Του Μάριου Κριτίδη,
Συγκρούσεις και ανησυχίες έχει προκαλέσει, τον τελευταίο καιρό και για το προσεχές μέλλον, στο Μεξικό η απόφαση της Κυβέρνησης Obrador, να μειώσει δραστικά τη χρηματοδότηση και τις αρμοδιότητες των ελεγκτικών οργάνων για τη διεξαγωγή εκλογών. Το Εθνικό Εκλογικό Ινστιτούτο (INE) αποτελεί έναν κρατικό ανεξάρτητο θεσμό, υπεύθυνο για τον έλεγχο της ορθής και αδιάβλητης διεξαγωγής των εκλογικών διαδικασιών, όποτε υπάρχουν εκλογικές αναμετρήσεις.
Το Μεξικό έχει ένα μαύρο παρελθόν στημένων εκλογικών αναμετρήσεων και μακρά ιστορία μονοκομματικής εξουσίας. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι εκλογές του 1988, όπου μετά τα πρώτα exit polls που έδειχναν ένα ασφαλές προβάδισμα στην Αντιπολίτευση, μία «αναπάντεχη» κατάρρευση του συστήματος καταμέτρησης οδήγησε σε ανατροπή του τελικού αποτελέσματος υπέρ του κόμματος PRI, που κράτησε, για άλλη μία φορά, την εξουσία. Οι αντιδράσεις και οι διαμαρτυρίες ήταν τέτοιες, ώστε το 1990 το σύστημα θα αναγκαστεί σε μία σημαντική αναθεώρηση του εκλογικού συστήματος, με αποτέλεσμα την ίδρυση του INE. 10 χρόνια αργότερα, το 2000, θα γίνει και η πρώτη αλλαγή εξουσίας στην ιστορία του Μεξικό, με τη νίκη του Vicente Fox του κόμματος, Alliance for Change (Alianza por el cambio), βάζοντας τέλος στα 71 χρόνια μονοκομματικής εξουσίας του PRI, ανοίγοντας τους ορίζοντες για μία νέα πολιτική εποχή πολιτικού πλουραλισμού στο Μεξικό.
Το Εθνικό Εκλογικό Ινστιτούτο, μέσα στα χρόνια, κατέστη ένας από τους πιο έμπιστους θεσμούς στον μεξικάνικο λαό. Όμως, η λειτουργία του INE δεν έμεινε δίχως κριτική. Ο Πρόεδρος Andres Manuel Lopez Obrador αποτέλεσε σκληρό επικριτή του Ινστιτούτου, ήδη από τις πρώτες προσπάθειες για την προεδρία, στην αναμέτρηση του 2006. Οι βασικές αντιρρήσεις του αριστερού λαϊκιστή Προέδρου βασίζονται στις κατηγορίες που επιρρίπτει στο Ινστιτούτο για μεροληψία και διαστρέβλωση των εκλογών υπέρ των λεγόμενων «καθεστωτικών» κομμάτων και ενάντια στον ίδιο τον Obrador, που είναι πολέμιος του «βαθέος κράτους». Επίσης, ο ίδιος θεωρεί ότι το Ινστιτούτο σπαταλάει υπερβολικά μεγάλα ποσά κρατικού χρήματος για τη λειτουργία του.
Ο «πόλεμος» αυτός μεταξύ Obrador και INE διαρκεί –σχεδόν– μία δεκαετία, ο ίδιος επιρρίπτει τις ευθύνες για την ήττα του στις Προεδρικές Εκλογές του 2006 και 2012, στο INE. Πλέον, ο Obrador εξαπολύει τη δικιά του επίθεση κατά της INE. Μέσω της Γερουσίας, πέρασε νομοσχέδιο δραματικής μείωσης του προϋπολογισμού του INE, μία μείωση κεφαλαίων που θα προκαλέσει περικοπές έως 85% του προσωπικού του θεσμού. Το Εθνικό Εκλογικό Ινστιτούτο λειτουργούσε με ετήσιο προϋπολογισμό 765 εκατομμυρίων δολαρίων Μεξικού, ποσό που θα μειωθεί κατά 150 εκατομμύρια δολάρια Μεξικού, προκαλώντας –ως αναμενόμενο– σημαντικά θέματα στις μισθοδοσίες και τους εργαζόμενους του Ινστιτούτου, δημιουργώντας φόβους για μαζικές περικοπές του προσωπικού και πλήρη υποβάθμιση της λειτουργίας του ελεγκτικού θεσμού, ειδικά για τις επερχόμενες εκλογές.
Η απόφαση, αλλά ακόμη και η ίδια η έχθρα του Obrador με το Ινστιτούτο προκαλεί εντυπώσεις, καθώς το Ινστιτούτο αποδέχτηκε, χωρίς αντιρρήσεις και περιπέτειες, τη νίκη του, το 2018. Επίσης, ο Obrador διατηρεί υψηλό δείκτη αποδοχής στα 60%, ενώ οι δημοσκοπήσεις για το 2024, τον δείχνουν με σημαντικό πλεονέκτημα. Οπότε, δεν υπάρχει κάποια ορατή απειλή μπροστά του, όσον αφορά το INE, αλλά και τις εκλογές του 2024, παρά μόνο η δική του φιλοδοξία για υποβάθμιση του θεσμού αυτού, αλλά και της αξιοπιστίας των Μεξικανών πολιτών σε αυτούς κατ’ επέκταση.
Ως αναμενόμενο, οι αντιδράσεις της Αντιπολίτευσης είναι σφοδρές. Ο Fernando Belaunzaran, πολιτευτής του αντιπολιτευτικού κόμματος PRD, ανακοίνωσε μαζικές κινητοποιήσεις για την Κυριακή 26 Φεβρουαρίου, μπροστά στο Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της χώρας. Η Αντιπολίτευση δεσμεύεται ότι θα εκκινήσει δικαστικό αγώνα στην απόφαση αυτή, με στόχο την εκδίκαση της απόφασης στο Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο για λόγους αντισυνταγματικότητας. Πολλοί θεωρούν ότι η απόφαση αυτή αποτελεί τη μεγαλύτερη κρίση της Μεξικάνικης Δημοκρατίας των τελευταίων δεκαετιών, με νωπές ακόμα τις πικρές αναμνήσεις του πολιτεύματος, προ του 2000. Κρίσιμοι θα είναι οι επόμενοι μήνες για το μέλλον μίας εύθραυστης και προβληματικής Δημοκρατίας της Κεντρικής Αμερικής. Το Μεξικό αντιμετωπίζει διαχρονικά σοβαρά προβλήματα εγκληματικότητας, «φιλοξενώντας» στο εσωτερικό του τα πιο αδίστακτα και ισχυρά καρτέλ του κόσμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Mexico law targets elections watchdog, Financial Times, Διαθέσιμο εδώ
- Mexico’s hard-won democracy is in danger, Financial Times, Διαθέσιμο εδώ
- ‘Playing with fire’: Mass protest planned against Mexico electoral overhaul, Reuters, Διαθέσιμο εδώ
