Του Χρήστου Πεξομάτη,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας οργανισμός με μακρά ιστορία, με τις ρίζες της να εντοπίζονται στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το κύριο αίτημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης στη δεκαετία του ΄50 ήταν απλό, σύντομο και ξεκάθαρο: πώς θα αποτραπεί ένας νέος ευρωπαϊκός πόλεμος; Από τότε μέχρι σήμερα, ευτυχώς, η κατάσταση διαφέρει σημαντικά και τα θέματα που ενδιαφέρουν την ευρωπαϊκή κοινότητα υπερβαίνουν, πλέον, κατά πολύ την αποτροπή ενός πολέμου.
Ένα διαχρονικό ζήτημα των ανθρώπινων κοινωνιών είναι το πως οι νέοι θα αποκτήσουν μια ενεργή συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα. Αυτό το ερώτημα κλήθηκε να απαντήσει και η τότε Ε.Ο.Κ., στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Η απάντηση είναι εξίσου διαχρονική και η προσπάθεια συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, με το πιο πρόσφατο παράδειγμα να εντοπίζεται στο 2022. Με αφορμή, λοιπόν, το 2022 ή το κατά τ ‘άλλα γνωστό και ως Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας, ας δούμε ποιες γνωστές και άγνωστες ευκαιρίες προσφέρει η Ε.Ε. στους νέους της, πώς τους παρέχει τα κατάλληλα εργαλεία για να αναπτυχθούν και πώς τους ενθαρρύνει να διαμορφώσουν, όχι μόνο το δικό τους μέλλον, αλλά ίσως και το μέλλον της ίδιας της Ευρώπης.
Το πιο γνωστό και επιτυχημένο πρόγραμμα ανταλλαγής νέων στην ιστορία της Ε.Ε., πρέπει να είναι το πρόγραμμα Erasmus. Είναι, άλλωστε, το πρώτο και προσφέρει την ευκαιρία σε φοιτητές εδώ και τρεις δεκαετίες να περάσουν ένα μέρος των σπουδών τους σε ένα διαφορετικό ακαδημαϊκό ίδρυμα της ευρωπαϊκής ηπείρου. Το Erasmus παρέχει πολλά. Είναι μία μοναδική εμπειρία, που κατάφερε να συνδυάσει το υψηλό ακαδημαϊκό επίπεδο με την «άνεση» της φοιτητικής ζωής και την εξοικείωση με έναν διαφορετικό πολιτισμό, σε μία διαφορετική χώρα, με την πρακτική άσκηση ή την εργασιακή απασχόληση. Σε μικρό χρονικό διάστημα έγινε αρκετά δημοφιλές και μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί πάνω από 10 εκατομμύρια ανταλλαγές μέσω αυτού.
Την επιτυχία του Erasmus επιβεβαιώνει και η σχετικά πρόσφατη επέκτασή του. To 2021 γεννήθηκε το Erasmus+, ένα πρόγραμμα με πολλές υποκατηγορίες. Ενδεικτικά, πρόκειται για προγράμματα κατάρτισης, ανταλλαγές νέων, εκπαιδευτικές ανταλλαγές κ.λπ. Τα Εrasmus+ δεν σχετίζονται με τα πανεπιστήμια, ούτε απευθύνονται αποκλειστικά σε φοιτητές. Απευθύνονται σε όλους τους νέους της Ευρώπης από τα 16 έως τα 30. Η διάρκειά τους δεν ξεπερνά τις δυο εβδομάδες και πραγματοποιούνται σε 33 χώρες. Η χρηματοδότηση καλύπτει τα έξοδα διαμονής και διατροφής, ενώ η διοργάνωσή τους μπορεί να γίνει από ανεξάρτητους μη κυβερνητικούς οργανισμούς, υπό την επίβλεψη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Είναι σίγουρα ένας πρωτότυπος τρόπος να αναπτύξουμε δεξιότητες και να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας, έξω από τα σύνορα της χώρας μας.
Παραμένοντας στην ίδια θεματική, μια ευκαιρία που επιτρέπει σε νέους 18 ετών να γνωρίσουν την Ευρώπη με τρένο, χωρίς να επιβαρυνθούν, όμως, οικονομικά, παρέχει, από το 2018, το DiscoverEU. Πρόκειται ουσιαστικά για κλήρωση πολυήμερων εισιτηρίων interrail, ενός ενιαίου εισιτηρίου για όλες τις σιδηροδρομικές γραμμές της Ευρώπης. Παρέχεται και αυτό στο πλαίσιο των Erasmus+, χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ξεκίνησε με στόχο τη διάδοση των ευρωπαϊκών αξιών, την ανεξαρτητοποίηση των νέων, καθώς και την ανάδειξη του τρένου ως μίας εναλλακτικής επιλογής στα αεροπορικά ταξίδια. Μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι είναι μία ευκαιρία να γνωρίσει κανείς, με έναν διαφορετικό τρόπο, την Ευρώπη.
Μέχρι τώρα έχει γίνει σαφές ότι η σημασία των προγραμμάτων ανταλλαγής είναι αξιομνημόνευτη, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, αλλά τα ευρωπαϊκά προγράμματα δεν σταματούν στην εξοικείωση με διαφορετικές κουλτούρες, ούτε στην ανταλλαγή φοιτητών ή καθηγητών. Το 2016 γεννήθηκε το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης, το οποίο σε ένα παρόμοιο πνεύμα με το Εrasmus+, μας δίνει τη δυνατότητα του εθελοντισμού. Πρόκειται για προγράμματα μακράς διαρκείας, με τα ζητήματα που καλύπτονται να ξεκινούν από την περιβαλλοντική επιμόρφωση μίας γειτονιάς στη Φρανκφούρτη και να φτάνουν έως την ανακαίνιση μίας δημόσιας βιβλιοθήκης στην Αρμενία. Πρόκειται πραγματικά για ένα πολύ μεγάλο εύρος, που έχει συμβάλει στην ανάπτυξη πολλών τοπικών κοινοτήτων από τότε που ξεκίνησε.
Με όλες αυτές τις ευκαιρίες, δημιουργείται μία πιο στενά συνδεδεμένη κοινωνία ανθρώπων και κρατών, με μεγαλύτερη διαπολιτισμικότητα, βασισμένη σε κοινές ανθρωπιστικές αξίες. Ο καταλληλότερος ίσως τρόπος για να μεγιστοποιηθεί, όμως, το αποτύπωμα των νέων στην Ε.Ε. είναι και η πολιτική τους συμμετοχή. Μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι οι πρωτοβουλίες της Ένωσης ως προς αυτό το κομμάτι συγκεκριμένα ξεπερνούν πολλές προσδοκίες.
Αρχικά, υπάρχει ο Ευρωπαϊκός Διάλογος Νέων (EU youth dialogue), ο οποίος μέσω συζητήσεων επηρεάζει τους νομοθετικούς θεσμούς της Ε.Ε. Ουσιαστικά, επιτρέπει στους νέους να εκφέρουν την άποψή τους, να την υποστηρίξουν σε ένα πλαίσιο δομημένης επιχειρηματολογίας και να καταλήξουν σε αποφάσεις που θα ληφθούν υπόψιν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μία αντίστοιχη φιλοσοφία έχουν και οι Ευρωπαϊκές Εβδομάδες Νεολαίας (European Youth Weeks), αλλά σε ένα ανεπίσημο κλίμα, που στοχεύει περισσότερο στην ενημέρωση των νέων για τους τρόπους που μπορούν να ενεργοποιηθούν πολιτικά σε ευρωπαϊκό ή εθνικό επίπεδο. Αξιομνημόνευτο είναι και το Ευρωπαϊκό Δρώμενο Νεολαία (European Youth Event), το οποίο συγκεντρώνει κάθε δύο χρόνια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο περισσότερους από 5.000 ανθρώπους που συναντιούνται για να γνωριστούν και να ανταλλάξουν απόψεις και ιδέες, τόσο μεταξύ τους όσο και με Ευρωβουλευτές. Ο στόχος, άλλωστε, είναι η ενεργή αλληλεπίδραση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και ίσως, η συμμετοχή μας σε αυτό.
Προσωπικά, κατανοώ πως είναι πολύ εύκολο, αν αναλογιστούμε όσα συμβαίνουν γύρω μας, να απογοητευτούμε από τη σημερινή εποχή. Περιβαλλοντικά, ανθρωπιστικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, ο κόσμος φαίνεται να αποτυγχάνει και εμείς, ανήμποροι να αντιδράσουμε, παρακολουθούμε αμέτοχοι τις εξελίξεις. Όμως, δεν χρειάζεται να είμαστε αμέτοχοι. Κάπως έτσι πιστεύω πως θα επηρεάσουμε το μέλλον μας. Χτίζοντάς το σε κοινές αξίες και βιώματα, αφήνοντας πίσω μας προκαταλήψεις και ιδεολογίες του περασμένου αιώνα. Διότι όσο μικρή συνεισφορά και αν μας φαίνεται αυτή, αφού φαινομενικά επηρεάζει μόνο τον εαυτό μας, είναι σίγουρα μια αρχή. Η Κοινωνία των Πολιτών μετρά πολλά επιτεύγματα από τα μέσα του 20ού αιώνα. Επιτεύγματα που, θεωρητικά, μη κρατικοί δρώντες δεν θα κατάφερναν ποτέ. Αλλά η πραγματικότητα πολλές φορές ξεπερνά τη θεωρία.
EΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- DiscoverEU. (n.d.). European Youth Portal, youth.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Celebrating 30 years of the Erasmus Programme. (n.d.). European Council, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διαθέσιμο εδώ
- Eligible countries. (n.d.). Erasmus+, European Commission, διαθέσιμο εδώ
- Council of Europe. (n.d.). Mission and mandate of European Youth Centres. Youth, COE, διαθέσιμο εδώ
