Της Αναστασίας Κούρλα,
Στο νοτιότερο μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδας, εκτείνεται ο νομός Λακωνίας. Ένας τόπος ευλογημένος, που κατά τους αιώνες φιλοξένησε και έθρεψε πολλές φυλές ανθρώπων. Από την κορυφή του, τον Ταΰγετο, μέχρι τις εκβολές του ποταμού Ευρώτα, η ομορφιά του τοπίου με τους απέραντους ελαιώνες, τα δάση των εσπεριδοειδών, τα αμπέλια και τις κρυστάλλινες πηγές, σε ταξιδεύουν σε μιαν άλλη εποχή. Ωστόσο, η ιστορία της Σπάρτης, πριν τον Τρωϊκό Πόλεμο, δεν είναι ευρέως διαδεδομένη. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι στην ερώτηση, «Ποιος ήταν ο αρχαιότερος βασιλιάς της Σπάρτης;», θα απαντήσουν αυθόρμητα: «Ο Μενέλαος!». Κατά πόσο είναι όμως σωστή, αυτή η απάντηση; Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από την αρχή της δημιουργίας της Λακωνίας.
Σύμφωνα με τον Παυσανία, περίπου στο έτος 1.600 π.Χ. ο Λέλεγας ή Λέλεξ ήταν ο αυτόχθων πρώτος μυθικός βασιλιάς της, που έδωσε το όνομά του στη χώρα, Λελεγία, και τους κατοίκους της, Λέλεγες. Θεωρείται, επίσης, γενάρχης των κατοίκων της Μεσσηνίας. Απέκτησε τρία παιδιά από τη σύζυγό του Κλεοχάρεια (Ναϊάδα νύμφη), τον Μύλη, τον Πολυκάονα και τη Θεράπνη. Ο Μύλης, τον διαδέχτηκε στον θρόνο ως ο δεύτερος μυθικός βασιλιάς της Λακωνίας, και αργότερα επινόησε τον Μύλο (μυλόπετρα). Ο αδελφός του, παντρεύτηκε την Μεσσήνη και με την προτροπή της, έγινε βασιλιάς στη Μεσσηνία. Γιος του ήταν ο Ευρώτας, που ανέλαβε τα ηνία της εξουσίας.
Ο Ευρώτας ήταν ο τρίτος μυθικός βασιλιάς της Λακωνίας και ο τελευταίος της γενιάς των Λελεγιδών. Γυναίκα του ήταν η Ευρυδίκη και μαζί της έκανε μια κόρη, την Σπάρτη. Με βάση τη μυθολογία, θέλησε να δώσει διέξοδο στα λιμνάζοντα νερά γύρω από τη Σπάρτη, γι’ αυτό άνοιξε διώρυγα και διοχέτευσε τα νερά προς τη θάλασσα. Έτσι, δημιουργήθηκε το ποτάμι που πήρε το όνομά του, Ευρώτας, έκτασης 82 χιλιομέτρων. Άλλη παράδοση αναφέρει ότι ο Ευρώτας μετά από μια ατιμωτική ήττα από τους Αθηναίους, έπεσε στο ποτάμι και πνίγηκε και έτσι πήρε το όνομά του. Επειδή δεν μπορούσε να αποκτήσει γιους, κληροδότησε το βασίλειό του, στον γαμπρό του, Λακεδαίμονα.
Ο Λακεδαίμονας ήταν επώνυμος βασιλιάς και τέταρτος κατά σειρά. Ήταν γιος του Διός και της Πλειάδας Ταϋγέτης. Πάνω στις απάτητες κορυφές του όρους, που δεσπόζει στην Λακωνία η θεά Άρτεμις, έκρυψε την κόρη του Άτλαντα, την αγαπημένη της Ταϋγέτη, για να αποφύγει το γάμο με τον τερψικέραυνο Δία, αφού ήδη την είχε αποπλανήσει. Την μεταμόρφωσε σε ελαφίνα κι εκείνη έπεσε σ’ ένα γκρεμό, από την στεναχώρια της. Στα κέρατά της, υπήρχε η επιγραφή «Ταϋγέτῃ Ὁρθί Ἀρτέμιδί», μαρτυρώντας την θυσία της στη θεά. Παντρεύτηκε, λοιπόν, ο Λακαιδαίμων την πριγκίπισσα Σπάρτη, παιδιά τους ήταν ο Αμύκλας και η Ευρυδίκη. Ανακήρυξε το βασίλειο «Σπάρτη», προς τιμήν της. Έτσι, ως γενάρχης της, η περιοχή μετονομάστηκε σε Λακεδαιμονία και οι κάτοικοι της αρχαίας Σπάρτης, Λακεδαίμονες.
Ο Αμύκλας ήταν ο πέμπτος μυθικός βασιλιάς της Λακεδαίμονας, μετά τον θάνατο του πατέρα του. Έχτισε τις Αμύκλες και τις όρισε πρωτεύουσα του κράτους του. Νυμφεύτηκε τη Διομήδη (κόρη του Λαπίθη, του πρώτου μυθικού βασιλιά της Θεσσαλίας) και απέκτησε μαζί της τρεις γιους, τον Υάκινθο, τον Άργαλο, και τον Κυνόρτα. Έκτος κατά σειρά μυθικός βασιλιάς την Λακεδαιμονίας, υπήρξε ο Άργαλος, ο οποίος δεν απέκτησε οικογένεια και παιδιά, με αποτέλεσμα η εξουσία να μετέβη στον αδερφό του. Ο Κυνόρτας διετέλεσε έβδομος μυθικός βασιλιάς της Λακεδαιμονίας, και ήταν επίσης μυθικός ήρωας. Είχε δύο γιούς εν ονόματι Λακεδαίμονας και Οίβαλος. Κατά την ελληνική μυθολογία ο Οίβαλος ήταν ο όγδοος μυθικός βασιλιάς της Σπάρτης. Ήταν σύζυγος της Γοργοφόνης-Βάτειας (κόρη του Περσέα), πατέρας της Αρήνης, συζύγου του Αφαρέως, του Ικαρίου, της Άρνης και του Τυνδάρεως. Από τις πηγές μαρτυρείται ότι ο Ιπποκόων ήταν νόθος γιος του, από μια ερωμένη του.
Τελευταίος μυθικός βασιλιάς της Λακεδαιμονίας ήταν ο Τυνδάρεως. Ο ίδιος και ο Ικάριος εκδιώχθηκαν από τον ετεροθαλή αδελφό τους Ιπποκόωντα, οπότε κατέφυγαν στην Πλευρώνα, στο ανάκτορο του Θεστίου, όπου παρέμειναν και τον βοήθησαν να αντιμετωπίσει τους γείτονες εχθρούς του. Ο Θέστιος έκανε τον Τυνδάρεω γαμπρό του, αφού του έδωσε για σύζυγο την κόρη του, την πανέμορφη Λήδα. Αργότερα, ο Ηρακλής σκότωσε τον Ιπποκόωντα και τους γιούς του (Ίδη και Λυγκέα) και επανέφερε τον Τυνδάρεω στον θρόνο της Σπάρτης. Απέκτησε πέντε παιδιά με την Λήδα: τον Κάστωρ, την Κλυταιμνήστρα, την Τιμάνδρα, την Φοίβη και την Φυλονόη, κι έγινε θετός πατέρας της Ωραίας Ελένης και του Πολυδεύκη, αφού ο Δίας απήγαγε την Λήδα και εκείνη γέννησε τα παιδιά μέσα από δύο αυγά.
Όταν ο Θυέστης κατέλαβε τον θρόνο στις Μυκήνες, οι δύο εξόριστοι πρίγκιπες Αγαμέμνονας και Μενέλαος δραπέτευσαν στην Σπάρτη, όπου έζησαν φιλοξενούμενοι για πολλά χρόνια στην αυλή του Τυνδάρεως. Παντρεύτηκαν τις κόρες του, Κλυταιμνήστρα και Ελένη αντίστοιχα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Μενέλαος, περίπου το 1.250 π.Χ. χρίζεται ένατος βασιλιάς της Λακωνίας, αλλά όχι μυθικός, καθώς είναι πατριάρχης της γενιάς των Ατρείδων, λίγο πριν την έναρξη του Τρωϊκού Πολέμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Πασαγιάννης, Κώστας (1923), Σπάρτη- Μυστράς, Αθήνα: Εκδοτική Εταιρία «ΤΥΠΟΣ».
- hellenicaworld.com, Οίβαλος, Διαθέσιμο εδώ
- remacle.org, Παυσανίου, Ελλάδος περιηγήσεως, Λακωνικά, Διαθέσιμο εδώ
