Της Δήμητρας-Αδελαΐδας Αργυρίου,
Κάθε άνθρωπος αποτελεί μέρος μιας κοινότητας. Η κοινότητα, καθώς και τα έργα που λαμβάνουν χώρα σε αυτήν, αποτελούν σημαντικό τομέα δράσης και αλληλεπίδρασης των ατόμων κάθε ηλικίας. Βασική αρχή της επιστήμης της Εργοθεραπείας είναι πως ένα άτομο θεωρείται υγιές, όταν μπορεί να συμμετάσχει ενεργητικά στα έργα της καθημερινότητας που επιθυμεί, απαιτείται, ή πρέπει να εμπλακεί. Όταν αυτό δεν συμβαίνει, τότε πλήττεται η υγεία του ατόμου, επηρεάζοντας –κατ’ επέκταση– αρνητικά την ποιότητα ζωής και την ευεξία.
Στην πλειοψηφία των προβλημάτων υγείας, καθώς και των διαταραχών, ανεξαρτήτως ηλικίας εκδήλωσης και κοινωνικού πλαισίου, ο τομέας της εμπλοκής σε έργα που πραγματοποιούνται σε πλαίσιο κοινότητας και κοινωνικής συμμετοχής βάλλεται σημαντικά. Η συμμετοχή δεν επηρεάζεται μόνο από τις δυσκολίες, που η εκάστοτε διαταραχή επιφέρει, αλλά και από την απουσία κατάλληλων υποδομών ενημέρωσης και εκπαίδευσης της κοινότητας, ώστε να είναι συμπεριληπτική.
Γίνονται κατανοητά, λοιπόν, η πολυδιάστατη αξία, αλλά και ο άρρηκτος δεσμός της συμμετοχής στη κοινότητα με την προάσπιση, αλλά και την πρόνοια σε επίπεδο υγείας. Μία συνήθης πρακτική παρέμβασης για την ενίσχυση-αποκατάσταση των δεξιοτήτων των ατόμων, αλλά και της προαγωγής της υγείας τους, στα πλαίσια της Εργοθεραπείας, είναι ο σχεδιασμός και η διενέργεια παρεμβάσεων, που πραγματοποιούνται σε επίπεδο κοινότητας.
Οι παρεμβάσεις στην κοινότητα απευθύνονται, όπως αναφέρθηκε, σε ποικιλία διαταραχών της υγείας, από την παιδική έως και την τρίτη ηλικία. Οι θεραπευτικοί στόχοι, αλλά και οι επιδιώξεις, διαμορφώνονται βάσει των αναγκών των θεραπευόμενων, καθώς και του ατομικού ιστορικού τους, ενώ πραγματοποιούνται κατάλληλες προσαρμογές. Οι προσαρμογές αφορούν τόσο στην αύξηση της λειτουργικής συμμετοχής του ατόμου όσο και στη διαμόρφωση του κοινοτικού περιβάλλοντος, ώστε όλα τα άτομα να μπορούν να εξασκήσουν το δικαίωμά τους στο Έργο.
Έρευνες έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών παρεμβάσεων, που πραγματοποιούνται σε πλαίσιο κοινότητας, τονίζοντας ιδιαίτερα την αξία αυτών σε άτομα που διανύουν την τρίτη ηλικία. Εντούτοις, παραθέσαμε εξαρχής πως η παρέμβαση στην κοινότητα έχει ευρύ φάσμα εφαρμογής. Μία παρέμβαση στην κοινότητα μπορεί να εφαρμοστεί κατά την περίοδο συμμετοχής του θεραπευόμενου σε ατομικό πρόγραμμα Εργοθεραπείας σε κέντρο θεραπειών ή αποκατάστασης ή κατ‘ οίκων. Συνήθως, όμως, εφαρμόζεται –αναλόγως με την πρόοδο της στοχοθεσίας– προς την ολοκλήρωση των ατομικών θεραπειών, ή έπειτα από την ενίσχυση ή/και την κατάκτηση δεξιοτήτων απαραίτητων για τη λειτουργική συμμετοχή του θεραπευομένου σε έργα που πραγματοποιούνται στην κοινότητα.
Όμως, ποια είναι τα έργα που λαμβάνουν χώρα σε επίπεδο κοινότητας; Οτιδήποτε πραγματοποιείται εκτός κατοικίας, εργασίας, εκπαιδευτικού χώρου κ.λπ. μπορεί να αποτελέσει έργο σε επίπεδο κοινότητας. Η μετακίνησή μας από έναν χώρο, όπως το σπίτι μας, σε έναν άλλο χώρο, για παράδειγμα στο φαρμακείο, είτε αυτή διενεργείται με τα πόδια, είτε με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, είτε με ιδιωτικό όχημα κ.λπ., η αλληλεπίδρασή μας με κάποιον γείτονα που θα συναντήσουμε στο δρόμο, το να ψωνίσουμε από το σούπερ μάρκετ, ή το να καθίσουμε σε μία καφετέρια και να παραγγείλουμε έναν καφέ, όλα αυτά αποτελούν έργα που λαμβάνουν χώρα στην κοινότητα.
Αντιστοίχως, η παρέμβαση στην κοινότητα αφορά στην εκπαίδευση ή επανεκπαίδευση των θεραπευμένων, ώστε να μπορούν να συμμετάσχουν σε όλα όσα προαναφέραμε ή, ενδεχομένως, σκεφτήκατε κατά την ανάγνωση της προηγούμενης παραγράφου. Για να γίνουν περισσότερο κατανοητά τα παραπάνω, θα δοθούν δύο ενδεικτικά παραδείγματα παρέμβασης στην κοινότητα, υπό το πρίσμα της Εργοθεραπείας.
Περίπτωση 1η: Έφηβος με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος
Στόχος: Εκπαίδευση διαχείρισης χρημάτων, εκπαίδευση στη μετακίνηση, κυκλοφοριακή αγωγή, ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων.
Στο πλαίσιο του Εργοθεραπευτικού Προγράμματος Παρέμβασης στην Κοινότητα, ο έφηβος μεταβαίνει, με τη συνοδεία του εργοθεραπευτή του, από το σπίτι του στον τοπικό φούρνο, ώστε να ψωνίσει τα αγαπημένα του κουλουράκια. Ο έφηβος εκπαιδεύεται τόσο ως προς το πώς θα μεταβεί σωστά και με ασφάλεια από το σπίτι του στον χώρο που επιθυμεί (εν προκειμένω το φούρνο), στο πώς θα ζητήσει αυτό που επιθυμεί από τον πωλητή στο φούρνο, με κοινωνικά αποδεκτό τρόπο, καθώς και πώς θα διαχειριστεί τα χρήματα που διαθέτει, υπολογίζοντας, για παράδειγμα, το πόσα ρέστα θα πρέπει να πάρει ή εάν επαρκούν τα χρήματά του για την αγορά των προϊόντων που επιθυμεί.
Περίπτωση 2η: Ηλικιωμένη με κινητικές δυσκολίες
Στόχος: Εκπαίδευση στη χρήση βοηθήματος βάδισης, ενίσχυση-διατήρηση κινητικών δεξιοτήτων και βάδισης, εκγύμναση, προαγωγή της κοινωνικής συμμετοχής.
Σε αυτή την περίπτωση, η ηλικιωμένη, με τη συνοδεία του εργοθεραπευτή της, μεταβαίνει από το σπίτι της σε καφετέρια της γειτονιάς, για να συναντήσει τη φίλη της, να πιουν κάτι και να πουν τα νέα τους. Μέσα από αυτήν την παρέμβαση, η ηλικιωμένη μαθαίνει να χρησιμοποιεί σωστά το βοήθημα βάδισης, γυμνάζοντας και ενδυναμώνοντας παράλληλα το σώμα της, διατηρώντας τις κοινωνικές της επαφές, αποφεύγοντας την απομόνωση, την κοινωνική αποξένωση, αλλά και τον εγκλεισμό εντός σπιτιού.
Απαραίτητο είναι, όμως, από τη μεριά της κοινωνίας να δίνεται η κατάλληλη προσοχή, αλλά και φροντίδα προς όλα τα άτομα, λειτουργώντας ως αρωγοί και προωθώντας την κοινωνική συμμετοχή όλων των μελών του κοινωνικού συνόλου. Σε επίπεδο πολιτείας, είναι απαραίτητη η συνεργασία με ειδικούς επαγγελματίες υγείας, τόσο για να καταστεί εφικτή η πραγματοποίηση σε ευρύ πλαίσιο τέτοιων θεραπειών όσο και για τη διενέργεια κατάλληλων βελτιωτικών αλλαγών, ώστε όλα τα άτομα –ανεξαιρέτως– να μπορούν να έχουν πρόσβαση στην κοινότητα απρόσκοπτα και με τη μεγαλύτερη δυνατή αυτονομία και ανεξαρτησία και να μπορούν όλοι να εξασκούν τα δικαιώματά τους ισότιμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Effectiveness of Community Occupational Therapy Interventions: A Scoping Review, International Journal of Environmental Research and Public Health, MDPI. Διαθέσιμο εδώ
- Occupational Therapy and Occupational Participation in Community Dwelling Older Adults: A Review of the Evidence, Physical & Occupational Therapy In Geriatrics, Taylor and Francis Online. Διαθέσιμο εδώ
