Του Θεόδωρου Δημούδη,
Είναι γεγονός πως όλοι μας έχουμε νιώσει κάποια στιγμή στη ζωή μας πόνο και συσπάσεις στο στομάχι μας πριν από κάποιο αγχωτικό γεγονός, όπως για παράδειγμα πριν από κάποια ομιλία ή έναν διαγωνισμό, όπως και διάφορες γαστρεντερικές ενοχλήσεις, όταν ήμαστε θλιμμένοι ή ερωτευμένοι, που στην περίπτωση αυτή, μάλιστα, περιγράφονται ως «πεταλούδες στο στομάχι». Ας αναλογιστούμε, επίσης, το πόσο πολύ αλλάζει τη διάθεσή μας ένα καλό φαγητό, αλλά και το πόσο άσχημα νιώθουμε όταν πεινάμε. Μόνο με αυτά τα λίγα παραδείγματα γίνεται ξεκάθαρη –τουλάχιστον εμπειρικά– η σύνδεση του γαστρεντερικού μας συστήματος με τα συναισθήματα που νιώθουμε. Αυτή η σύνδεση αποτελεί, πλέον, και αντικείμενο εντατικής έρευνας, που συνεχώς γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρο πως τα συναισθήματά μας αντανακλούν στο γαστρεντερικό σύστημα και συγκεκριμένα στο έντερο.
Για πολλά χρόνια, υπήρχε η πεποίθηση στον επιστημονικό κόσμο πως το γαστρεντερικό σύστημα εμπλέκεται μόνο στη διαδικασία της πέψης της τροφής. Ωστόσο, σήμερα προκύπτουν συνεχώς νέα ερευνητικά αποτελέσματα, που θέλουν το έντερο να συνδέεται με τη διάθεσή μας, τον τρόπο που σκεφτόμαστε, ακόμα και τη μνήμη μας. Για όλα αυτά φαίνεται να ευθύνεται το εντερικό νευρικό πλέγμα, που θεωρείται τμήμα του Παρασυμπαθητικού Νευρικού Συστήματος και αποτελεί το νευρικό σύστημα του γαστρεντερικού συστήματος.
Κατά την εμβρυική ανάπτυξη, πληθυσμοί κυττάρων από τη νευρική ακρολοφία, τμήμα ιστού από το οποίο προέρχεται και το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Κ.Ν.Σ.), σχηματίζουν το εντερικό νευρικό πλέγμα. Αυτό συνιστάται από 200-600 εκατομμύριους νευρώνες, οι οποίοι εκκρίνουν πληθώρα νευροδιαβιβαστών, νευρορυθμιστικών πρωτεϊνών και άλλων χημικών ουσιών, που μεταφέρονται από το έντερο στον εγκέφαλο. Μάλιστα, περίπου το 90% της σεροτονίνης –ορμόνη της ευχαρίστησης– παράγεται από κύτταρα του εντέρου. Αυτή, επίσης, αποτελεί πρόδρομο της μελατονίνης, η οποία ρυθμίζει τον ύπνο. Το γεγονός ότι το Κ.Ν.Σ. και το εντερικό νευρικό πλέγμα προέρχονται από κοινό πρόγονο στα αρχικά στάδια της εμβρυογένεσης, σε συνδυασμό με τη χημική ομοιότητά τους, οδήγησε τους ερευνητές να χαρακτηρίσουν το έντερο ως «δεύτερο εγκέφαλο» (Gershon M., 1998).
Τα δύο νευρικά κέντρα, δηλαδή ο εγκέφαλος και το έντερο, βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία. Νευρικά σήματα από τον εγκέφαλο μεταφέρονται στο εντερικό νευρικό πλέγμα και αντίστροφα, ρυθμίζοντας πολλές λειτουργίες. Για παράδειγμα, μετά την κατανάλωση ενός γεύματος έπεται η ενεργοποίηση ειδικών νευρικών στομαχικών υποδοχέων, που ειδοποιούν τον εγκέφαλο ότι επήλθε κορεσμός. Αντίστοιχα, όταν συμβαίνουν γρήγορες περιστροφικές κινήσεις του κεφαλιού, ο εγκέφαλος μεταβάλλει τις φυσιολογικές συσπάσεις του εντέρου και ενεργοποιεί το αντανακλαστικό του εμετού.
Δεδομένου του μεγάλου βαθμού αλληλεπίδρασης του εντέρου και του εγκεφάλου, συναισθηματικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τη συστολή της γαστρεντερικής οδού, προκαλώντας φλεγμονή, πόνο και άλλα εντερικά συμπτώματα. Οι διαταραχές στον άξονα εγκεφάλου-εντέρου εμπλέκονται σε ένα ευρύ φάσμα δυσλειτουργιών που περιλαμβάνει, πέρα από λειτουργικές και φλεγμονώδεις γαστρεντερικές διαταραχές (παχυσαρκία, ανορεξία, βουλιμία, κ.ά.), και νευρολογικά-ψυχιατρικά νοσήματα όπως Parkinson, Alzheimer, κατάθλιψη, ή Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου. Τα νέα αυτά ευρήματα μπορεί να εξηγήσουν το γιατί ένα ποσοστό ανθρώπων με Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου και λειτουργικών εντερικών διαταραχών εμφανίζουν κατάθλιψη, πράγμα που είναι πολύ σημαντικό, μιας και 40% του πληθυσμού θα εμφανίσει κάποιο εντερικό πρόβλημα κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο έχει και το μικροβίωμα του εντέρου, δηλαδή το σύνολο των διαφορετικών βακτηρίων που το αποικίζουν. Νέα ερευνητικά δεδομένα υποδεικνύουν πως τα βακτήρια αυτά παρεμβαίνουν στους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς των προαναφερθέντων ασθενειών. Πιο συγκεκριμένα, ασθενείς με Azheimer, κατάθλιψη ή παχυσαρκία φαίνεται να παρουσιάζουν διαφορές στη σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος και λιγότερο αριθμό «ωφέλιμων» βακτηρίων σε σύγκριση με υγιή άτομα. Επιπροσθέτως, ο πληθυσμός των εντερικών βακτηρίων έχει αντίκτυπο και στη συναισθηματική και ψυχική υγεία, καθώς και στον ύπνο.
Σε μια μελέτη, στην οποία συμμετείχαν 40 υγιείς γυναίκες, διαπιστώθηκε ότι αυτές με υψηλότερο ποσοστό των ειδών βακτηρίων Prevotella στα περιττώματά τους είχαν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν αρνητικά συναισθήματα, όπως ανησυχία και αυπνία, σε σύγκριση με τις γυναίκες στις οποίες βρέθηκε μεγαλύτερο ποσοστό των βακτηριδίων Bacteroides. Για τον λόγο αυτό, η λήψη προβιοτικών, που υπάρχουν σε τρόφιμα όπως το γιαούρτι, το κεφίρ κ.ά., φαίνεται να θωρακίζει τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία.
Συνοψίζοντας, το έντερο λειτουργεί στα αλήθεια σαν ένας «δεύτερος εγκέφαλος», που σε συνεργασία με το Κ.Ν.Σ. ρυθμίζει τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Πρέπει, λοιπόν, να μελετηθεί διεξοδικότερα ο τρόπος με τον οποίο το γαστρεντερικό σύστημα εμπλέκεται σε συναισθηματικές και νευρολογικές διαταραχές, καθώς αυτό θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση πολύ συχνών ασθενειών όπως η κατάθλιψη, η αγχώδης διαταραχή, το Alzheimer κ.ά. Με άλλα λόγια, φροντίζοντας για την εντερική μας υγεία, είναι σαν να φροντίζουμε για τη σωματική μας ευεξία και σε μεγαλύτερο βαθμό για τη συναισθηματική μας ισορροπία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- O δεύτερος «εγκέφαλος» του σώματος, Καθημερινή. Διαθέσιμο εδώ
- The microbiota–gut–brain axis, Nature magazine. Διαθέσιμο εδώ
- Mayer Emeran, The Mind-Gut Connection: How the Hidden Conversation Within Our Bodies Impacts Our Mood, Our Choices, and Our Overall Health, U.S.A., Ηarper Collins Publishers, New York 2016
- Εντερικό Νευρικό Πλέγμα: ένας δεύτερος εγκέφαλος στον οργανισμό μας, TrueMed. Διαθέσιμο εδώ
- ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΝΤΕΡΟ Ο «ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ» ΜΑΣ, ow.gr Διαθέσιμο εδώ
