Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Με το 2023 να είναι η χρονιά κατά την οποία συμπληρώνονται 50 έτη από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, επόμενο είναι και ο κόσμος της λογοτεχνίας να δημιουργεί σε σχέση με την ταραχώδη περίοδο της Χούντας. Η γενιά του Πολυτεχνείου, που συμμετείχε σε αυτά τα γεγονότα, είναι γνωστή σήμερα για τις μετέπειτα καριέρες των νέων της εποχής. Παρόλα αυτά, για όλους αυτούς που κατάφεραν να ακολουθήσουν επιτυχημένες πορείες, είναι βέβαιο ότι υπήρξαν και πολλοί άλλοι που δεν κατάφεραν να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα και αποτέλεσαν θύματα των συνθηκών, χωρίς να καταφέρουν να εξελιχθούν όπως είχαν επιθυμήσει.
Μια τέτοια ιστορία διηγείται ο Αλέξης Πανσέληνος στο βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα. Πρόκειται για το Λάδι σε Καμβά που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο. Πριν, όμως, εντρυφήσουμε στην ενδιαφέρουσα ιστορία του πρωταγωνιστή, ας γνωρίσουμε καλύτερα τον συγγραφέα. Γεννημένος στην Αθήνα το 1943, ο Αλέξης Πανσέληνος έχει εργαστεί ως δικηγόρος. Ήδη από το 1977 έχει δημοσιεύσει διηγήματα και δοκίμια, διαγράφοντας μια επιτυχημένη συγγραφική πορεία. Τα μυθιστορήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα πολωνικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά και τα ιταλικά, ενώ έχει βραβευτεί με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 1986.
Στο συγκεκριμένο έργο, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο Σπύρος, ένας νεαρός φοιτητής της Καλών Τεχνών, που ονειρεύεται μια λαμπρή καριέρα στη ζωγραφική. Η οικογένεια του Σπύρου διατηρεί ένα μικρό κατάστημα, στο οποίο ο πατέρας του έχει εργαστεί σε όλη του τη ζωή, παρά την επιθυμία του να γίνει μουσικός. Ο Σπύρος δεν επιθυμεί να βιώσει μια τέτοια ματαίωση, αλλά η ζωή είναι απρόβλεπτη. Η ιστορία ξεκινά το 1966 και η ενηλικίωση του πρωταγωνιστή συμπίπτει με τη ζοφερή επταετία, που θα αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στη ζωή του.
Ένα καλοκαίρι, ο Σπύρος επισκέπτεται ένα νησί, όπου είναι καλεσμένος του διάσημου ζωγράφου Καραλή, τον οποίο ελπίζει να εντάξει στον κύκλο των γνωριμιών του. Παρόλα αυτά, η γνωριμία του με τις κόρες του Καραλή, την Ειρήνη και τη Γωγώ, είναι αυτή που θα τον σημαδέψει για τη μετέπειτα ζωή του. Οι αποφάσεις που θα πάρει ο Σπύρος κατά τη διαμονή του στο νησί πρόκειται να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον όλων, καθώς ο ίδιος ενθαρρύνει το «φλερτ» ενός δωδεκάχρονου κοριτσιού στο πρόσωπό του, ενώ, παράλληλα, διατηρεί σχέσεις με την ενήλικη αδελφή της, με καταστροφικές συνέπειες για όλους τους εμπλεκομένους. Έτσι, ο Σπύρος φεύγει πρόωρα από το νησί και συνεχίζει τη ζωή του στην Αθήνα, μαθαίνοντας μόνο αργότερα πόσο επηρέασε τη ζωή της οικογένειας Καραλή.
Παρόλα αυτά, οι δυσκολίες δεν παύουν με το τέλος του ταξιδιού. Ο Απρίλιος του 1967 αλλάζει ακόμη περισσότερο τη ζωή του Σπύρου, καθώς λόγω των αριστερών ιδεών του πατέρα του, ο τελευταίος βρίσκεται στην εξορία. Ο Σπύρος αναγκάζεται να αφήσει κατά μέρος τη ζωγραφική για ένα διάστημα και να αναλάβει την οικογενειακή επιχείρηση, καθώς μαζί με τη μητέρα του προσπαθούν να φέρουν τον πατέρα του πίσω από την εξορία, διότι η υγεία του διαρκώς χειροτερεύει.
Οι καλλιτεχνικές εξελίξεις που νωρίτερα μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον του Σπύρου δείχνουν πλέον να βρίσκονται στο περιθώριο. Ο Σπύρος, που άλλοτε ήθελε να ακολουθήσει το όνειρό του και δεν είχε ενδιαφέρον για την οικογενειακή επιχείρηση, φαίνεται ότι βαλτώνει σε μια πραγματικότητα που εξελίσσεται γύρω του, χωρίς ο ίδιος να μπορεί να απεγκλωβιστεί. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας ξαναβρίσκει μπροστά του έναν στρατιωτικό, με τον οποίο είναι γνωστοί από εκείνο το καλοκαίρι στο νησί. Εκείνος έχει πλέον μεγάλη δύναμη και ζητά από τον Σπύρο, σε αντάλλαγμα για την επιστροφή του πατέρα του, να παρέχει πληροφορίες για ορισμένους από τους συμφοιτητές του, που θεωρούνταν αντιφρονούντες.
Ο Σπύρος, στο μεταξύ, πρέπει να κάνει την υποχρεωτική του θητεία και λόγω της οικογένειας και των γνωστών του αντιμετωπίζει την καχυποψία των ανωτέρων του. Μια από τις πιο θεατρικές και συμβολικές σκηνές του έργου είναι αυτή κατά την οποία ο Σπύρος αναγκάζεται να ζωγραφίσει μια τοιχογραφία που εξυμνεί το καθεστώς της 21ης Απριλίου για τις ανάγκες του στρατού. Γίνεται εμφανές στον αναγνώστη ότι ο νεαρός καλλιτέχνης απομακρύνεται από την τέχνη του και αυτή η απομάκρυνση θα είναι σύντομα οριστική. Ο ήρωας του βιβλίου αντιπροσωπεύει έναν άνθρωπο που, παρά τις ικανότητές του, εγκλωβίζεται στις καταστάσεις και τον ίδιο του τον εαυτό, ώστε να μην μπορεί πλέον να διαφύγει από την τροπή που έχει πάρει η ζωή του. Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον μυθιστόρημα που, παρά τη μικρή του έκταση, συλλαμβάνει πολλά και ιδιαίτερα νοήματα για τη ζωή, την επιτυχία και την αποτυχία.
