Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Η επέτειος από τα 200 χρόνια από την εθνική παλιγγενεσία μπορεί να έχει περάσει, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως σταματάει η αναζήτηση των γεγονότων, η μελέτη των ιστοριών, αλλά και η ενδοσκόπηση που πρέπει να κάνουμε για να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος και να μάθουμε από αυτά. Με γνώμονα, λοιπόν, τη γνώση του παρελθόντος, μπορούμε να φτιάξουμε ένα νέο μέλλον, δίχως να μένουμε προσκολλημένοι παθητικά στα όσα συνέβησαν.
Σε αυτόν τον δρόμο κινείται το βιβλίο του Στέλιου Ράμφου Διακόσια χρόνια γέννα 1821-2021, το οποίο διατίθεται από τις Εκδόσεις Αρμός. Ο γεννημένος στην Αθήνα, το 1939, Ράμφος είναι απόφοιτος της Νομικής αλλά και της Φιλοσοφίας, με την ερευνητική του δράση να επικεντρώνεται στην κατανόηση των πνευματικών χαρακτηριστικών που πέρασαν από το Βυζάντιο στη νεότερη Ελλάδα, ενώ έχει μακρά πείρα στη διδασκαλία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Πίσω στα του βιβλίου τώρα, ο συγγραφέας αναλύει διάφορες θεματικές σχετικές τόσο με τα προεπαναστατικά γεγονότα όσο και με τους βασικούς σταθμούς που έλαβαν χώρα. Διαβάζουμε, λοιπόν, μεταξύ άλλων το ποια ήταν η στάση της Δύση την περίοδο του 18ου και 19ου αιώνα και πώς μεταβλήθηκε υπέρ των υπόδουλων Ελλήνων μετά την αναβίωση του αρχαίου παρελθόντος μέσω του κύματος του ρομαντισμού που ήρθε στο προσκήνιο. Έτσι, αναπτύχθηκε σταδιακά ένα ρεύμα Φιλελλήνων που αναζητούσαν τη σύνδεση με την ένδοξη αρχαιότητα, ωστόσο, όταν επισκέφθηκαν τον χώρο αυτόν και ήρθαν σε επαφή με τους κατοίκους, ορισμένοι ένιωσαν μια απογοήτευση, γιατί δεν αντίκρισαν αυτό που είχαν πλάσει με τον νου τους, ενώ άλλοι πάλι στάθηκαν με αγάπη και συμπάθεια προς τον λαό.
Περνώντας, έπειτα, στα προεπαναστατικά χρόνια, ιδιαίτερη μνεία γίνεται στο πρόσωπο του Ρήγα Φεραίου. Αφού μας παρουσιάσει λίγα πράγματα για το έργο του και τις επιδράσεις που δέχτηκε, αναφέρει τη συμβολή που είχε για τον ξεσηκωμό του Γένους, ανοίγοντας τον δρόμο για τον ελληνικό Διαφωτισμό. Στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτισμικής προσέγγισης δεν παραλείπεται και η ανάδειξη των κλέφτικων τραγουδιών, ως ένα μέσο εμψύχωσης του κόσμου για την αναζήτηση της ανεξαρτησίας ή, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ράμφος, «Κεντρικό θέμα στο κλέφτικο τραγούδι είναι ο ελεύθερος άνθρωπος στην ζωή και τον θάνατο, όπως η ύπαρξί του εγγράφεται στην έντασι των γεγονότων», ενώ μας δίνει την ευκαιρία να διαβάσουμε ορισμένα από αυτά, έτσι ώστε να μπούμε και εμείς στο κλίμα της εποχής.
Έπειτα, ένα ακόμα καίριο θέμα που θίγεται είναι αυτό της Φιλικής Εταιρείας, ως ένας φορέας μετάδοσης των θέσεων του Διαφωτισμού με σκοπό την απελευθέρωση, αλλά και το πώς οργανώθηκε το κίνημα στη Μολδοβλαχία, καθώς και τη συμβολή της ηγετικής προσωπικότητας του εικοσιοχτάχρονου τότε Αλέξανδρου Υψηλάντη. Επίσης, τονίζεται και η μείζονος σημασίας συμμετοχή των Φαναριωτών, αλλά και των Ελλήνων εμπόρων της Διασποράς. Λίγο παρακάτω, η αφήγηση στρέφεται στην οργάνωση που θα είχαν οι επαναστατημένοι Έλληνες και, ειδικότερα, οι προβλέψεις που υπήρχαν στο Σύνταγμα της Επιδαύρου, αλλά παράλληλα κατατίθενται οι πρωτοπόρες απόψεις, τα στοχευμένα σχόλια και οι τεκμηριωμένες προτάσεις του λογίου Αδαμάντιου Κοραή για τη βελτίωση όποιων παθογενειών του.
Ωστόσο, η ιστορία δεν έχει πάντα ευχάριστες και ένδοξες στιγμές και αυτό γίνεται εμφανές όσο συνεχίζεται η μελέτη του βιβλίου, καθώς φτάνουμε στα γεγονότα των εμφύλιων συγκρούσεων. Ως φαίνεται, οι πρώτες αψιμαχίες δεν άργησαν να εμφανιστούν ήδη από τον Ιούνιο του 1821, ανάμεσα στους προεστούς και τους στρατιωτικούς για το ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο στον αγώνα. Η κατάσταση αυτή οδήγησε, τελικά, στον πρώτο εμφύλιο τον Νοέμβριο του 1823, με τη λεγόμενη κυβέρνηση του Κρανιδίου να επικρατεί, χάρη στη βοήθεια του αγγλικού δανείου, σταματώντας προσωρινά τις εσωτερικές διαμάχες. Το κλίμα, όμως, συνέχιζε να μυρίζει μπαρούτι κι έτσι, έναν χρόνο μετά, ξεσπά ο δεύτερος εμφύλιος, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο της Επανάστασης, αφού οι δυνάμεις του Ιμπραήμ προέλαυναν. Πάνω σε αυτά τα ζητήματα υπάρχει ο κατάλληλος σχολιασμός του συγγραφέα, που έχει ερευνήσει σε βάθος το θέμα και παρουσιάζει οπτικές των ανθρώπων που έζησαν τα όσο διαδραματίστηκαν, αλλά και τις θέσεις των σύγχρονων ιστορικών.
Αξίζει να αναφέρουμε πως σε όλο το πόνημα γίνεται μια εξαιρετική προσπάθεια για την ανάλυση του ψυχισμού και της ιδιοσυγκρασίας των Ελλήνων, φέρνοντας στο φως τις θετικές και αρνητικές πτυχές του Γένους.
Το βιβλίο Διακόσια χρόνια γέννα 1821-2021 αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να θυμηθούμε τα όσα συνέβησαν και συνέβαλαν στη δημιουργία του ελληνικού κράτους, ενώ, μέσα από τις σελίδες του, βλέπουμε να διαγράφονται στοιχεία που επιβιώνουν μέχρι σήμερα, δείχνοντας πως η ιστορία δεν είναι απλά υπόθεση του παρελθόντος.
