Της Μαρίας Πολίτου,
Αμέσως μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την παράδοση της ναζιστικής Γερμανίας, ο κόσμος διαχωρίστηκε σε δύο ιδεολογικά αντίπαλα στρατόπεδα. Οι δυτικοί (ΗΠΑ και Αγγλία κυρίως), θεωρούσαν την Σοβιετική Ένωση του Στάλιν, ως μια κρίσιμη απειλή, η οποία έπρεπε να αντιμετωπιστεί ταχέως. Αυτή η αντίληψη υπήρχε και μετά τη λήξη των εχθροπραξιών και κάπως έτσι ο πλανήτης, πριν καν προλάβει να αναδομηθεί μετά από τον αιματηρό πόλεμο, μπήκε στην περίοδο που έμεινε στην ιστορία ως ο «Ψυχρός Πόλεμος».
Όταν μιλάμε για Ψυχρό Πόλεμο, αναφερόμαστε σε μία διαμάχη διάρκειας μισού σχεδόν αιώνα, χωρίς αιματηρές συγκρούσεις, ωστόσο με υπερμεγέθεις πολιτικές και διπλωματικές συνέπειες για όλον τον κόσμο. Μετά την ήττα της Γερμανίας, η χώρα διαχωρίστηκε σε διοικητικές ζώνες. Με τα νέα δεδομένα, οι χώρες της Βρετανίας, της Γαλλίας και των Ηνωμένων Πολιτειών αποτέλεσαν την μετέπειτα «Δυτική Γερμανία», ενώ το ανατολικό κομμάτι, βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης μέχρι την συγκρότηση της Ανατολικής Γερμανίας, το 1949. Ωστόσο, η δράση της Σοβιετικής Ένωσης είχε ανησυχήσει ιδιαίτερα τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της. Στόχος των ΗΠΑ ήταν να καταπολεμήσουν με όλα τα μέσα τον κομμουνισμό του Στάλιν.
Περίπου το 1950, οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ, θεωρήθηκε ότι ασκούσαν επιθετικές τακτικές προς τα σοσιαλιστικά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Τον Οκτώβριο του 1954, υπογράφτηκαν «Οι Συμφωνίες Λονδίνου-Παρισιού», μεταξύ των Δυτικών χωρών και της Δυτικής Γερμανίας, όπου αυτό σήμαινε ότι η Γερμανία θα μπορούσε να εξοπλιστεί, οι πολίτες της θα υπηρετούσαν στον στρατό και κατά συνέπεια θα μπορούσε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Το 1954, η Σοβιετική Ένωση είχε προσπαθήσει να γίνει μέλος στο ΝΑΤΟ, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν επετεύχθη.
Στις 6 Μαΐου του 1955, η ένταξη της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας έγινε πραγματικότητα και λίγες ημέρες αργότερα, στις 14 Μαΐου, η Σοβιετική Ένωση αντέδρασε. Συγκεκριμένα, οκτώ κομμουνιστικά κράτη από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη υπέγραψαν την συνθήκη Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Βοήθειας. Η συνθήκη αυτή, ήταν διεθνούς βεληνεκούς, υπεγράφη στην πρωτεύουσα της Πολωνίας, την Βαρσοβία, και γι’ αυτό έμεινε γνωστή ως το σύμφωνο της Βαρσοβίας. Επρόκειτο για μια κομμουνιστική απάντηση στην συμμαχία των κρατών του ΝΑΤΟ και συμφωνήθηκε μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των λαϊκών Δημοκρατιών της Αλβανίας, της Ανατολικής Γερμανίας, της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Τσεχοσλοβακίας.
Το σύμφωνο αυτό επεδίωκε την εγκαθίδρυση ενός αμυντικού στρατιωτικού οργανισμού (Οργανισμός των χωρών του συμφώνου της Βαρσοβίας), προκειμένου να μπορεί να αντιμετωπίσει το ΝΑΤΟ. Στην ουσία, προέβλεπε μία ενιαία στρατιωτική διοίκηση και την παραμονή των σοβιετικών στρατιωτικών μονάδων στα εδάφη άλλων κρατών-μελών. Βασικός στόχος ήταν, η διασφάλιση της ειρήνης και της αλληλεγγύης σε συνθήκες πολεμικού κλίματος. Μέσα στο κείμενο της συνθήκης τονιζόταν ότι, το σύμφωνο της Βαρσοβίας θα έληγε και θα τερματιζόταν σε περίπτωση δημιουργίας ενός ενιαίου ευρωπαϊκού συστήματος ασφαλείας. Σκοπός του συμφώνου ήταν να μπορέσει να ενισχυθεί όλο και περισσότερο η δύναμη της Σοβιετικής Ένωσης και να μπορέσει να έχει μια δυναμική παρουσία στον πολιτικό και στρατιωτικό χώρο. Η διαπραγματευτική ισχύος της, θα μπορούσε να λαμβάνεται υπόψη στην διεθνή διπλωματία.
Μέσα στις επόμενες δεκαετίες, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας άρχισε να χάνει δραματικά την δυναμική του. Από την περίοδο του 1989, οι δημοκρατικές επαναστάσεις στην Ανατολική Ευρώπη περιόριζαν όλο και περισσότερο την ισχύ του συμφώνου. Έτσι, τα κομμουνιστικά κράτη άρχισαν σταδιακά να επιθυμούν την αυτονομία και την ανεξαρτησία τους, με αποτέλεσμα, την 1η Ιουλίου του 1991, το ανατολικό μπλοκ να καταρρέει. Εκείνη την ημέρα πραγματοποιήθηκε η τελευταία σύσκεψη των ηγετών του συμφώνου στην Πράγα, και τότε γνωστοποιήθηκε και το τέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Έτσι, τα σοβιετικά στρατεύματα άρχισαν να αποχωρούν από την Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, με τελευταία χώρα την Γερμανία το 1994.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μέμο, Παναγιώτης (2020), Σύμφωνο της Βαρσοβίας – Η Σοβιετική απάντηση στο ΝΑΤΟ, Διαθέσιμο εδώ
- Ρόζενμπεργκ, Ματ (2023), Η ιστορία και τα μέλη του συμφώνου της Βαρσοβίας, Διαθέσιμο εδώ
