεκαετίες, ενώ δεν έχουν γίνει προσπάθειες εκσυγχρονισμού των υποδομών και της διοίκησης, εδώ και χρόνια.

Με τα προβλήματα επισιτισμού να γίνονται όλο και πιο εμφανή, είναι άγνωστη η έκταση που μπορεί να λάβει η κρίση τα επόμενα χρόνια. Αν και η κακή και ελλειπής διατροφή του λαού της χώρας είναι γνωστή εδώ και πολλά χρόνια, μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν αναφορές για σημαντική επιδείνωση της ήδη κακής κατάστασης, όμως δεδομένου της πορείας του πρωτογενούς τομέα της χώρας, καθώς και η πεισματική άρνηση για μία αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων, προκαλεί ανησυχίες για εκτροχιασμό της κατάστασης σε μια παρόμοια κρίση με τη δεκαετία του ’90. Ελπίζουμε όλοι πάντως να μην φτάσει η κατάσταση ως εκεί…

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• North Korea Wants More Control Over Farming Amid Food Shortage, The Diplomat, Διαθέσιμο εδώ
• N. Korea food shortage worsens amid COVID, but no famine yet, Associated Press, Διαθέσιμο εδώ
• Is North Korea fighting a food crisis?, Al Jazeera, Διαθέσιμο εδώ