Της Σπυριδούλας Βλάχα,
Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει όλοι μας το μουσικό κομμάτι ‘‘Dance Me to the End of Love’’, αναλογιζόμενοι τον έρωτα και νιώθοντας τα συναισθήματά μας να ξεχειλίζουν; Το τραγούδι συντέθηκε από τους Leonard Cohen και David Campbell, το 1984, και ερμηνεύθηκε από τον Cohen, στο άλμπουμ του “Various Positions”. Έκτοτε, θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα ερωτικά τραγούδια όλων των εποχών. Ωστόσο, όταν ο Cohen έγραφε το τραγούδι, δεν είχε αυτό ακριβώς στο μυαλό του…
Όπως έχει αναφέρει και ο ίδιος, το κομμάτι δημιουργήθηκε με αφορμή το Ολοκαύτωμα. Συγκεκριμένα, κάποια στιγμή είδε φωτογραφίες από τα κρεματόρια στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και, από τότε, ξεκίνησε να ψάχνει και να αναζητά πληροφορίες, σχετικά με το Άουσβιτς και τα υπόλοιπα στρατόπεδα. Αυτό που τον συγκλόνισε περισσότερο, όμως, ήταν η φωτογραφία ενός κουαρτέτου, το οποίο οι Ναζί ανάγκαζαν να παίζει μουσική, την ίδια στιγμή που θανάτωναν τους υπόλοιπους κρατούμενους, με τους μουσικούς, φυσικά, να έχουν στο τέλος την ίδια μοίρα με τους συγκρατούμενούς τους. Αυτή ήταν μία συνήθης –ειρωνική– πρακτική των Ναζί, όσο οδηγούσαν τους κρατούμενους στα κρεματόρια και στους θαλάμους αερίων.
Μάλιστα, το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται ο Cohen στο τραγούδι του είναι πολύ συγκεκριμένο και δηλώνεται με το στίχο ‘‘Dance me to your music with your burning violin’’. Πρόκειται για τον Ιάκωβο Στρούμσα, έναν Ελληνοεβραίο μουσικό, ο οποίος αναγκαζόταν να παίζει μουσική, όση ώρα εξελισσόταν μπροστά του η απόλυτη φρίκη, υπό τον τίτλο του αρχιβιολιστή μιας ορχήστρας με «ειδικά καθήκοντα». Και, μάλιστα, όχι οποιαδήποτε μουσική, αλλά στρατιωτικά εμβατήρια και δυτικά κλασικά κομμάτια, τη στιγμή που οι δικοί του άνθρωποι οδηγούνταν προς το θάνατο! Φυσικά, αυτό το μαρτύριο ίσχυε για κάθε μουσικό, με τον Στρούμσα να συμβολίζει όλους τους μουσικούς που υπέμειναν αυτό το φρικτό μαρτύριο.
Ωστόσο, το ερωτικό στοιχείο δεν εκλείπει από το μουσικό αυτό κομμάτι. Στο τραγούδι, φαίνεται πως ένας άνδρας ή μία γυναίκα μιλάει στον/ην αγαπημένο/η του, ζητώντας του να τον/την αποχαιρετήσει για τελευταία φορά πριν το θάνατο. Και, πράγματι, αφηγήτρια του τραγουδιού είναι μία γυναίκα, η οποία έχασε τη ζωή της στο Άουσβιτς και δεν είναι άλλη από τη γυναίκα του Στρούμσα. ″Dance me through the panic till I’m gathered safely in″ είναι ο στίχος, ο οποίος περιγράφει τον απόλυτο πανικό –θεατό και αθέατο–, τον οποίο βίωναν όλοι εκείνοι που οδηγούνταν εν γνώσει τους στο θάνατο. Με τα λόγια αυτά, η γυναίκα του Στρούμσα προσπαθεί να βρει μια τελευταία παρηγοριά στη μουσική του αγαπημένου της και να του πει ένα τελευταίο «αντίο», πριν τον αποχαιρετήσει για πάντα.
Παρόλο που η ίδια δεν κατάφερε να επιβιώσει, ο Στρούμσα είχε άλλη τύχη• επέζησε! Και, μάλιστα, όπως ο ίδιος έγραψε στο βιβλίο του Διάλεξα τη ζωή…, «Μετά την άφιξή μας στο στρατόπεδο και την αφάνιση της γυναίκας μου και των γονιών μου, η μουσική ήταν αυτή που με βοήθησε να μην βουλιάξω στην απελπισία». Το «φλεγόμενο βιολί» του, λοιπόν, ήταν εκείνο που του χάρισε τη ζωή. Ακόμα, για τον Cohen, το τραγούδι αναφέρεται «στην ομορφιά που υπάρχει στην ολοκλήρωση της ζωής, στο τέλος της ύπαρξης και στο γεμάτο πάθος στοιχείο της ολοκλήρωσης». Για τον λόγο αυτόν, ο καλλιτέχνης υποστήριζε πως δεν πειράζει αν κάποιος δεν ξέρει σε τι αφορά το κομμάτι, καθώς όλα αυτά αποτελούν βασικά στοιχεία της αγάπης και του πάθους και, επομένως, μπορεί να αξιοποιηθεί για οποιαδήποτε παθιασμένο σκοπό.
Το τραγούδι αυτό, λοιπόν, είναι αφιερωμένο σε όλους αυτούς που «χάθηκαν» με τον πιο άδικο τρόπο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σε όλους εκείνους που είδαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα να βασανίζονται και να πεθαίνουν. Σε όλους εκείνους που κρατούσαν ένα «φλεγόμενο βιολί», ενώ έβλεπαν και βίωναν τον πανικό σε όλο του το μεγαλείο. Και σε όλους εκείνους που δεν πρόλαβαν να αποχαιρετήσουν τους ανθρώπους τους. Ας κρατήσουμε αυτό το τραγούδι ως μία ενθύμηση της φρίκης που μπορεί να προκαλέσει το ανθρώπινο είδος και παράλληλα της ομορφιάς των συναισθημάτων και των θαυμάτων της ανθρώπινης ύπαρξης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Λέοναρντ Κοέν: Για ποιον έγραψε το «Dance me to the end of love»;, andro.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ορχήστρα έπαιζε, ενώ οι Εβραίοι οδηγούνταν στα κρεματόρια. Τελευταίος εκτελέστηκε ο εβραίος που έπαιζε βιολί. Η ιστορία του «Dance me to the end of Love», του Λέοναρντ Κοέν, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Dance Me to the End of Love, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
